Сатылары
|
Басқарудың
ұлттық
жүйесі
|
Бірігудің
түрлері
|
Басшысы
|
Басшының міндеттері
|
Басшының
негізгі
қасиеттері
|
1
|
Ауыл
|
Туыстас, қандас жақын адамдармен немесе бірнеше отбасынан
|
Ауылбасы
|
Ауылдастарының шаруашылығын басқару, маусымдық көші – қон уақытын белгілеу, адам, көлік күшін дұрыс пайдалану, салықтың уақытында төленуін қадағалау
|
Білгір, тәжірибелі, саяси беделге ие, ауқатты
|
2
|
Ата - аймақ
|
Жеті атадан қосылатын бірнеше ауылдан
|
Ақсақал
|
Шаруашылықты, алм- салықты қадағалау, ақсақалдық шешімін екі айтқызбай орындап отыруы (Ақсақалы бар ауыл азбайды)
|
Жоғары мәртебеге ие, жасы келген
|
3
|
Ру
|
10 немесе 15 аймақтан
|
Рубасы
|
Рудың тағдыры рубасының тапқырлығы мен қабілетіне байланысты
|
Көпті көрген, мол тәжірибелі, білікті, білгір
|
4
|
Арыс
|
Бірнеше рудан
|
Би
|
Бүкіл қауым бидің билігін орындауға мінднтті, би әділетті болу керек (Тура биде туған жоқ, туғанды биде иман жоқ)
|
Әділ, шешен, ақыл – кеңес бере алатын
|
5
|
Ұлыс
|
Бірнеше арыстан
|
Сұлтан
|
Ұлыс ішіндегі жер, барымта, алым – салық, әскер, көші – қон мәселелерімен айналысты.Халықтың жағлайы сұлтанның қабілетті басқаруымен байланысты.
|
Ақсүйектер әулетінен
|
6
|
Жүз
|
Бірнеше ұлыстан
|
Хан
|
Жер мәселесі, әскер, ішкі, сыртқы тұрақтылық, сот мәселесінің барлығы ханның тікелей араласуымен жүзеге асырылып отырды
|
Тек қана хандар әулетінен
|
7
|
Хандық
|
Үш жүзден
|
Қаған (ұлы хан, хандардың ханы)
|
Үш жүздің жер, дау – дамай мәселеле- рін шешті. Хандықтың сыртқы саяси жағдайын қадағалады. Алайда үш жүз арасындағы алауыздық, сыртқы саяси жағдай қағандарының билігіне нұқсан келтірді
|
Ақсүйек шонжарлар
|
