Орман типологиясыныѕ ќўрылуы

және углеводтар құрамына кіреді, яғни орынды
тіршілік жасайды. Кейбір орман өсімдіктерінің
өттегін өндіруі мынадай: - 4 ... 11 т (жылына,
шыршалар – 5 ... 13, емендер – 6 ... 14).
Ағаштар тіршілігіне көмір қышқыл газы
(СО
2
) өте мағналы, ол адамлар, жануарлар және
өсімдіктер тыныстанғанда, өсімдіктер және
жануарлар қалдықтары шірігенде, бұзылғанда,
жанғанда
пайда
болады.
Жер
атмосферасында жылына 20 млрд.т. көмір
қышқылы газы және аэрозольдері қосылады.
Көмір қышқылы газы фотосинтез жүргенде
органикалық заттарды құрастыруға керек.
Көміртегі
ағаш өсімдіктерінің
құрғақ
заттарының 50 % құрастырады, яғни сүректің.
1.10 Орман және ылғал 
Ө
сімдіктерді сумен қамтамасыз етуге
ылғал әсер етеді. Су тірі өсімдіктің құрамына
кіріде, ол ағаш және бұта өсімдіктерінің
тіршілігінде зор биологиялық роль атқарады.
Оның тіршіліктік өсу орнында, жапырақтарда,
шырынды жемістерінде 80...95 % дейін су
болады.
Заттар ауысу, жасушалар бөлініп өсуі
үдірістері, жасушаларда су, көп болса,
қарқынды жүреді. Сусыз фотосинтез үрдісі де
болмайды.
Ұлпаның
сусыздануы
протоплазманың өлуіне келтіреді. Жасуша
көректенуге керек заттардың ерітушісі су.
Сумен бірге тамырдан жапырақтар және өсу
нүктесіне минералдық заттар жеткізіледі.
Ылғалсыз дәндер толмайды және өнбейді, яғни
орман өзін-өзі толықтырмайды.

Су – Жер шарында өсімдіктердің өмір
сүруімен таралуының зор эколоогиялық
факторы, күн сәулесімен атмосфералық
айналыммен, жер
бетімен және жылу
ауысуымен қатар. Жер биосферасында климат
қалыптастырушы фактор. Орманда ылғалдың
негізгі көзі жер астындағы сулар және
атмосфералық жауын-шашын, олар сұйық
(жаңбыр, қырау) және қатты (қар, бұршақ, боз
қырау) болады. Орман өмірінде көп мағналы -
жаңбыр, қар, бұршақ, қырау.
Жаңбыр
физиологиялық және сирек физикалық әсер
етеді, өйткені ол өсіп – даму кезеңінде
ылғалдың негізгі қамтушысы. Қырау – су
парлары конденсат құрастырып шөп бетінде
кішкентай тамшылар қалпында қалады. Қар
топырақты
көктемде
суландырады,
өсімдіктерді тоңып және үсуден сақтайды.
Бұршақ 0,5 ... 2 см мұз қиыршықтары ретінде
ағаштарды механикалық зақымдайды. 
Ағаштар мен бұталар жауын-шашынды
әртүрлі қабылдайды. Өсімдіктерге су керектігі
негізінде ауаның
температурасы
мен
ылғаллдылығына байланысты.
Егер
температура жоғары болып ылғалдылық төмен
болса, онда су көп керек. Ағаш бітіміде, яғни
құрамы, жасы және сумен қамтамасыз етілу мен
метеорологиялық жағдайлары.
Аралас
орманнан таза қарағайлар суды аз жұмсайды.
Ағаш бітімінің жасы үлкеюімен ылғал жұмсауы
көбейеді. Құрғақ ыстық ауа – райында да
осындай
жағдай
байқалады.
Ағаш
тұқымдастарын суға талап қоюына қарай
ксерофиттерге, гигрофиттерге бөледі. Судың
тапшылығына шыдайтындар – ксерофиттер,
мысалы кәдімгі қарағай, су молшылықты талап

ететін өсімдіктер – гигрофиттер, мысалы қара
қандағаш.
Орман жауын – шашынның қанша және
қандай жерде болатынына әсер етеді, өйткені ол
өскен жерін суытуымен байланысты. Ормансыз
жерде 10...15 % жауын – шашын аз болады.
Құрғақ жердің су балансы Г.Н. Высоцкий
усынған формуламен анықталады: N = A + F + V
+ T, бұл жерде N – түскен жауын-шашын
мөлшері; А – жер бетінен ағатын (15 .... 35 %); V-
ағаштар, шөптер, жер беттерінен буланатын
(15 ... 50 %); F - өсімдіктер астынан ағатын
(15 ... 35 %), T – транспирация (20... 40 %).
Аталған көрсеткіштердің барлығы көптеген
жағдайлармен байланысты, мысалы,жер бетінің
тегістігі, өсетін өсімдіктер құрамы мен
қалыңдығы.

жүктеу/скачать 372,29 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: