Білім беру процесін ұйымдастырудың әдістемелік тәсілдері

Білім беру процесін тиімді ұйымдастыру және балаларды мектепке дейінгі ұйымдарда сапалы тәрбие және оқытумен қамтамасыз ету мақсатында мынадай

ұстанымдар мен тәсілдер қарастырылуы қажет:

тәрбие мен оқытудың барлық қатысушылары – педагогтер, психологтар, ата-аналармен баланың тұлғасын қалыптастыру мен оның қабілеттерін дамытуда кешенді тәсіл;

балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оларды дамытудағы әрекеттік

тәсіл;

тәрбие мен оқытудың мазмұны мен әдістерінің бірлігі, сабақтастығы, үздіксіздігі;

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың мазмұны мектеп жасына дейінгі балаларға арналған үйретуші және дамытушы бағдарламалардан тұратын ресурстары бар интерактивтік жабдықтан тұрады.

Инновациялық технологиялардың ерекшеліктері бір уақыттағы әрекет барысында бірнеше әрекеттің қатар жүргізілуінде көрінеді: мәтінді кәсіби дикторлардың айтуы; мультимедиялық анимациялық материалдарды көрсету; - балалардың білім беру әрекетіне қатысуында.

Мектепалды даярлықтың білім беру бағдарламасы «Новые решения», «Алматыкітап» және «Арман-ПВ» баспаларымен әзірленген әдістемелік ұсынымдармен, оқу-әдістемелік кешендермен, оқу және дидактикалық материалдармен қамтамасыз етіледі.

ұйымдастыру үшін:

балалардың денсаулығы мен өмірін қорғауды қамтамасыз етеді;

топтағы білім беру әрекетін жоспарлайды;

денсаулықты сақтау шараларын жүргізеді;

білім беру салаларын кіріктіруді ескеріп, заттық-кеңістік дамытушы ортаны құрады;

балалармен жұмыста тұлғаға бағытталған тәсілді жүзеге асырады;

жеткен нәтижелерді талдау негізінде бала мен сыныптың алдағы әрекетін жобалайды;

озат педагогикалық тәжірибені зерделейді, инновациялық әдістер мен технологияларды қолданады;

балаларды тәрбиелеу мен оқыту мәселелері бойынша ата-аналарға консультациялық көмек көрсетеді;

мүмкіндігі шектеулі балаларды инклюзивті тәрбиелеу мен оқыту үшін қажетті жағдайларды жасайды.

Мектепалды даярлық сыныбының мұғалімі сыныптың күн тәртібіне сәйкес келесі әрекеттерді жүзеге асырады: сабақтарды жүргізу, балалармен қарым-қатынас, ойындар, ата-аналармен жұмыс және т.б.

үйретілетін тілдің ерекшелігін ескеріп, сабақтарды жоспарлайды және ұйымдастырады;

оқытудың әртүрлі формалары, әдістері, тәсілдері және құралдарын қолданады;

балалардың сөйлеу мәдениетін қалыптастыруға мүмкіндік береді;

баланың тілдерге жеке қабілеттерін байқайды және оны дамытуға жәрдемдеседі;

интерактивтік жабдықтар негізінде инновациялық технологияларды қолданады;

үш тілді оқытуд жүзеге асырады.

Мемлекеттік, орыс және шет тілдерінің мұғалімдері ҮОЖ тілді мақсатқа бағыттап үйретуді жүзеге асырады.

Музыка мұғалімі:балалардың музыкалық дамуын жүзеге асырады; музыка сабақтарын, балалар мерекелері мен басқа да мәдени -бұқаралық ісшараларды ұйымдастырады және өткізеді; музыкаға дарынды балаларды анықтайды; балалармен жеке жұмыс жүргізеді; балаларды музыкаға тәрбиелеу мәселелері бойынша ата-аналарға кеңес береді.

Дене шынықтыру мұғалімі:сабақтарды жоспарлайды және өткізеді; дене тәрбиесі бойынша озат педагогикалық тәжірибені зерделейді және инновациялық технологияларды қолданады.

2016-2017 оқу жылы 1-сынып мұғалімдері мен оқушылары үшін ерекше оқу жылы болып табылады. Елімізде мектеп табалдырығын аттаған барлық 1-сынып оқушылары ҚР МЖМБС-2015 сәйкес жаңартылған білім мазмұны оқу жоспарлары және оқу бағдарламаларымен оқитын болады.

Отандық орта білім мазмұнын жаңарту барысында қазіргі өмірде кең ауқымды дағдыларға көп көңіл бөлінеді. Бұл дағдылар жалпыадамзаттық және этномәдени құндылықтарға негізделе отырып, оқушыларға оқудағы , сондай-ақ өмірдегі проблемаларды шешуіне мүмкіндік береді. «Кең ауқымды дағдылар» келесі іс-әрекет түрлерінен тұрады: білімді шығармашылықпен қолдану; сыни тұрғыдан ойлау; зерттеу жұмыстарын орындау; АКТ қолдану; тілдік дағдылармен бірге қарым-қатынастың коммуникативтік тәсілдерін қолдану; топта және жеке жұмыс жасау біліктілігі.

Жаңартылған білім мазмұны жағдайындағы мектептің ерекшелігі – оқудағы жетістіктер нәтижелі сипатқа ие, ал оқу процесі оқушылардың әрбір сабақта білімді «табудағы» белсенді қызметімен сипатталады. Бұл жағдайларда оқушы – таным субъектісі, ал мұғалім оқушылардың танымдық әрекетінің ұйымдастырушысы қызметін атқарады.

Әрбір оқушыны жасына да, мүмкіндігіне да қарамастан тұлға ретінде қабылдауға қол жеткізуге ұмтылу қажет. Оқыту мақсаты оқушы және мұғалім үшін ортақ болады, міне, білім мазмұнын жаңартудың педагогикалық аспектісінің мәні осында.

Бұған қол жеткізуде әрбір мұғалім өзінен бастайды, ол жаңарту процесінің әлеуметтік аспектілерін көрсетеді. Мұғалім педагогикалық ойлау немқұрайлығын жеңуі және оқушымен бірге өзі де оқуы тиіс.

Білім алушылардың қолайлы дамуы үшін достық қарым-қатынастағы ортаны құру өте маңызды болып табылады.

Білім мазмұнын жаңарту шеңберінде бастауыш мектепте:

энциклопедиялық сипаттағы фактологиялық материалды беруге бағытталған оқытудан, акцентті ақпарат алу тәсілдерін үйретуге ауыстыру;

ынтымақтастыққа және дербестікке қабілетті тұлғаны әлеуметтендіру;

ақпаратты өздігінен алу, талдау және тиімді қолдану дағдысын қалыптастыру;

оқу бағдарламаларында көрсетілген білім мазмұны анықталатын және білім салалары бойынша әрі қызмет аспектілерін көрсететін күтілетін нәтижелерге көңіл аударатын оқу процесін дәстүрлі ұйымдастырудан бас тарту көзделеді, яғни оқушылар «біледі», «түсінеді», «қолданады», «талдайды», «жинақтайды», «бағалайды».

Жаңартылған оқу бағдарламаларының мазмұндық ерекшеліктері:

- пән мазмұнын жобалаудың күрделілік ұстанымы, яғни білім мен

31

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016-2017 оқу жылы

таным заңдылығы мен пәндік операциялардың неғұрлым маңызды түрлері бойынша ойлау дағдысының деңгейлік жіктелімдеріне негізделген Блум таксономиясы бойынша оқыту мақсаттарының иерерахиясы;

білім беру деңгейлері және тұтас оқыту курсы бойынша педагогикалық мақсаттардың пәнішілік байланыстарды барынша ескеруге мүмкіндік беру;

бір білім саласы пәндері арасында, сондай-ақ пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру барысында «ортақ тақырыптардың» болу;

бөлімдер мен ұсынылған тақырыптар мазмұнының уақыт талабына сәйкес болуы, әлеуметтік дағдылардың қалыптасуына назар аудару;

оқу процесін ұзақ мерзімді, орта мерзімді, қысқа мерзімді жоспарлар түрінде технологияландырылу болып табылады.

Бастауыш білім беру деңгейінің ең күрделі және жауапты кезеңі – бірінші сыныпта оқу процесін ұйымдастыру.

1 сыныптарда оқыту мақсаты - 6-7 жастағы бүлдіршіндерде буынмен оқу, тұтас сөздерді оқу, мәнерлі мазмұндау, жатқа айту қабілеттерін қалыптастыру, сауатты жазу қабілеттеріне дағдыландыру, байланысты сөйлеуін дамыту және т.б. болып табылады. Сондықтан, бірінші сыныптықтардың танымдық қызметінің оң мотивациясын қалыптастыру ерекше маңызды болып саналады және оқу процесі қарапайымнан күрделіге, жеңілден қиынға өту қағидасы бойынша құрылуы тиіс.

Бірінші сыныптардың оқушыларына оқу жылының бірінші жарты жылдығында баға қойылмайды , ынталандырудың басқа әдістері мен тәсілдері қолданылады. Бірінші сыныпта оқушыларға үй тапсырмасы берілмейді.

Білім беру ұйымдарында оқу сабақтары сағат сегізден ерте басталмайды.

1 сыныпта қосарланған сабақтарды өткізуге жол берілмейді (ҚР Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы 29 желтоқсандағы №179 бұйрығымен бекітілген «Білім беру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидалары ). Оқу жылының барысында 1 сынып оқушылары үшін ІІІ тоқсанда қосымша 1 апталық демалыс беріледі.

Сабақ кестесіндегі үзілістердің ұзақтығы оқушылардың тамақтануы мен белсенді демалысын ескеруі қажет.

Ортақ тақырыптар

Пәндерді, бөлімдерді, тақырыптарды кіріктіру, сондай-ақ пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру құралы – ортақ тақырыптар – жаңартылған бағдарламалардың бірден бір ерекшелігі болып табылады. Олар барлық

пәндердің мазмұнымен, ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспарлау жүйесімен байланысқан. Сондықтан, мұғалім қысқа мерзімді жоспар дайындауда ортақ тақырыптар жүйесін сақтау және тапсырмаларды құрастыру мен оқушылардың сабақтағы қызметін ұйымдастыруда оларды ескеруі тиіс.

1 сыныпта ортақ тақырыптар әр тоқсанға 2-еуден тең бөлінген, олардың әрқайсысына шамамен бірдей сағат саны қарастырылады. Мұғалім әрбір ортақ тақырып үшін сағат санын білім алушылардың дайындық ерекшелігіне байланысты өзі өзгертеді (2-кесте).

2-кесте – Ортақ тақырыптар

1 тоқсан

2 тоқсан

4 тоқсан

Менің отбасым және

Саяхат

Тағамдар және

сусындар

Бізді қоршаған әлем

Салт-дәстүрлер және

Дені саудың - жаны

ауыз әдебиеті

сау!

Оқытудың күтілетін нәтижелері оқытудың ұзақ мерзімді және орта мерзімді мақсаттар жүйесін құра отырып, нақты оқу пәнінің оқыту мақсаттарында әрбір бөлім бойынша нақтыланады.

Пәндер бойынша оқу бағдарламаларына қосымша берілген оқу жоспарлары ұсыныс сипатында болады. Оқытудың мақсаттар жүйесі мен тәсілдеріне негізделген ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспарларда мұғалімдер үшін тақырыптар мен бөлімдер бойынша сабақтар өткізу, сабақтарда оқушыларды ұйымдастыру ұсыныстары берілген, сондай-ақ оқыту ресурстары қосылған (интернет, мәтіндер, жаттығулар, бейне- және аудиоматериалдары және т.б.).

Ұзақ мерзімді жоспар оқу бағдарламасының элементі ретінде оқу жылына арналған тақырыптар мен бөлімдерді анықтайды.

Ұзақ мерзімді жоспар белгілі бір бөлімнің/бөлімшенің/тақырыптың аясына қажетті оқу мақсатын қамтиды.

Әдетте, орта мерзімді жоспарлардың оқу бағдарламасын сабақтардың жүйелі сериясына құрылымдайтын мұғалімдер тобы немесе жеке мұғалім жүзеге асырады. Орта мерзімді жоспар ұзақ мерзімді жоспармен анықталған бағдарларды нақтылайды және ең қысқа мерзім аралығында жүзеге асырылады. Орта мерзімді жоспарларда белгіленген кезеңге арналған негізгі міндеттерді тұжырымдайды. Онда әрбір тоқсанға немесе бөлімге арналған оқыту тақырыптары көрсетіледі. Бөлімдер ішінде сағаттарды бөлуді, сондай-ақ мұғалімнің қалауына қарай өзгертуге болады.

Орта мерзімді жоспарлар оқытудың мақсаттары мен тәсілдеріне негізделе отырып, мұғалімдер үшін тақырыптар мен бөлімдер бойынша сабақтар өткізу, сабақтарда оқушыларды ұйымдастыру ұсыныстары, сондай-ақ ресурстар берілген (интернет, мәтіндер, жаттығулар, бейне- және аудиоматериалдары және т.б.). Мұғалім сыныптағы оқушылардың жеке ерекшеліктері мен үлгерім деңгейін ескере отырып, тапсырмалардың кейбір түрлерін өзгерту және түзетуі

мүмкін. Мұғалім қысқа мерзімді жоспарды немесе сабақ жоспарын орта мерзімді жоспардың соңында ұсынылған үлгіге сай өзі әзірлейді. Қысқа мерзімді жоспар дайындағанда мұғалімге саралай оқыту тәсілі мен оқушылардың жеке ерекшеліктеріне ерекше назар аудару ұсынылады. Сабақты қысқа мерзімді жоспарлау мұғалімге сабақ мақсаттарына анағұрлым тиімді қол жеткізуге көмектеседі. Ол үшін мұғалім оқу материалы мен сабақтағы әрекет түрлерін мұқият іріктеп алуы керек. Мұғалім әр сабақтан кейін білім алушылар меңгере алмаған немесе түсінбеген жерлерін анықтау мақсатында сабаққа талдау (рефлексия) жасап отыруы керек.

Қысқа мерзімді жоспар құрған кезде мұғалімге төмендегі ұсыныстарды басшылыққа алуына болады:

сабақты ұйымдастырғанда оқу бағдарламасында және оқу жоспарында көрсетілген мақсаттарды басшылыққа алу қажет;

сабақ мақсаттарын анық тұжырымдау (S.M.A.R.T. қағидасы бойынша), яғни нақты, өлшемді, қолжетімді, шынайы мақсаттар қою;

орта мерзімді жоспарда көрсетілген барлық іс-әрекеттерді, әдістемелік кеңестерді, ресурстарды мұқият зерделеу;

мұғалімнің қалауы бойынша іс-әрекет түрі қажеттілігіне қарай толықтырылып отырады.

Мұғалім білімнің тек дара көзі ретінде емес, оқушылардың өздерінің оқу-танымдық қызметінің белсенді ұйымдастырушысы ретінде қызмет етуі тиіс.

Мұғалімдерге қолдау көрсету үшін ҚР МЖМБС-2015, оқу бағдарламалары

және оқу жоспарлары (ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлардың үлгілері), критериалды бағалау жүйесі бойынша әдістемелік-нұсқаулық материалдар, сандық білім беру ресурстары ұсынылатын болады. Мұғалімдерді Зияткерлік мектептердің ресурстық орталықтары, онлайн-консультативтік жүйесі арқылы оқыту жүзеге асырылатын болады. Академияда мұғалімдер үшін әдістемелік қамтамасыз ету және көмек көрсету мақсатында «Тіл және әдебиет» білім саласы пәндері, «Математика», «Дүниетану», «Жаратылыстану» пәндерінен, «Көркем еңбек» кіріктірілген пәнін оқытудан қысқа мерзімді жоспарлар дайындау бойынша әдістемелік құралдар мен ұсыныстар және басқа материалдар әзірленді.

