Ќостанай облысы Ќостанай ауданы єкімдігініњ



бет20/43
Дата12.05.2023
өлшемі341,9 Kb.
#176538
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   43
Байланысты:
ГЕОГРАФИЯ ПӘНІНЕН ҰБТ-ға ДАЙЫНДЫҚ КІТАБЫ

Үстірттер мен Қыраттар ; Үстірт – ең биік тұсы - Мұзбел жоны, биіктігі - 340 м, Торғай үстірті абсолюттік орташа биіктігі - 200-300м , Орал алды, Жалпы Сырт, Жем, Бетпақдала, Балқаш маңы жазығы үстірті.


§ 17 ҚАЗАҚСТАН ТАУЛАРЫ


Қазақстанның аласа таулы өлкелеріне Сарыарқа ( немесе Қазақтың ұсақ шоқысы деп те атайды), Мұғалжар (Ресейдегі Орал тауының жалғасы), Маңғыстау



Аласа тау

Оның ең биік жері

Жоталары

Тау
жыныстары

Пайдалы қазбалары

Сарыарқа

Ақ сораң (1565 м)

Ұлытау, Шыңғыстау, Көкшетау таулары, Баянауыл, Қарқаралы

Гранит, порферит, тақтатас, кварцит, құмтас

Көмір, мыс, темір, марганец, Жәйремде сирек кездесетін металл

Мұғалжар

Үлкен Боқты- бай

Батыс Мұғалжар, Шығыс Мұғалжар, Шошқакөл тауы

Магмалық, шөгінді тау жыныстары

Никель, кобальт, хро хромит, мыс, сир ас, цемент

Маңғыстау

Ең биік бөлігі Қаратау жотасын дағы Бес- шоқы (556 м)
Қара-қия ойысы
(-132м)

Оңтүстік және солтүстік Ақтау тау
тізбектері кіреді

Құм, кристалды тақтатас, қара әктас,
ақ әк тас

Мұнай, газ,
ас тұзы, бор, құрылыс заттары

Қазақстанның биік таулары





Шы ңы

Жота лары

Тау жыныс-
тары

Пайдалы қазбасы

Биіктік белдеуліктері

Алтай

Мұз

Оңт.

Метамо

Поли-

300- 800м – шөл

тау

Алтай,

рфтық

металл,

800м - шөлейт

(4506

Батыс

саз

мырыш,

1300м - дала

м)

немесе

балшық

қалайы,

1800м – орманды




Кенді

тан,

қор-

2300м – шалғынды




Алтай,

кремни

ғасын,

2800м – альпілік




Қалба

лі

воль-

3300м – қарлы - мұзды




жотасы

тақтатас

фрам,










тан,

күміс,










гранит,

сынап,










жанарта

алтын,










улық

сирек










эффузи

кездесе-










ядан

тін










түзілген

метал-













дар




Сауыр- Тарбағатай

Мұз

Сауыр-

Палео

Жан-

700 м биіктікте шөлейт зона

тау

Тарбаға

зойлық

ғыш




(3816

тай

жыныс-

тақта-




м)

Барқыт-

тар

тас,







бел,

тақтатас

әктас







Тастау.

құмтас,













әктас,













саздан













тұрады







Ж

Бесба

Орқа-

Кем-

Тақтатас

300м ге дейін – шөлді

оң

қан

шар,

брийге

құмтас,

300 – 800 м - шөлейтті

ғар

(4622

Жайыр

дейінгі

әктас

800 – 1800м – далалы

Ал

м)




гранит-




1800 – 2300м - орманды

ата







тер мен




2300 – 3300м- шалғынды

уы







кристал




3300 – 4300м – қарлы










ды тақ-




4300 – 4800м - мұзды










тастар-
















дан
















тұрады







Тя нь
– Ш
ан ь

Хан тәңірі (6995
м)

Іле Ала- тауы, Кетпен, Күнгей Ала- тауы, Шу – Іле Ала- тауы, Қырғыз жотасы, Талас Ала-
тауы

Палезой ға дейінгі жыныс- тар: тақтатас гнейс,әк тас, құмтас, сазды тақтатас

Фос- форит, қор- ғасын – мырыш, гипс

300м ге дейін – шөлді
800 – 1300 м - шөлейтті 1300м – 2300м - далалы 2300 - 2900м - орманды
2900 – 3800м- шалғынды 3800 – 4300м – қарлы 4300 – 4800м - мұзды

Тянь – Шань деген сөз қазақша «Тәңір шыңы, Аспан тау» дегенді білдіреді



§ 18 ҚАЗАҚСТАН КЛИМАТЫ, ТАБИҒАТЫ

Табиғат зонасы

Климаты

Топырағы

Өсімдіктері

Жануарлары




Жазда

қаратопырақ

Бетеге, боз,

Саршұнақ, сұртышқан,

Орманды

+180-

9 % - дық

бидайық, арпабас,

егеуқұйрық, қосаяқ, түлкі, елік,

дала

+200 С

шірінді оңт

қайың, итқонақ,

қасқыр, сусар, бұлан, тоқылдақ,

0,4 %

Қыста -

–кке қарай

құлпынай, қарағай

көкек, күйкентай, қарақұйрық




170-190

бірте – бірте

қияқ, жоңышқа ,







Макс. -

6 %ға дейін

қоян шөп







500

азаяды










Жауын –













шашын













370 – 430













мм










Дала

Жазда

Қара және

Боз, бетеге,

Саршұнақ, сұртышқан, қосаяқ,

29 %

+180 ден

қызыл

атқонақ, едбелек,

түлкі, борсық, қасқыр,




+ 230 С –

қоңыр,

еркек шөп,

Ақбөкен, безгелдек, тырна,




қа дейін

6 % - дық

жайшөп, жусан,

шағала, үйрек, сарыала қаз




жетеді

шірінді,оңт

итмұрын,







Қыста -

-ке. қарай

меңдуана,бидайық,







160 - 180

азайып қыз-

қияқ, құрақ,







Макс. -

ғылт күрең

дәрілік валериан







400

топыраққа










Жауын –

айналады










шашын













300мм










Шөлейт

Жазда

Ашық қара

Бетеге, жусан,




14 %

+220 , +

– қоңыр,

түймедақ, боздан,




240

шірінді 2-

изен, ебелек,




Қыста -

3% ғана

теріскен, көкпек,




150 - 170

Саз

ши қамыс,




Макс. -

топырақты

құрақтал, итмұрын




500

сортаң







Жауын –










шашын










180 –
300мм










Шөл 44 %

Жазда Солт.
+240 ,
+ 26 0
Оңт. +280
+ 300
Макс. - 700
Жауын – шашын

Қоңыр топырақ, оңт –ке қарай сұр қоңыр, сор, тақыр

Селеу, өлеңшөп, боз, жусан, бетеге, еркекшөп, қоңырбас, дермене Дерменеден сантанин дәрісі жасалады.
Сазды шөлдерде ерте көктемде тез өсіп, тез қурап қалатын
эфемерлер өседі.

Тасбақа, кірпі, кесіртке, оқжылан, улы өрмекші, бүйі, сарышаян, бүйі , қарақұрт, ақбөкен, қарақұйрық өседі





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   43




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет