ОҚУ Әдістемелік кешен пәН «Қазақ Әдебиетін жаңа технология бойынша оқыту әдістемесі» мамандық

• 
  Сіздің ойыңызда не сақталып қалды?
  
• 
  Автор оқырманды қалай қызықтырады?
  
• 
  Кейіпкерлердің іс-әрекетін Сіз қалай бағалайсыз? т.б. түрінде.
  

1. Ұжымдық оқыту технологиясы туралы түсінік

2.Ұжымдық оқыту технологиясының маңызы.
Қысқаша мазмұны:

Ұжымдық оқыту білімді жеке түлғаға қарай бағыттай беру технологиясына жатады. Оны кейде «ұйымдастырылған диалог», «ұжымдық окыту» деп те атайды.

1. 
   Ұжымдық оқытудың негізі 30-жылдары еңбек еткен практик-мүғалім А.Г.Ривиннің ізденісінен туған. А.Г.Ривин негізін салған үжымдық окытуды зерттей отырып, оны ары карай жанартушылар, ізденушілердің бірі болған ғалым В.К.Дьяченко оны «работа учащихся в парах сменного состава», - дейді [60].
   
2. 
   Сондай-ақ ғалым: "Коллективная форма учебных занятий имеет особенности как парной, так и групповой формы, и в то же время это качественно принципиально новая форма. Коллективные учебные занятия- это работа учащихся в парах сменного состава. При коллективных занятиях работа происходит в парах, но эти пары не замкнутые, а открытые: каждый по очереди работает то в роли обучающего, то в роли обучаемого. При систематической коллективной работе все ученики по очереди работают со всеми: все обучают и воспитывают каждого, а каждый всех", - деп аныктама береді [61, 15].
   
3. 
   Бүл окытудың ұзақ жылдар бойы тәжірибеден қалмай, өзінің тиімділігін әр кезеңде де дәлелдеп келе жатқан себебі мынадай басты-басты ерекшелігінде жатыр:
   
4. 
   - жүйелі түрде қайталанып отырылатын жаттығулар, жұмыс түрлері аркылы окушылардың логикалық ойлауы жетіледі, тілі дамиды;
   
5. 
   - сөйлеу үрдісінде есте сақтау кабілеті, зейіні дамиды, бүрынғы білім мен тәжірибесі, икем-дағдысы кеңейе түседі, үнемі жаңғырып отырады;
   
6. 
   - әркім өзін еркін үстайды, дербес жүмыс істеуге, өз бетімен корытынды жасауға дағдыланады;
   
7. 
   - тек жеке басы үшін емес, үжым алдындағы жауапкершілігі, іскерлігі артады;
   
8. 
   - өзін-өзі бағалау, өз-өзіне үңілу, өз мүмкіндігі мен қабілетін саралау, жетістігі мен кемшілігіне көз жеткізу іс-әрекеті дамиды;
   
9. 
   - өзін-езі оқыту, бір-бірін оқыту үрдісі жүреді;
   
10. 
    - ауысып келіп отыратын катары, жұбы аркылы бір мәселе айналасында бүкіл ұжыммен жұмыс істеуге, оны талкылауға мүмкіндігі туады. Білім мен дағды беки түседі, тиянакты білім қамтамасыз етіледі.
    
11. 
    Үжымдық оқыту технологиясынын маңызын үлы педагог Я.А.Коменскийдің мына пікірі дәлелдейді: "Если нужно- откажи себе в чем-нибудь и плати тому, кто будеть тебя слушать, многое спрашивать, усваивать, учить других тайны великой учености" [55, 20].
    
12. 
    Пәнаралык байланыска негізделген шығармашылык жұмыстарды жүргізуде үжымдық оқытудың төмендепдей жүптық тәсілі ерекше маңызды болып келеді.
    
13. 
    7- кесте — Ұжымдық оқытудың жұптык тәсілі_
    

Топтың спикері болады, ол "координатор" деп те аталады. Мұғалім оны да дайындайды, координаторлар да ауысып отырады. Координаторлар ен алдымен мүғалімнің де, достарының да көмекшісі кызметін атқарады. Олардың ез кызметін толық түсінуі әрі үжымды жемісті еңбекке жұмылдыруы үшін төмендегідей көмек-нүскау берудің тиімділігі бар.

Көмек-нүскау

тапсырманың максатка жету, жетпеуі, сәтгілігі өзішіін де ұйымдастырушы-лык кабілетіне байланысты.

топтын әр мүшесімен достых карым-катынаста бол. Ескертулерінді байышіен, орныкгы етіп жаса.

әділетті бол, іс-әрекетін кыска, тұжырымды, түсінікті, дәлелді болсьш.

езімпгіл болма. "Менікі" ғана дұрыс деген корытынды жасама. көмекші, акылшы бола біл. Достарыннын жауабьш көніл койьш тында, керекті жерінде гана дікір кос._

Жұп мүшелеріне де осындай нүсқау үсынып, калай жүмыс істеу керектігі туралы бағыт-бағдар беріледі.

Ұжымдық оқытудың бір түрі - топтық жумыс. Дәстүрлі оқытудағы топтык жұмыстар түрақты болып келеді, өздеріне берілген тапсырмаларды топ болып орындайды. Үжымдық оқытуда тұрақты топ болмайды, олар үнемі ауысып отырады. Топтағы оқушылардын әркайсысы баска топқа барып, жүмыстарын ортаға сала алады, үнемі қозғалыс, ауысып отыру бүл оқытудағы топ жүмыстарының өзіндік ерекшелігін даралайды. Топқа окушылар өз еркімен де, мүғалім нұсқауымен де кіре алады. Мүғалім окушылардың қабілеті, іскерлігі, білім дәрежесіне қарай топтастырады. Топтық жүмыстың басты тиімділігі: берілген шектеулі уақытта пікір алмаса алады, ойларын ортаға салып үлгереді. - пікір алмасуға, ортаға салуға, ынтымақтастыкпен бірігіп, жүмыс істеуге, қорытынды жасауға қатыса алады. - зерттеу, іздену іс-әрекетіне икемделеді.

Топтык жүмыста мұғалім тарапынан накты нүсқау беріледі. Топ спикері белгіленеді. Топ жүмысы жемісті болу үшін мүғалім оқушылар арасындағы бірлікке ерекше көңіл бөледі. Сынып неше топка белінсе де, олар бір ғана проблема шешу айналасында ізденеді. Мысалы, "Қараш-караш окиғасындағы етістіктердін орны" деген проблема - барлык топтын шешетін тапсырмасы. Эр топка әңгімені тарау-тарауға бөліп беру-мақсатка жетудің тиімді тәсілі. Эр топ өздеріне үсынған оқиғалардан сын есімді іздейді, мақсатқа жету айналасында енбектенеді. Топтык жұмыстан соң спикерлер өз тобымен микро-сабақтар (шағын сабактар) өтеді. Оған барлық топ катысып, мәселені талқылауға, сұрақ қоюға араласады. Бір-бірінің жүмысын саралау, бағалауда ауысып отыру топ арасында жүріп отырады. Ал топ ішіндегі окушылар ез-өзіне, бір-біріне баға қоя алады, оған еркіндік беріледі. Олардың жұмысына, жауабына, тапсырманы орындауына спикер сараптама жүргізеді, талдау береді. Топ мүшелерін ^ ауыстырып отыру, керегінде оны өзгертпеу тапсырмалар ауқымына, күрделілігі мен жеңіліне байланысты болады. Кейде тапсырма топтағы оқушылар санына карай жеке-жеке бөлініп беріледі.

Әрқайсысы өз жұмыстарын аяқтаған соң, ортаға салады. Жүмысын аяқтаған бала кай топка барып өз нәтижесін ортаға салады, оған еркіндік беріледі. Уакытты үнемдеу, кайталаулар аркылы еске үстау, тынғылыкты білім алу үрдісі жүреді. Ең бастысы, оқушылар ез беттерімен бір нәтижеге кол жеткізеді, барлығы ізденеді, оку еңбегіне бірдей қатысады. (Топтық жұмыстың моделін 2 суреттен көруге болады.)

Жұптық жұмыстардың тағы бір түрі - еркін жауптар арасындағы, яғни өзгеріп, ауысып келіп отыратын жұптар жүмысы, онын технологиясы төмендегідей: тапсырма бәріне ортақ беріледі. Әрқайсысы оны жеке-жеке орындайды да, езі қалаған баламен жүптасып, тапсырмасын ортаға салады. Ары қарай басқа баламен жұптасып, жұмысын жалғастырады. Жұптағы екінші бала да осы тәсілмен бірнеше баламен жұмыс істейді. Эр бала өз жүмыстарын ғана ортаға салмайды, екінші баланын да жүмысын тыңдайды, танысады.

Ұжымдық оқытуға негізделген жұптық жұмыстың бір түрі - вариациялық (ерекше) жуптар жүмысы.Оның технологиясы-топтағы балалардың әрқайсысы берілген тапсырманы жеке-жеке орындайды. Орындап болған соң, оқушылар жеке-жеке өз жүмыстарын кезектесе отырып ортаға салады. Біреуі айтып жатқанда, қалғандары тыңдайды, жазба жүмыс болса, жазғандарын оқиды. Бір-біріне сүрақ қояды, ол сүрақка жауап бере алмаса, топтағы басқа балалар жауап береді. Бұл жұмыс әсіресе оқушының ауызекі сөйлеу тілі мен жазба тілін бірлікте қарастыра отырып тіл дамытуда тиімді болып келеді.

Жұптық жүмыстың бүл түрінде дербестік сакталады. Ең жаксы деген жүмысты топ спикері басқа топқа үсына алады. Ол бала енді өз жұмысын баска топтын ортасына салады. Қорытынды кезенде мұғалім көмегімен 2-3 жұмысты бүкіл ұжым тыңдайды, пікірлеседі, ойларын ортаға салады. Вариациялык жұптар жүмысы көбінде окушылардың өз сезімі, кабыддауы, әсерін тәжірибеде пайдалана білу максатына бағытталады.

Балалардың жеке бас ерекшелігі, ынтасы, окуға деген қарым-қатынасына байланысты ұжымдық окыту технологиясын дамытып, өзгертіп жүргізуге болады. Ұжымдык окыту технологиясы туралы ғалымдар зерттеулері баршылық. Бірақ бірде- бірі оны пәнаралык байланысқа негізделген шығармашылық жүмыстар аркылы тіл дамыту үрдісіне пайдалану жолдарын сез етпейді, теориясын ғана ортаға салады. Оның теориясын меңгере отырып, тәжірибеге пайдаланудын өзіне шығармашылық іскерлік керек.

Қазақ тілін әдебиетпен байланыстыра оқытуда шығармашылық жұмыстар аркылы тіл дамыту үрдісіндегі ұжымдык, окытудың тиімділігін былай саралауға болады:

- топтык, жүптык жұмыстарда балалар үнемі сөйлеу, пікір алмасу, пікірталас қатынасында болады;

- бірінші кезеңде эр бала тапсырманы жеке орындайды;

- екінші кезенде бір-біріне түсіндіреді;

- үшінші кезеңде бірлесе келіп, бір-бірінің жұмысына пікір айтады, түзетеді, ортақ қорытындыға келеді;

-төртінші кезеңде бүкіл үжым болып талқылайды, корытынды жасайды. Қай кезенде болмасын баланың тілі, ойын еркін жеткізу дағдылары дамиды. Ұжымдык окытуда балаға толық еркіндік беріледі, олар өз-өзін және бір-бірін окытады.

Жұмыстың барлык кезені мақсатка жетуде окушылардын ауызекі сөйлеу тілі белсенділікте болады. Бүның өзі үжымдык оқытудағы тілдің орнын ешбір түсініксіз дәлелдейді.

Пәнаралық байланысқа негізделген шығармашылык жүмыстар аркылы тіл дамыту үрдісінде оқушылардың ауызекі сөйлеу дағдысын жетілдірудін орны ерекше. Инновациялык технология оның жаңа, өнімді технологиясынан ізденуді алдыға алып келді.

Жұптык жұмыстар - окушылардын ауызекі сөйлеу тілдерін дамытудың өнімді жолы. Осы мақсаттағы жұптық жұмыстың бір моделі төмендегідей болып келеді:

Сұрақ-тыңдау-сөйлесу-талдау-келісу, қорытындылау.

Журу әдістемесі:

Мұғалім тапсырма, сұрақ береді, бала онын жауабын жанындағы балаға айтады. Жұп бір-бірімен сөйлеседі, талдайды, бір келісімге келеді, жұмыстарын қорытындылайды. Осы іс-әрекеттен кейін әр жұп өз жұмыстарын ортаға салып, бүкіл үжым болып талқылайды. Тіл дамытудың бл түріндегі сүрақ пен тапсырма іздендіру, зерттеу, проблеманы шешу дәрежесінде болады. Мұғалім оқушын білімін өз беттерімен анализ, синтез, баға деңгейіне көтеру іс-әрекетімен жүмыс істеуге жетелейді. Сұрақ: Мұғалім сұрақ қояды.

Тыңдау. Оқушылар сұрақты тыңдайды, еске ұстайды, ойланады. Сөйлеу: Ары карай жауаптарын бір-біріне айтып сөйлеседі. Талдау: Жауаптарын талдайды, пікірлеседі. Келісу: Дау туғызатын мәселелер айналасында біріге отырып келіседі, корытынды бір пікірге жүгінеді.

Оқушылардын сөйлеу тілдерін дамытуда осы модельдің маңызы зор. Біріншіден, белгілі тәртіп, нақты мақсат, окушыларды жүйелі жұмысқа жұмылдырады.

Екіншіден, әдебиет пен қазақ тілінде беріліп жатқан білімді бірлікте карастыра отырып оқушылардың білімін тереңдетуде, тіл дамытуда өнімді тәсілі болады. Ұжымдық оқытудың, әсіресе окушылардың ауызекі сөйлеу тілдерін дамытудағы орны ерекше.

Тіл дамыту үрдісінде окушылардын байланыстыра сейлеуі және ауызекі сөйлеу тілдерінің жетілуіне ерекше көңіл бөлінеді. Күнделікті емірде, қарым-қатынаста адамдар ең алдымен ауызша тілдеседі, сол арқылы бір-бірімен түсініседі. 45 минут сабақта да мұғалім-оқушының оку іс-әрекеттері ауызекі сөйлеу тілімен жүзеге асады. Ауызекі сейлеу тілді дамыту ең алдымен оқушылардын сөздік корын байытудан басталады. Ауызекі сөйлеу тілі тіл байлығымен ғана емес, сөйлеу мәдениетімен де тығыз байланыста болып келеді. Ойды шебер, жатык, жүйелі тілмен жеткізуде дауыс ырғағы әрі сөзді айкын, мәнерлі айта білудін маңызы зор. Тіл дамыту үрдісінде осы мәселелерге айрықша көңіл бөлген жөн. Окушылардын ауызекі сөйлеу тілін дамытуда қазақ тілі мен әдебиеті пәнін бірлікте ала отырып, пәнаралық байланысқа негізделген шығармашылык жұмыстардың алатын орны ерекше. Өткен ғасырда өмір сүрген орыстың үлы лингвист ғалымы Ф.И.Буслаев: "... цель обучения должна состоять в усвоении ребенком языковой культуры народа через систему специальных речевых упражнений... все грамматическое учение должна быть основано на чтении писателя", - дейді.. Ғалым енбегінен мына мәселелерді саралап алуға болады:

Біріншіден, тіл мәдениетіне баулу, арнайы жаттығулар арқылы жүзеге асады.

Екіншіден, тілді меңгерту, үйрету әдебиет пәнімен тікелей байланыста жүреді.

Ұжымдық оқыту тәсілінде оқушылар үнемі бір-бірімен ауызша тілдеседі, ауызекі сөйлеу тілінде қарым-катынас жасайды. Мүньщ өзі ешбір дәлелдеусіз оның тіл дамытудағы орнын айқындайды.

Әр мемлекеттің болашағы мектебінде шыңдалады. ХХІ ғасырда ғылым алға дамып барады. Мұғалім үнемі ізденіс үстінде жаңалықтан қалыспауы керек. Технология дегеніміз- өндірістік процесті жүргізудің әдістері мен тәсілдері жайлы білім жиынтығы. Ал педагогикалық технология- педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық дара, иниструменталдық және әдістемелік құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді.

Әр мұғалім өз жұмысында озат мұғалімдердің тәжірибесінен үлгі алып, зерттеп, педагогикалық жаңалықтарды тиімді пайдалануда. Жаңа педагогикалық технологиялар қазіргі білім беру заңының талаптарына сай оқыту үрдісінің негізгі міндеттерін шешуге, жеке адамды шығармашылық тұрғыдан қалыптастыруға тартады.

Солардың бірі, әрі бірегейі ұжымдық оқыту технологиясы болып табылады. Ұжымдық оқыту технологиясының негізін салған практик- мұғалім А.Г. Ривиннің ізденісінен туған. Енді осыған кеңінен тоқталсақ.

Әр оқушының қабілетін дамыту, еңбек етуге баулу. Ұйымшылдық қабілеттерін ояту, ынтымақтастыққа тәрбиелеу. Өзін-өзі басқаруға, байқампаздыққа жетелеу.

• 
  әр оқушының еңбегі пайдалы болуы керек.
  
• 
  өзінің ғана емес басқаның да еңбңгңне жауапкершілікпен қарау.
  
• 
  өзі оқи отырып, өзгені оқыту.
  
• 
  Түсінбегенді түсіндіру, меңгергенше меңгерту.
  

• 
  Берілген тапсырмамен танысу;
  
• 
  Шағын бөлімдерге бөлу;
  
• 
  Әр бөлімге ат қою;
  
• 
  Жоспар құру;
  
• 
  Жоспарға сүйене отырып, мәтін мазмұнын меңгерту;
  
• 
  Тексеру сұрақтарын даяралау.
  

• 
  Тақырыптың мақсаты не?
  
• 
  Жоспармен таныстыру;
  
• 
  Мазмұнын түсіндіру;
  
• 
  Бақылау сұрақтары бойынша түсінгенін зерттеу.
  

1. 
   Өзін-өзі басқару;
   
2. 
   Өзіне- өзі қызмет ету;
   
3. 
   Жауапкершілікті сезіну;
   
4. 
   Басқаның еңбегін бақылай білу;
   
5. 
   Ұқыптылық;
   
6. 
   Белсенділік;
   
7. 
   Адалдылық;
   
8. 
   Байқампаздық;
   
9. 
   Зейінділік;
   
10. 
    Ынтымақтастық;
    
11. 
    Ұжымдылық;
    
12. 
    «Бәрі – бірі үшін, бірі- бәрі үшін» принципінің орындалуы.
    

Ұжымдық оқыту технологиясы арқылы оқушыларды ғылыми ізденіске, зерттеу жұмыстарына баулуға болады. Ал енді ҰОТ бір сатысы жұптық жұмыс әдістемесіне қысқаша түсінік берейік.

Жұп мүшелері

1. 
   Ұжымдық оқыту дегеніміз не?
   
2. 
   Ұжымдық оқытуда қандай әдіс-тәсілдер қолданылады?
   

1. Ұжымдық оқыту технологиясының ерекшелігі қандай?

2. Технологияның жүргізілу кезеңдерін атап көрсет.

3.Тәрбиелік мәніне тоқтал.

1.Шығармашылық жұмыстар технологиясы

2.Шығармашылық жұмыстарды ұйымдастыру.
Қысқашы мазмұны. 1.Шығармашылық сөзінің түп – төркініне орыс ғалымы М.Поташник былай анықтама береді:

-жаңа өнім жасау, немесе бұрынғы өнімді жаңалап жетілдіру;

- іс - әрекеттегі қайталанбайтын , өзгеде жоқ, нәтижелі өнім

Шығармашылық сөзіне берілген ғалым пікірі өте дәл , нақты тұжырым. Бірақ та оның ауқымы бұл түсініктен де кең, терең. Шығармашылық қабілет, дарын, өнерпаздық деген ұғыммен үндес. Сол себептен де ол тұлғалағы дарын, қабілет, өнердің көзін ашу, сол қасиеттерді дамыту мәселесіндегі ерекше іс - әрекет болып табылады. Сондай – ақ , А.Кочетов: «Творческая деятелность –это процесс создания новой информации или продукции с высокими показателями их качества и качества с наиментшей затратой времени и сил » - деп , шығармашылық іс - әрекетке түсінік береді.

Ғалымдардың пікіріне жүгіне отырып, шығармашылық іс - әрекеттің белгілерін төмендегідей саралайға болады:

-уақыт үнемдей отырып, артық күш түсірмей, жоғары нәтижеге қол жеткізу

- ойлап табу

- дайындау, жаңа өнім жасау.

Ал, педагог ғалым Г.Ксензова : «Творчество – это атрибутивное свойство любой личности неоъемлимый компонент ее структуры. Если человека лишают творческого начала, он перерастает чувствовать себя личностью» - дейді.

Ғалым жеке тұлғаның басты белгілері ретінде оның шығармашылық қабілетіне тоқталады. Шығармашылық қабілеті жоқ жеке бастың тұлғаға жете алмайтынын сөз етеді. Ғалымдар ізденісі теориялық тұжырымдармен шектеледі, ал оны істе, тәжірибеде қалай жүзеге асыруға болады, олар оның нақты жолдарынатоқталмайды. Баланың шығармашылық қасиетін қалай дамытуға , қалыптастыруға болады, ол сөз етілмейді.

Шығармашылық қасиеттердің жеке тұлғадағы бір көрінісі – оның тілі. Шешен де көркем, бейнелі сөйлей білу, ойды шебер тілмен жеткізу тұлғаның шығармашылық қасиеттерінің бірі. Дәстүрлі оқытуда да шығармашылық жұмыстарға көңіл бөлінеді. Дәстүрлі оқытуда да шығармашылық жұмыстарды жеке тұлғаға бағыттау, оқушыларға еркіндік беру, оқушы мен мұғалім еңбегін өнімді іс - әрекетке негіздеу, оқушыға субъект ретінде қарау негізге алынбаған.

Қазіргі білім беру үрдісінде тапсырмалар түрі баршылық. Оларды жинақтай , саралай келе, төмендегі бағытта топтауға болады:

• 
  Типтік тапсырмалар.
  

Бұрын игерген білімді, әдіс – тәсілдерді пайдалана отырып, оқушы жаңа мақсатқа жетудің жолдарын табады.

-Аналитикалық , яғни сараптау

Түсініктеме:

Алгоритмдерді саралай, талдай отырып, оны жаңа мақсатқа пайдалана білу.

-Шығармашылық бағыттағы тапсырмалар

Түсініктеме:

Жаңа шешімді іздеу, табу, нәтижеге жету. Оқушылар бұл жұмыста өзіне белгісіз жаңалық ашады, оның жолдарын жүйелейді( сызбаға, модельге айналдыруы мүмкін)

• 
  Өзін - өзі оқытуға негізделген тапсырмалар
  

Әсіресе, жаңа білімді бекіту бақылау кезеңінде тиімді. Оқушылар қол жеткен шешімдерін берілген үлгі, көмек - нұсқау арқылы талдайды. Мұнда да мұғалім бірінші кезекте тұрмайды, керісінше оқушылар іс - әрекеттері арқылы өзін - өзі оқытады.

Осы тапсырмалардың қай түрінде болмасын, технология талаптары басшылыққа алынады. Оқушы -субъектінің дербес іс - әрекеті, білімді өз ізденістерімен алуы ескерілген. Ал пәнаралық байланыстағы шығармашылық тапсырмалар жүйесін жасауда мына мәселелерді ескерген жөн:

• 
  Оқушылардың танымдық қызығушылығын ескеріп, туғызуға түрткі жасау
  
• 
  Мониторинг жүйесіне жүгіну
  
• 
  Диагностика мен прогнозға сүйену
  
• 
  Белгілі бір уақытта мақсатқа жету
  
• 
  Даралап, саралап, деңгейлеп оқытуды басшылыққа алау
  
• 
  Оқушы мүмкіндігін ескеру
  
• 
  Оқушы білімін шығармашылық деңгейге дейін көтеруді болжау
  
• 
  Дамыта оқытуға негізделген тапсырмалар арқылы жеке тұлғаны жан – жақты дамыту
  
• 
  Жеке тұлғаның шығармашылық қабілеттерін дамытуда аналитикалық, альтернативтік ойлауын жетілдіруді мақсат ету
  
• 
  Оқушыларға өз беттерімен жоба, модель жасауға, оны орындауға көмек бері
  

Оны мына кестеден көруге болады.

-Шығармашылык бағыттағы тапсырмалар оқушы білімін алгоритмдік, одан эвристикалык, оданы шыгармашылык деңгейге дейін көтеруге жол ашады.

-Пәнаралық байланыс аркылы берілетін білім тереңдетіледі, дагды, іскерлік жетіледі.

-Окушылардың көркем тілдері дамиды.

-Білімді оқушылар өз іс-әрекеттерімен алу жүзеге асады. Білім деңгейлері анализ, синтезге дейін көтеріледі, енімді білім беру үрдісі жүреді.

-Жүмысты оқушылардын тандап алуына ерік беріледі.

-Оқушыларды ізденімпаздықка, ситуацияны өз беттерімен шешуге дағдыландырады.

-Жеке түлғалык қасиеттерін дамытады.

-Дарынын, қабілетін, ғылыми зерттеу ізденістерін калыптастырады.

-Ерік-қайраты, жігері, еске ұстау, ойлау дағдылары, эмоциясы дамиды.

-Берілетін білімнін ен негізгі түйінді дәнін тандап ала білуге жаттығады.

-Салыстыру, корытынды жасау, өз беттерімен бір нәтижеге жету, фактілер мен ұғымдарды жүйелі түрде саралап білуге үйренеді.

-Модель, жоба жасау, болжамдар үсыну, оны коргау, дәлелдеуте дағдыланады.

-Алдында тұрган киындыкты жеңуге үйренеді.

-Сайыстарға мен айтыстарға катысып, тіл шеберліктерін дамытады.

-Шыгармашылык жүмыстар окушылардын керкем, әдеби тілінің дамуьша да түрткі болады, білімдерін жетілдіреді.

-Оқ}тпынын білімі терендеп, пәнаралык байланыска түседі.

-Еркіндікке, өз ойын корғай білуте дағдыланады.

-Оқушылардың дүниетаньшын кеңейтіп, білімдерін жан-жакты толыктыруға түрткі болады.

Өзін-өзі бекіту сұрақтары:

1. 
   Шығармашылық сөзінің шығу төркіні?
   
2. 
   Шығармашылық жұмыстағы тапсырмалар сипаты?
   

№ 11 дәріс тақырыбы Жаһандық білім беру қазақ әдебиетін компьютерлік сыныпта оқыту әдістері. Оның тиімділігі.

1.Жаһандық білім беру кеңістігі

2.Қазақ тілін компьютерлік сыныпта оқыту әдістері.
Қысқашы мазмұны:

1.Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» заңында еліміздің білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – білім беру ісін ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу болып табылады. 2001 жылы «Білім беру жүйесін ақпарттандыру тұжырымдамасы» қабылданды. Демек, мемлекеттік білім саясатына әр педагогтан бастап, білім ұйымдары мен білімді басқару салалары өз үлестерін қосып, білім беру жүйесінде оқыту технологиясын үнемі жетілдіріп отыру кезек күттірмейтін мәселелердің бірі болғандықтан, ақпараттық технологиялардың рөлі мен алатын орны ерекше.

Бүгінде компьютерлерді білім беруде кеңінен қолдану барысында «оқытудың ақпараттық технологиялары» термині жиі қолданыла бастады.

Компьютердің оқу үрдсіне техникалық құралдың жаңаша түрі ретінде қолданыла бастауы, бүгінде оқу үрдісін заман талабына сай жандандырудың зор мүмкіндіктері пайда болды. Оқытудың белсенді түрлері, өздеріне қажетті ақпарат көздерін таңдауға, слайдтардың көмегімен өз ойларын толықтыруға, оқушылардың шығармышылық жұмыстарын ұйымдастыруға кеңінен жол ашылды.

Электронды оқу басылымдарының мазмұнының берілуіне қарай, электронды кітапханада әр түрі, оқушылардың әр түрлі иллюстративті материал, мәтіндер жинағы жүйленеді.

Шетелдік және отандық педагогикалық, әдістемелік тәжірибелер көрсеткендей оқытуда компьютерді қолдану дидактиканың негізгі қағидаларын кешенді түрде іске асыру үшін өте қолайлы екені белгілі.

Экрандағы әр түрлі жанды тапсырмалар, сөздердің қимыл-қозғалысы, түрлі түсті графикалық бейнелер, бейнеқатар, бейне фильм, диктордың дауысы, мұның барлығы оқушының белсенділігі мен жоғарғы мотивациялық қызығушылығын арттырып, еркін жұмыс істеуіне сөйтіп оқу үрдісінің тиімді ұйымдастырылуына ықпал етеді.

Компьютерлік оқыту өзінің икемділігімен, варианттылығымен де маңыздылығын көрсетеді. Мұның бір шеті компьютерлік оқу бағдарламаларының, электронды оқулықтар мен мультимедиялық бағдарламалардың сапасына тікелейбайланыстылығында. Компьютерлік оқыту жағдайында оқу үрдісін басқару мен технологияландырудағы оқытушының жаңаша ролі мен қызметі анықталады. Оқытушының көмегі, кеңесі, ұйымдасырушылық іскерлік қабілетінің қашанда маңыздылығы айқындала түседі.

Жаңа материалды түсіндіру барысында ақпараттық баяндау, проблемалық баяндау, дедуктивті баяндау, эвристикалық ізденіс, көрнекілік әдістері арқылы жүзеге асады. Мәтін мазмұнына сай іріктелген видеоқатардың көмегі арқылы оқушының мәтінді терең меңгеруге әсерін тигізіп қызығушылығын арттырады.

Зерттеуші В.М. Монахов компьютерлік оқытуда оқу фильмдерін, видеокөріністерді, анимацияларды қолданудағы көрнекілік принципін «интерактивті көрнекілік» деп атайды.

Демек, ақпараттық технологияларды оқу үрдісінде пайдалану оқытушының дайындығы мен білім сапасына, ізденісіне айрықша талаптар қояды. Шығармашылықпен жұмыс істеуіне бағыттайды.

Компьютерді оқу үрдісінде пайдалануда:

• 
  Оқушының сабаққа деген ынта-ықыласы, қызығушылығы артады.
  
• 
  Тапсырмалардың мазмұндылығы, қызықтылығына, жүйелігі мен сабақтастығына назар аударылады.
  
• 
  Компьютер бағдарламасындағы тапсырмаларды орындау барысында олардың жауапкершілігі артып, өздеріне деген сенім, еркіндік туындайды.
  
• 
  Өз беттерімен білім алу зерттеушілік ізденіс біліктері мен дағдылары қалыптасады.
  
• 
  Тестілік, диагностикалық бақылау әдістері оқушының білім деңгейін бағалауға көмектеседі. Компьютерлік оқу бағдарламалары арнайы блоктар кешеніне сүйнеді. Олар төмендегідей қызметтерді қамтиды:
  
  • 
    Инструктаж- оқушыларды ақпараттық деректер қорымен таныстыру, оқу материалын жүйлеп таныту;
    
  • 
    Әр түрлі жаттығулар мен тапсырмалар арқылы оқу материалын бекіту;
    
  • 
    Түзету- кеңес беру, ақпараттық қорды толықтыру, оқу материалын түрлендіріп ұғыну, бекіту;
    
  • 
    Алғашқы ағымдық, қорытынды бақылаулар, тестілеу.
    

Ақпараттық комунникациялық технологиялар оқу үрдісіне басшылық жасаудың тиімділігін, икемділігін арттыруға көмектесе отырып, оқушылардың оқу қызметін бақылауға игі ықпалын тигізеді. Мұнда оқушы белгілі бір білім көлемін меңгеріп қана қоймай, олар өзіндік ізденіске, түісініп проблеманы көре білуі, зерттеушілік әрекетке ұласып өз бетімен жұмыс істеу қабілеті біртіндеп қалыптасады. Енді оны табудың жолдарын іздестіреді. Оларда, тапсырмаларды орындау барысында мәселені нақты анықтай отырып, өзінше шешім таба білуге, ой қортындысын жасауға ұмтылыс, қызығушылық пайда болады.

Қ.Р. Білім және Ғылым министрлігінің республикалық білімді ақпараттандыру орталығының жетекшілігімен әр пәндер бойынша ғалым-әдіскер, мектеп мұғалімдерін тарта отырып дайындалған электронды оқулықтар республиканың көптеген мектептерінде тиімді пайдаланып, нәтижелерін көрсетуде.

Электронды оқулықтар жасаудың педагогикалық технологиясының құрылымы оқыту үрдісінің заңдылықтарына негізделіп, бір-бірімен байланыста төрт компонеттен тұрады. Олар:

• 
  Мотивациялық мақсатты, мазмұндық;
  
• 
  Операциялық және бағдарлы – нәтижелік мақсаттар болып табылады.
  

Баланың жеке басының ерекшелігін жан-жақты танып білу, білімді соған қарай бағыттау, олардың жеке тұлға ретінде өзін-өзі дамытуға, игі ықпалын тигізеді. Қазіргі кезеңде оқыту үрдісінде іс-әрекеттің әдістемелік жаңа бағыттар, білім берудегі нақты мақсаттың нәтижелі жүзеге асуын қамтамасыз ететін идеялар көбейіп, жетіліа келеді. Дүниежүзілік тәжірибелерде өзін ақтаған жаң педагогикалық инновациялардың түрлерін тиімді пайдалану, оқытудың басты ұстанымдарына айналдыру мақсатында көптеген жұмыстар жүзеге асырылуда.

1. 
   Жаһандық білім берудің мәні неде?
   
2. 
   Компьютерлік сыныпта білім берудің әдіс-тәсілдері қандай?
   

№ 12 дәріс тақырыбы Жобалап оқыту технологиясы

1.Жобалап оқыту технологиясы туралы мәлімет.

2.Модельдің тиімділігі.
Қысқаша мазмұны.

Бұл технологияның тиімділігі, біріншіден, пркатикалық маңызында жатыр. Екіншіден, ол оқушыларды шығармашылық жұмыстарға баулиды, шығармашылық қабілеттерін дамытады, әр оқушының дербес ізденісін дамытады. Сол ізденіс негізінде олар бір өнімге қол жеткізеді.

Жобалап оқыту түрлері де әр түрлі болып келеді:

• 
  зерттеу, іздену, ғылыми жұмыстарға баулитын;
  
• 
  шығармашылық бағыттағы (макет, киносценарий, т.с.);
  
• 
  ақпараттық, яғни, оны жинау, жинақтау, сол бойынша презентация жасау т.с.;
  
• 
  модельдеу, (конструкция жасау) инсценировка; белгілі бір оқиғаны, кейіпкер іс - әрекетін бейнеге, бір сұлбаға түсіру.
  

Жобалап оқыту проблемалық оқыту әдіс – тәсілдерін басшылыққа алады. Оның басты себебі, жоба жасауда оқушылар алдына бір проблеманың шешімін табу мақсаты тұрады. Мысалы, «Қазақ тілі XXI ғасырда», «Болашақ ұлт мектебі», т.с.с. Сондай – ақ білімді жеке тұлғаға бағыттай оқыту технологиясының да амал – тәсілдерді жобалап оқытуда тиімді болып келеді. Өйткені жоба жасағанда оқушыларға еркіндік, таңдау беріледі, өз еріктерімен топқа немесе жұпқа бөлінеді, жобаларын қорғауға, пікірлерін дәлелдеуге толық құқықты.

Қазір тәжірибеде толық пайдаланып жүрген жобалап оқыту технологиясында сабақ құрылымы төмендегідей болып келеді:

Жоба жұмысының кезеңдері	Мазмұны	Оқушы іс - әрекеті	Мұғалім іс - әрекеті	Қорытынды, жүйелеу, анализ
дайындық кезеңі; жоспарлау кезеңі; зерттеу кезеңі; есеп беру кезеңі; қорытынды, бағалау кезеңі.

Білім беруде интерактивті оқыту технологиясының әдістері де өте тиімді болып келеді. Ол, әсіресе, тіл дамыту үрдісінде белсенді іс - әрекет атқарады. Оған: диспут, дискуссия, дебат, конференция, рөлдік ойындар жатады. Көбінде ауызекі сөйлеу түрі арқылы жүзеге асатын жұмыстарға пайдалы болып келеді.Соның ішінде дискуссия (пікір таласы) дәстүрлі оқыту үрдісінде де тиімділігімен тәжірибеде қолданылады.

Миға шабуыл әдісі

Американдық ғалым Озборн кіргізген бұл әдістің әдебиетті оқыту үрдісіндегі де маңызы бар. Ол оқушылардың шығармашылық ойлауына, жаңа идея табуы мен оның шешімін іздеуіне түрткі жасайды. Миға шабуыл топтық жұмыстар кезінде, яғни, зерттеу, іздеу бағытындағы шығармашылық жұмыстар кезеңінде туындайды. Ұжым шығармашылық бірлікте, бір мезетте проблеманы шешуге жұмылады.

Миға шабуыл әдісінің негізгі кезеңін төмендегідей саралауға болады:

• 
  дайындық кезеңі. Ұжым топқа бөлінеді, тапсырма алады, шешілуге тиіс проблемамен танысады.
  
• 
  Жаңа идеяны іздейді, оның жауабын табу үшін еңбектенеді (шабуыл кезеңі).
  
• 
  Тапқан идеяларын саралайды, тыңдайды, жинақтайды.
  
• 
  Тапқан идеяны эксперттік топқа ұсынады.
  

Іс - әрекетті әрбір жеке тұлғаға қарай, оның алдындағы мақсатына жететіндей дәрежеде ұйымдастыру – технологияландырудың ең маңызды шарты болып табылады. Бұл жерде орыстың тамаша педагогі К.Д. Ушинскийдің: «Деятельность должна быть моя, увлекать меня, исходить из души моей» - деген сөзінің маңызы тағы да алдынан шығады.

Модельдеу оқушылардың болжамы, көзге елестетуі, алған білімді бір нәрсеге ұқсатуы, абстрактілі ойлауынан туындайды.

Танымдық іс - әрекеттің өнімді жолдары баршылық. Соның бірі – алған білімді модельдей білу, оны мазмұні мен мәніне қарай көз алдына келтіру, немесе бір белгілермен жобалау, сұлбасын, нобайын салу, бейнесін болжау болып табылады. Ол үшін оқушыларға да алдын ала көмек нұсқаулар таратылып берілуі керек. Әсіресе, сөзбен сурет салғаннан гөрі, қыл қаламмен сурет салам деген оқушыларға модельдеудің тиімділігі зор.

Модельдеу, зерттеу, іздену – шығармашылық жұмыстардың өнімді ізденіске толы тәсілдерінің бірі. Сондықтан да оны нәтижелі, жүйелі түрде ұйымдастыра білу мұғалімнің шеберлігін талап етеді.

жобаның тиімділігі – көзбен көріп, құлақпен естіп,есте сақтай отырып,оқушыны ізденіске, іскерлік пен танымдық ынтаға, шығармашылық қабілетті жетілдіру арқылы түрлі мәселелерді шеше білуге, тапқырлыққа, жаңа ғылыми ізденіске жетелеуде.

Жобалау технологиясының негізінде –оқушылардың жұппен немесе топпен бірігіп дайындайтын шығармашылық жұмыстар жатыр.

Технологиядағы жобаның түрлері:

Ғылыми жоба;

Шығармашылық жоба;

Ойын түріндегі жоба;

Ақпараттық жоба және т.б. түрлері бар.

Мерзіміне қарай қысқа мерзімді жоба болып бөлінеді.

Оқушылардың жоба жұмыстарын ұйымдастыру үшін жоғарыда айтылғандай, оны жоспарлай білу қажет.

Қазақ тілі пәні бойынша жобалай оқыту технологиясына (проектное обучение) көңіл бөліп, оқушылардың тілдік құзыреттілігін дамытуда қолдану керек. Себебі, бұл қазіргі білім беру жүйесін ізгілендіру, яғни білімді гуманистік принциптегі бағытта дамыту идеясымен ұштасып жатыр. Бұл ретте төмендегі іс-әрекеттер жүзеге асуы тиіс:

- Шығармашылық ізденістер, тапсырмалар арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру;

- Оқушылардың алған білімдерін, дағдыларын келешектегі өмірлерінде қолдана алуларына көздерін жеткізу;

- Оқушылардың істейтін жұмысының мақсатын айқын түсінуі, жұмысты өз еркімен, қалауымен орындауы;

- Мұғалімнің нақты тапсырмалар беруі, жұмысты орындаудың және аяқтаудың уақытын белгілеуі.

Жобалау технологиясы бүкіл оқу жылына шағын (микро) мақсаттар жүйесін жобалаудан, әрбір модульді жобалау оқушының өз бетімен дамуын қамтамасыз ететін тапсырмаларды құрастырудан тұрады.

Оқушының дербес, екеулеп, топта, оқу жұмысына бағытталған жобалау әдісі баланың ғылымның әр түрлі саласынан алған білімдерін интеграциялауға мүмкіндік берумен қатар оқытудың түрлі әдісі, түрлері мен құралдарын пайдалануды қарастырады. Жобалау әдісі бойынша шығармашылық жұмыста құбылысты өз бетінше талдай келіп, шығарманы ғылыми шығармашылық тұрғыдан зерттеу жұмысын жүргізу оқушыға «кішкентай» жаңалық ашқанмен бірдей. Бұл әдіс шығармашылыққа негізделген жазба жұмыстарын жүргізуде өте тиімді, әрі оқушының ауызша сөйлеу тілі мен жазба тілін қатар дамытады.