Қоршаған ортаны модельдеуде сапалы мүмкіндіктерге ие, сезімдік тұрғыдан түсініктіұғымдар жиынтығы негізінде құрылады, алдын ала жазылып қойған программа кодын көп рет қолдануға мүкіндік береді

4.10-сурет. УСУ табуға арналған форма терезесі

Procedure TForm1.Button1Click(Sender:TObject);

var x, y, z, max:integer;

begin

x:=strtoint (edit1.text);

y:=strtoint (edit2.text);

z:=strtoint (edit3.text);

memo1.Clear;

if x>y then max:=x else max:=y;

if z>max then max:=z else max:=max;

memo1.Lines.Add(inttostr(max));

end;

Программаның орындалу нәтижесі 4.10-суретте келтірілген.

Пайдаланушы тек сан енгізетіндіктен fmexample формасына өзгеріс енгізейік: типі Tedit болатын edіnput кмопонентінің орнына формаға TmaskEdit компонентін орналастырайық. File/ New/ Application командаларын орындап, формаға Additional бетіндегі MaskEdit компонентін орналастырамыз, оны edіnput деп атап (Name қасиетін), оның Editmask қасиетіне 0999;1; жолын орналстырамыз.

FmExample класының Private бөліміне X бүтін санын хабарлаймыз:

Private

X:integer;

fmExample формасының OnActivate өңдеушісіне төмендегідей мәтінді енгіземіз:

Procedure TfmExample.FormActive(Sender:TObject);

Begin

X:=Random (1001);// Кездейсоқ санды шығарамыз

Edinput.SetFocus;//Edinput жолына енгізу фокусын береміз;

Caption:=’0…1000 аралығынан бүтін санды таңдап’;

Lboutput.Caption:=’Сан енгіземіз’;

End;

Bbrun батырмасының Onclick оқиға өңдеушісіне төмендегідей мәтінді енгіземіз:

Y:=integer;

if edinput.text=’ ‘then Exit; // егер енгізілетін сан мәтін болмаса жұмысты

тоқтатамыз;

// енгізілгенді санға түрлендіреміз;

Y:=StrToInt(Trim(Edinput.Text));

Edinput.Text:=’’; //енгізу жолын тазалаймыз;

Edinput.SetFocus; // енгізу фокусын тазалаймыз.

{Tag=0 параметрі санды табуды көрсетеді, әйтпесе сұраққа жауап беріледі: санды тапқаннан кейін пайдаланушының ойнау немесе ойнамауын білдіреді}

If Tag=0 then

If x

mmOutput.Lines.Add(‘x<’+IntToStr(y))

else if x>y then

mmOutput.Lines.Add(‘x>’+IntToStr(y))

else // x=y

mmOutput.Lines.Add(‘x=’+IntToStr(y))

MessageBeep(MB Ok); // Дыбыс шығару;

LBOutput.Caption:= ‘Сіз таптыңыз, егер ойыңыз келсе 1 санын енгізіңіз:’;

Tag:=1; // келесі сұраққа жауапты енгізу;

End

If y=1 then

LbOutput.Caption:= ‘сан енгіз’;

Tag:=0; // келесі енгізілетін санды табу.

Edinput.SetFocus

End else close;

end;

X:=Random(1001);

Операторының көмегімен 0 мен 1001 аралығынан алынған бүтін кездейсоқ санды өріске орналастырады.

Delphi-дің әрбір компонентінің бүтін санды Tag қасиеті бар, оны программист ыңғайына қарай пайдаланады. FmExample формасының бұл қасиетін программа BbRun батырмасының OnClick оқиға өңдеушісінің алгоритмін екі вариантқа бөлу үшін пайдаланады: пайдаланушы санды табады (Tag=0) немесе келесі жолы ойнауы туралы жауап береді (Tag=1). FmExample объектісінің FmExample класының экземплярын құру мезетінде оның барлық өрістерінің мәні нольге теңестіріледі.

MmOutput.Lines.Add('x='+IntToStr(Y));

МеssageBeer(MB OK);// Дыбыс шығару

LbOutput.Caption:='Сіз таптыңыз,егер ойнағыңыз келсе 1 санын енгізіңіз:';

Tag:=1; //Келесі сұраққа жауап енгізу

end

Сөйтіп, Tag:=1 мәнін қабылдайды.

Ал стандартты МеssageBeeр процедурасы қысқа дыбыстық сигнал шығарады.Bbrun батырмасының кезекті басылуы пайдаланушының сұраққа жауапты дайындағанын білдіреді де, программа оны талдайды.

Егер пайдаланушы 1-ден басқа сан енгізсе FmExample формасының close әдісіне оралып, программа жұмысын тоқтатады.

Жаңа қосымша үшін BbRunClick оқиға өңдеушісін құрайық, ол үшін File/ New/ Application командаларын орындаймыз.

var i,N, Sum :integer;

begin

Try // Дұрыстығын қадағалай отырып, енгізуді ұйымдастырамыз.

Except//егер қате болса, төмендегі операторлар орындалады

ShowMessage ('бүтін санды енгізуде қате бар');

Edinput.SelectAll; // Қатесі бар жолды ерекшелейміз.

Exit;// өңдеушінің жұмысын аяқтаймыз

End;

Edinput.SetFocus;

Sum:=0; // қосындының бастапқы мәні

For i:=1 to N do// қосындыны есептеу

Sum:=Sum+i;

MmOutput.Lines.Add('Барлық бүтін сандар қосындысы' +' 1...' +IntToStr(N) + 'аралығындағы сандар тең болады:'+ IntToStr(Sum));

End;

Программаға түсініктеме

Алдымен төмендегі операторларға назар аударыңыз:

Try // Дұрыстығын қадағалай отырып, енгізуді ұйымдастырамыз.

N:=StrToInt(edinput.Text);

Except//егер қате болса, төмендегі операторлар орындалады

ShowMessage ('бүтін санды енгізуде қате бар');

Edinput.SelectAll; // Қатесі бар жолды ерекшелейміз.

Exit;// өңдеушінің жұмысын аяқтаймыз

End;

Try (Сынау), Except (шығарып тастау) және End қызметші сөздерінің көмегімен программаның қорғалған бөлігі орындалады. Осындай қорғаныс қою арқылы программист программа жұмысын бұзылудан қорғайды. Алдыңғы программадан айырмашылығы Edinput компонентін өзгертпедік. егер бұл мәтінде бүтін сандардың берілуі дұрыс болмаса, онда төмендегі оператор орындалады:

Әдеттегі программада осылай жазылса, ол программаның апатты аяқталуына әкелер еді. Мұндай жағдай болмас үшін, біз ол операторды Try операторынан кейін, Except операторының алдына орналастырдық. Егер қате болса, Except және End аралығындағы барлық операторлар қалдырылып, өңдеуші дұрыс жұмыс істейді. Егер қате табылса, басқару автоматты түрде Except операторынан кейінгі орналасқан операторларға беріліп, өңдеу жұмысы басталады. Алдымен, стандартты ShowMessage процедурасының көмегімен пайдаланушыға қате жөнінде хабарланады, одан кейін Edinput.SelectAll жолының көмегімен Edinput компонентіндегі қате мәтін ерекшеленеді. Одан кейін Exit стандартты процедурасының көмегімен өңдеушінің жұмысын апатты түрде аяқтаймыз(бірақ ол программаның жұмысы емес!).

Төмендегі екі мәселені ескеру қажет. Біріншіден For операторының жұмысын басқаратын шарт <оператор> орындалар алдында тексеріледі, егер шарт сақталмаса For операторындағы қайталанатын оператор бірде бір рет орындалмайды. Цикл қадамы үнемі тұрақты және (+1)-ге тең. Бұл оператордың жазылу түрі төмендегідей:

For <қайталау параметрі>:= to < Xmax> do оператор;

Мұндағы to қызметші сөзін downto қызметші сөзіне ауыстырсақ цикл қадамы (-1)-ге тең болады, ал жазылу түрі төмендегідей болады:

For <қайталау параметрі>:= downto < Xmax> do оператор;

Алдымен мысалды кез келген оң және теріс сандардың қосындысын есептеуге болатындай етіп түрлендіруге болады:

...

if N>=0 then

For i:=1 to N do

Sum:=Sum+i

Else

For i:=N to downto -1 do

...

Шексіз үздіксіз нақты сандар жиынтығының аппроксимациясы ішкі машиналық бейнелеунудің соңғы жиынтығы, ол машиналық эпсилонның пайда болуына әкеледі.

Жаңа қосымша үшін bbrunClick оқиға өңдеушісін құрайық. Ол үшін File/ New/ Application командаларын орындаймыз.



Procedure TfmExample.BbrunClick(Sender:TObject);

var

Epsilon:Real;

LbOutput.Caption:='машиналық эпсилон'= + FloatToStr(Epsilon)

Begin

begin... end операторлық жақшасына ұқсас, сондықтан until сөзінің алдына нүктелі үтір (;) қою міндет емес.

Циклдан дұрыс шығуды ұйымдастыру үшін цикл шарты цикл денесін құрайтын операторлардың ішінде өзгеріп отыруы тиіс. Төмендегі цикл «табиғи» жолмен ешқашан аяқталмайды.

While do

Begin

...

end;

және

repeat

...

until

for, while, repeat циклдық операторларын басқаруды жеңілдету үшін Object Pascal тілінің құрамына параметрсіз екі процедура енгізілген:

Break- циклдан тікелей шығуды жүзеге асырады; процедураның қызметін басқаруды циклдық оператордан кейінгі операторға беру болып табылады.

Continue- циклдың кезекті қайталануын алдын ала аяқтауды қамтамасыз етеді; басқаруды цикл операторының соңына берумен бара-бар.

Бұл процедуралар шартсыз көшіру GoTo операторын пайдалану қажеттілігінен босатады.

Тапсырма №5

1-тәсіл. Микрокалькулятор жұмысын бейнелейтін программа құрайық. Программаға екі операнда мен математикалық әрекет белгісі енгізіледі, одан кейін нәтиже есептеледі. Операндалар мен белгіні енгізуді жеңілдету үшін оқу программасына екі компонент енгізейік. File/ New/ Application командаларын орындап, Lbinput компонентін Lbinput1 компонентіне алмастырамыз, оның қасиетін Width-121 (Editкомпонентінің стандартты ұзындығы), ал Left қасиетін-64-ке тең етіп алыңыз. Lbinput1 компонентінің қасына Standart бетінен Combobox компонентін орналастырыңыз, оның Name қасиетін:cbSign, Width=41-ге өзгертіңіз. Осы компоненттің items қасиетінің сұхбат терезесін ашып, төрт жолға математикалық амал белгілерін енгізіңіз.

+

-

*

/

Бұдан кейін cbSign компонентінің оң жағына тағы бір Edit компонентін (Standart бетінен) орналастырыңыз, оны edinput2 деп атаңыз. Осы үшін компоненттегі Text -қасиетін тазалау өажет.

BbrunClick оқиға өңдеушісіне төмендегідей мәтін енгізіңіз.

Procedure TfmExample.BbrunClick(Sender:TObject);

var x, y, z:real;

begin

{егер операндалар енгізілмесе және әрекет таңдалмаса жұмысты тоқтатамыз}

If (edinput1.Text=’ ’ ) or (edinput2.Text=’ ’ ) or (cbSing.ItemIndex<0) then Exit;

//1-операнданың енгізілу дұрыстығын тексереміз.

Try// қорғалған блоктың басы

X:=StrToFloat(Trim(edinput1.Text));

Except //қатені өңдеу

ShowMessage(‘Сан қате жазылған:’ + edinput1.Text);

Edinput.SelectAll;

Exit;

End; //қорғалған блоктың соңы

// 2-операнданың енгізілу дұрыстығын тексереміз.

Try// қорғалған блоктың басы

У:=StrToFloat(Trim(edinput2.Text));

Except //қатені өңдеу

ShowMessage(‘Санның жазылуы қате:’ + edinput2.Text);

Edinput.SelectAll;

Exit;

End; //қорғалған блоктың соңы

// Бәрі дұрыс болса, нәтижені есептейміз.

Case cbSing.ItemIndex of

0:1z:=x+y;

1:z:=x-y;

2:z:=x*y;

3:try

Z:=x/y except z:=1.1e+38// нөлге бөлу шексіздік

End; end;

// нәтижені шығарамыз

LBOutput.Caption:=Trim(edinput1.Text)+ ‘’+ cbSing.Items[cbSing,ItemIndex]+ ‘’ + Trim (edinput2.Text)+ ‘=’;

If z>=1.1e+38 then

LbOutput.Caption:= LbOutput.Caption+’шексіз’

Else

LbOutput.Caption:= LbOutput.Caption+FloattoStr(z);

MmOutput.Lines.Add(LbOutput.Caption); //енгізу жолын тазалаймызж

edinput1.Text:=’ ’;

edinput2.Text:=’ ’;

cbSing.ItemIndex:=-1;

end;

2-тәсіл. Арифметикалық амалдарды толық орындайтын қарапайым калькулятордың моделін төмендегі программа бейнелейді:

Type

TForm1=class(TForm)

Edit1:Tedit;

RadioButton1:TRadioButton;

Edit2:Tedit;

RadioButton2:TRadioButton;

RadioButton3:TRadioButton;

RadioButton4:TRadioButton;

RadioButton5:TRadioButton;

RadioButton6:TRadioButton;

Button1:TButton;

BitBtn1:TBitBtn;

Panel1:TPanel;

Label1:TLabel;

Memo1:TMemo;

Procedure Button1Click (Sender:TObject);

….

Procedure TForm1.Button1Click (Sender:TObject);

Var x, y, z:real; k,p:integer;

Begin

edit1.SetFocus;

x:=strToFloat(edit1.Text);

y:= strToFloat(edit2.Text);

if radioButton1.Checked then z:=x+y;

if radioButton2.Checked then z:=x*y;

if radioButton3.Checked then z:=x-y;

if radioButton4.Checked then z:=x/y;

k:=strToInt(edit1.Text);

p:=strToInt(edit2.Text);

if radioButton5.Checked then z:=k mod p;

if radioButton6.Checked then z:=k div p;

Label1.Caption:=FloatToStr(z,ffgeneral, 3, 2);

Memo1.clear;

Memo1.LinesAdd(FloatToStrF(z,ffgeneral, 3, 2));

End;

End;
Программаның орындалу нәтижесі 4.11- суретте бейнеленген.

Каталог: ebook -> umkd
umkd -> Мамандығына арналған Сұлтанмахмұттану ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені
umkd -> Қазақстан Республикасының
umkd -> Қазақстан Республикасының
umkd -> Студенттерге арналған оқу әдістемелік кешені
umkd -> ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған «Ұлы отан соғысы және соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ әдебиетінің тарихы (1941-1960)» пәнінен ОҚытушыға арналған пән бағдарламасы
umkd -> «Балалар әдебиеті» пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар 2013 жылғы №3 басылым 5 в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті»
umkd -> ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешенінің
umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті
umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті
umkd -> «Филология: қазақ тілі» мамандығына арналған

жүктеу/скачать 8,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: