Проблемалық оқытудың теориялық-әдістемелік негізі

7 

 

Проблемалық  жағдайларды  кез  келген  деңгейде  бөлу  және 

тұжырымдау  кезінде  оқытушы  келесі  талаптарды  басшылыққа  алуы  тиіс: 

шындықты дайын күйінде ұсынбау, қандай да бір құбылыстың пайда болуы 

мен  дамуын  детерминациялайтын  қайшылықтарды  анықтау  және  көрсету; 

студенттерді  танымдық  іс  -  әрекеттегі  барынша  дербестікке  бағыттау; 

проблемалық  жағдайды  қарапайым  емес,  жеткілікті  түрде  қиын  болуын 

көздеу;  негізгі  дидактикалық  принциптерге  (ғылымилық,  жүйелілік, 

көрнекілік және т. б.) сүйену. 

Проблемалық  оқыту  тұжырымдамасы  кең  таралған,  дегенмен  оны 

түсіндірудің  бірнеше  жолы  бар  деуге  болады.  Проблемалы  оқыту  -  бұл 

проблемалық  жағдайларды  ұйымдастыру,  проблемаларды  қалыптастыру, 

оқушыларға  мәселелерді  шешуге  қажетті  көмек  көрсету,  осы  шешімдерді 

тексеру  және,  соңында,  алынған  білімді  жүйелеу  және  бекіту  процесіне 

басшылық ету сияқты әрекеттердің жиынтығы 

. 

Проблемалық  оқыту  -  бұл  дамыта  отырып  оқытудың  түрі,  оның 

мазмұны  әртүрлі  күрделілік  деңгейіндегі  проблемалық  тапсырмалар 

жүйесімен  ұсынылған,  оларды  шешу  барысында  оқушылар  жаңа  білім  мен 

әрекет  тәсілдерін  меңгереді,  ал  бұл  арқылы  шығармашылық  қабілеттерін: 

өнімді  ойлау,  қиял,  танымдық  мотивация,  зияткерлік  эмоциялар 

қалыптастыру болады. 

Проблемалық  оқыту  -  бұл  оқытушының  басшылығымен  проблемалық 

жағдайлар  жасауды  және  оқушылардың  шешу  бойынша  белсенді  дербес 

қызметін  болжайтын  оқу  сабақтарын  ұйымдастыру,  соның  нәтижесінде 

кәсіби білімді, дағдылар мен іскерлікті  шығармашылық меңгеру және ойлау 

қабілетін дамыту. 

Проблемалық 

оқыту 

- 

оқытушы 

ұйымдастырған 

оқытудың 

проблемалық-ұсынылған  мазмұнымен  субъектінің  белсенді  өзара  іс-

қимылының  тәсілі,  оның  барысында  ол  ғылыми  білімнің  объективті 

қайшылықтарына және оларды шешу тәсілдеріне қосылады. Берілген білімді 

шығармашылықпен меңгеруді үйренеді. 

Өз  генезисінде  оқу  процесі  дамудың  бірқатар  сатыларынан  өтті,  бұл 

ретте  тұтастық  деңгейі  жоғары  болды  және  қазіргі  уақытта  оның  жоғары 

деңгейіне  проблемалық  оқыту  үдерісі  сәйкес  келеді.  Проблемалық  оқыту 

теориясы  М.  И.  Махмутовтың  және  басқа  да  бірқатар  авторлардың  Ю.  К. 

Бабанский,  Т.  В.  Кудрявцев,  И.  Я.  Лернер,  Дж.  Брунер,  В.  Оконь,  Т. 

Новацкий, Х. Вектің еңбектерінде зерттелген.  

Проблемалық  оқытудың  мақсаты  -  ғылыми  таным  нәтижелерін  ғана 

емес,  сонымен  қатар  осы  нәтижелерді  алу  жолдарын,  процесін  (таным 

тәсілдерін  меңгеру)  меңгеру,  ол  сонымен  қатар  студенттің  зияткерлік, 

мотивациялық,  эмоционалдық  және  басқа  да  салаларын  қалыптастыру  мен 

дамытуды,  оның  жеке  қабілеттерін  дамытуды  қамтиды,  яғни  проблемалық 

8 

 

оқытуда  оқушылардың  ғылымның  дайын  қорытындыларын  трансляциялауға 

емес, оқушының жалпы дамуына баса назар аударылады . 

Проблемалық  оқыту  -  бұл  дидактикалық  және  педагогикалық 

практиканың заманауи даму деңгейі. Ол оқушылардың жалпы дамуының тиімді 

құралы  болып  табылады.  «Проблемалық  деп  аталу  себебі  оқушылар  ондағы 

барлық оқу материалын меңгеру арқылы өз бетінше проблемаларды шешу және 

ашуы». Бірақ оқу процесін ұйымдастыру проблемалық қағидатқа негізделеді, ал 

оқу мәселелерін жүйелі түрде шешу-оқытудың осы түрінің сипатты белгісі. Бұл 

ретте  барлық  әдістер  жүйесі  оқушының  жалпы  дамуына,  оның  жеке 

қабілеттерін  дамытуға  бағытталғандықтан,  проблемалық  оқыту  шынайы 

дамытушы оқыту болып табылады . 

Проблемалық  жағдайлар  қалай  жасалады?  Жалпы  ереже:  ақпаратта,  іс-

әрекет  тәсілдерінде  қайшылықтар  анықталады,  себеп-салдарлық  байланыстар 

анықталады.  Бірқатар  қайшылықтарды  атаймыз:  оны  түсіндірудің  фактісі  мен 

қажеттілігі;  нақты  жағдайларда  білімді  қолдану  қажеттілігімен  байланысты 

қайшылықтар; бастапқы деректердің шектеулігімен байланысты қайшылықтар. 

Проблемалық  жағдайларды  құрудың  негізгі  тәсілдерін  келтіреміз: 

ақпаратты  хабарлау  (тірек  білім);  фактілерді  салыстыру,  фактілер,  құбылыстар 

талданады, сұрақтар қойылады, тапсырмалар мен т. б. ұсынылады.): 

1. 

Студенттерді 

құбылыстарды, 

фактілерді, 

олардың 

сыртқы 

сәйкессіздіктерін, қайшылықтарын түсіндіруге шақыру. 

2. Жауаптың дұрыс нұсқасын таңдауға және оны негіздеуге шақыру. 

3. Бір текті фактілерден жалпылауға көшу. 

4. Даулы фактілерді, құбылыстарды салыстыру. 

5.  Тапсырманы  шешудің  ықтимал  тәсілдері  мен  таңдалған  қызмет 

тәсілінің іс жүзінде жүзеге асырылмауы арасындағы қайшылықтарды шешу  

Оқу  проблемасының  негізгі  элементтері  оқушы  үшін  "белгілі"  және 

"белгісіз"  болып  табылады.  Оқу  проблемасының  психологиялық  мәні  ол 

оқушының  оқу  іс-әрекеті  барысында  туындайтын  проблемалық  жағдайдың 

мазмұны  болып  табылады.  Ол  оқушы  үшін  жаңа  білім  мен  осы  білімді 

меңгерудің  тәсілдерін  алып,  ойлау  процесінің  құрылымын  анықтайды.  Оқу 

проблемасы  тапсырма,  тапсырма,  сұрақтар  түрінде  қалыптасады.  Қандай 

жағдайда тапсырма немесе сұрақ проблемалық оқу болып табылады? Білу  мен 

білмеу  арасында  қайшылықтар  болған  кезде;  мазмұнды  іздеу  бағытын 

көрсеткен кезде; проблеманы шешу үшін жеткілікті тірек білімі болған кезде. 

Проблемалық  оқытуды  іске  асыру  мұғалімнің  дидактиканың  бірқатар 

принциптерін  (проблемалық,  мотивация,  пәнаралық  байланыс,  қол  жетімділік 

және т.б.) қолдану негізінде жүзеге асырылады. 

Әр  түрлі  дидактикалық  жүйе  сияқты  проблемалық  оқыту  жүйесін 

оқытудың мақсаттары, мазмұны, формалары, әдістері мен құралдары құрайды. 

 

жүктеу/скачать 1,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: