Д. қанның фибринолиттік жүйесі сызбасын келтіріңіз және ПҰА, плазминоген активаторының ингибиторы мен плазмин ингибиторларының маңызын көрсетіңіз

Фибринолиз жүйесі ферменттерден, ферментативті емес белокты кофакторлардан және фибринолиз тежегіштерінен тұрады. Бұл жүйенің түпкі мақсаты плазминнің фибринолитикалық ферментінің түзілуі және фибрин ұйытқысының бұзылуы болып табылады. Жүйе қалыпты жағдайда қатаң жергілікті әсер етеді, өйткені оның компоненттері фибриндік жіптерде адсорбцияланады. Жүйеге 18 ақуыз кіреді және олардың ішінде:

1. Плазминоген-фибринді ыдырататын плазмин ақуызы түзілетін профермент. Плазминогеннің активаторларымен (PA) және ХІІа факторымен белсендіріледі.

2. Плазминогеннің тін түріндегі және урокиназды активаторлары – плазминогенді плазминге айналдыратын ферменттер (сериндік протеаздар).

3. XII Фактор (Хагеман факторы) - байланыс факторы, плазминогеннің және прекалликреиннің активаторы.

4. Прекалликреин - байланыс факторы, кининдердің түзілуін катализдейтін калликреин проферменті, бірақ ол үшін алдымен Хагеман факторымен белсендірілуі тиіс (Ф.ХІІа).

5. Жоғары молекулалы кининоген (ВМК, Фитцжеральд факторы) – қан ағысында XII фактор кешенінде орналасқан, прекалликреин рецепторы болып табылады.

1-типті плазминогеннің активаторын тежегіші (РАІ-1, рlasminogen activator inhibitor-1) - фибринолиздің негізгі тежегіші, тамырлардың эндотелийімен синтезделген. Ақуыз t-PA және u-РА әсерін ерекше тежейді, олардың плазминогенмен өзара әрекеттесуіне кедергі келтіреді. Осылайша, с протеині коагуляцияны бәсеңдетіп қана қоймай (va және viia факторларының инактивациясы арқылы), сонымен қатар фибринолизді күшейтеді.

Плазминге плазминогеннің айналуының активаторлары тамырлы қабырғамен (ішкі активация) немесе тіндермен (сыртқы активация) түзіледі.

Белсендірудің ішкі механизмі Хагеман-тәуелді (XIIa-тәуелді) және Хагеман-тәуелсіз (XIIa-тәуелсіз)):

Хагеман-тәуелді фибринолиз ХІІа факторының, калликреиннің және жоғары молекулалы кининогеннің әсерінен жүреді. Бұл жол шұғыл сипатқа ие және қан тамырларының қанішілік ұю процесінде пайда болатын тұрақтандырылмаған фибриннен тамыр арнасын тазарту үшін қажет.

Хагеман-тәуелсіз фибринолиз калликреин мен жүзеге асырылады, бірақ Хагеман факторынсыз.

Активтендірудің басым сыртқы жолы t-PA және u-PA (урокиназа) плазминоген активаторларының қатысуымен жүзеге асырылады.

Плазминогеннің және оның активаторларының байланыстырылуы фибриндік ұйыған кезде жүреді. Плазмин өте белсенді және сонымен қатар фибрин мен фибриноген бұзады салыстырмалы спецификалық емес серин протеазасы болып табылады. Нәтижесінде пайда болатын, әртүрлі молекулалық массасы бар молекулалар фибрин азып-тозуының өнімдері ретінде белгіленеді. Олар негізінен DDE және D-димерлер кешендері болып табылады.

Кейбір деградация өнімдері айқын физиологиялық белсенділікке ие – олар тромбоциттер агрегациясын төмендетеді және фибрин-мономерлердің полимеризациясын бұзады, шын мәнінде антикоагулянттар болып табылады.

 2.59 жастағы әйел сол жақ жіліншік шыбығының сынығымен қабылдау бөліміне түскен. Дәрігер науқасты қараған кезде аяғында, қолында және денесінің жоғары бөлігінде көптеген көгерген жерлерді байқаған. Сонымен қатар,әйел тісін тазалаған кезде қызыл иегі ауырып қанайтынын айтады. Әйел жалғыз тұрады, макарон, шәй және тез дайындалатын тағамдарды қабылдайды. Сіздің болжамыңыз қандай?