Остеология – сүйекті зерттейтін ғылым. Қаңқа
жүктеу/скачать 0,74 Mb. Pdf көрінісі
|
остеолог --2
- Бұл бет үшін навигация:
- СҮЙЕКТІҢ ДАМУЫ
- Эндесмалды сүйектену
| Суйек қабыгы -
сүйекті сыртынан коршаған қызғылт түсті дəнекер тінді жүқа қабыршак Ол екі кабаттан: сыртқы жəне ішкі сүйек түзуші қабаттардан түрады Сүйек қабығы нсрвтер мен қан тамырларға бай, соның арқасында сүйектің коректенуі мен қалыңдап өсуіне қатысады Қоректену көп мөлшерде сүйек кабынан көптеген қоректік тесікшелер аркылы сыртқы тығыз затқа өтетін қан тамырлар есебінен, ал сүйектің өсуі ішкі, сүйекке жанасып жатқан қабатта орналаскан остеобласттар есебінен іске асырылады. Сүйектің буын беттерін буын шеміршектері, сагіііа^о агііси1агі8, жауып жатады. Сөйтіп, мүше ретіндегі сүйек үғымына сүйектің негізгі массасын құрайтын сүйек тіні, жілік майы, сүйек қабығы, буын шеміршегі жəне көптеген нервтер мен кан тамырлар жатады. СҮЙЕКТІҢ ДАМУЫ Кез келген сүйектің түзілуі мезенхима тскті жас дəнекер тінді жасушалар - остеобласттар есебінен жүреді, оларды басты тірек рөлін атқаратын жасушааралық сүйек заты жасап шығарады. Қаңка дамуының үш сатысьша сəйкес сүйектер дəнекер немесе шеміршек тіндер негізінде дамиды Сүйектенудің (остеогенездің) мынадай түрлерін ажыратады: 1. Эндесмалды сүйектену (еп - ішкі, сіезте - байланыстыргыш) алғашқы, жабынды сүйектердщ дəнекер тіндерінде жүреді. Болашақ сүйектің пішіні бар үрықтың дəнекер тінінің белгілі бір бөлігінде остеобласттардың əрекеті нəтежесінде сүйекті заттыц аралшъщтары (сүйектену нүктесі) пайда болады. Бірінші орталықтан сүйектену үрдісі сүйекті заттың шет жақтарына қарай үстемелей өсуі (аппозиция) арқылы сəуле тəрізденіп жан-жаққа таралады. Жабынды сүйек қалыптасатын дəнекер тіннің беткі қабаттары сүйек қабыгы түрінде қалады, сүйек қабығы жағынан сүйск қалыңдап оседі. Мəселен, су омырткалыларында (мысалы, сүйекті балықтар) перихондралды остеогенез арқылы барлық рычактардағы сияқты ең көп ауырлық түсетін (сүйектенудің алғашқы ядролары) сүйектің тек ортаңғы бөлігі сүйектенеді Мұндай жағдай қосмекенділерділерде де байқалады, бірак оларда балықтарға қарағанда сүйектің ортаңғы бөлігінщ көбісі сүйектенеді. Қүрлықта тіршілік етуге түпкілікті көшуге байланысты қаңқаға көбірек функционалдық талаптар қойылады. Ол суға қарағанда күрлықта козғалудың қиыдығына жəне сүйекке көбірек ауырлық түсуіне байланысты. Сондыктан құрлыкта тіршілік ететін омырт- қалыларда екінші сүйектену нүктелері пайда болады, олардан бауырмен жорғалаушылар мен қүстарда эндохондралды отеогенез арқылы сүйектердің шеткі бөлімдері де сүйектенеді. Сүткоректілерде буын- дасуға қатысатын сүйектердің үштарында, тіпті дербес сүйектсну нүкгелері пайда болады. Мүндай рет адам онгогенезінде де сақталады, онда да сүйсктену функцияға байланысты жəне сүйектердің ауырлық ен көп түсетін орталық бөліктерінен басталады. Мəселен, қүрсақта дамудың екінші айында алғашқы нүктелер пайда болады, олардан ең көп ауырлық көтеретін сүйектердщ непзгі боліктері, яғни жілік сүйектердің денелері немесе диафиздер, метафиздер жəне диафиздщ үштары дамиды. Олар пери- жəне эндохондралды остеогенез арқылы сүйектенеді. Содан кейін туылуға жақындағанда немесе туғаннан кейінгі алгашқы жылдары екінші нүктелер пайда болады да, олардан эндохондралды остсогенез арқылы жілікті сүйектердщ буындасуына катысатын сүйекгердің үштары, яғни эпифиздер түзіледі. Шеміршекті эпифиздщ ортасында пайда болған сүйектену ядросы жайылып өсіп, кеуекті заттан құралған сүйекті эпифизге айналады. Бастапкы шеміршек тінінен бүкіл өмір бойы буын шеміршегін кұрайтын эпифиздің бетінде оның жұқа қабаты ғана қалады. 2. жүктеу/скачать 0,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|