Аталған құралдар Академия сайтында (www.nao.kz) орналастырылған. «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ ресми сайтында http://nis.edu.kz,

жаңартылған білім мазмұны бойынша барлық ақпаратты біріктіретін және барлық орталықтардың сайттарындағы сілтемелерден тұратын, жаңартылған білім мазмұнын тарататын бірыңғай он-лайн платформа құрылған.www.cpm.kz, www.cep.kz, www.erc.kz, www.cpi.kz.

Педагогикалық тәсілдер және ынтымақтастық

Жаңартылған білім мазмұны мұғалімнен әрекеттік технологияларды енгізу, балалармен адамгершілік қатынас қағидасын іске асыруы арқылы сыныптағы әрбір оқушының жеке қабілеттері мен шығармашылық қатынасын дамытуды қамтамасыз ететін іс-әрекеттерін ұйымдастыруды талап етеді.

Заманауи мұғалім оқыту стратегиясының барлық мүмкіндіктерін қолдану

үшін түрлі педагогикалық тәсілдерді құрамдастыруда әртүрлі арсеналы болу қажет. Білім беру стратегиялары барлық сыныппен, топта жүргізілетін жұмыс, жеке жұмыс және білім алушылармен кері байланыстан тұрады. Мұғалім әріптестерімен бастауыш сыныпта оқыту бойынша желілік кәсіби қауымдастық шеңберінде, коучинг және менторинг процестерінде кәсіби ынтымақтастық орнату қабілеттерін жетілдіруі қажет.

Қолданыстағы оқу бағдарламаларымен салыстырғанда жаңартылған білім мазмұны бағдарламаларының оқыту мақсаттарына табысты қол жеткізудегі түрлі әдістер, технологиялар мен стратегияларды қолдану жөнінде мұғалім үшін ұсыныстар берілген «Оқу процесін ұйымдастырудың педагогикалық тәсілдері» бөлімі қосылған.

Мысалы:

технологиялар: шағын топтардағы (командадағы) жұмыс, кейс-стади (нақты жағдаяттар талдауы), рөлдік және іскерлік ойындар, модульдік оқыту.

әдістер: проблемалық оқыту, жеке оқыту, пәнаралық байланыс, тәжірибе негізінде оқыту, жобалау әдісі.

Мұғалім педагогикалық міндеттерді шешу және оқытуда стереотиптерді жоюға, өзінің тұлғалық және кәсіби қасиеттерін жетілдіруге ұмтылуы тиіс. Ол үшін он-лайн және оф-лайн режимдерінде әріптестерімен белсенді қарым-қатынас және тәжірибе алмасу, талқылау және ынтымақтастық орнатуда, ортақ проблемалар мен инновацияларды енгізуде мұғалімдердің кәсіби желілік қауымдастығын пайдалану ұсынылады.

Критериалды бағалау жүйесінің мазмұны бағалау стандарттарымен, процестерімен, құралдарымен және нәтижелерімен анықталады сондай-ақ бірқатар нормативтік және әдістемелік-нұсқаулық құжаттармен реттеледі. Критериалды бағалау ережелерінде ҚР МЖМБС-2015 сәйкес бастауыш білім беру бағдарламалары апробациядан өтетін және енгізілетін, Қазақстан Республикасы білім беру ұйымдарының бастауыш сыныптарындағы білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бағалауды ұйымдастыру мен өткізу тәртібі анықталады. Құжатта формативті және жиынтық бағалау тәртібін ұйымдастыру мен өткізу; тоқсан ішіндегі жиынтық бағалауды модерациялау тәртібі; тоқсандық және жылдық бағаларды қою тәртібі; білім алушылар портфолиосын жүргізу бойынша ұсыныстар реттеледі.

Жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сынып мұғалімдері үшін критериалды бағалау бойынша нұсқаулық жаңартылған білім мазмұнын енгізу шеңберінде білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау бойынша мұғалімдердің қызметіне өзгеріс енгізудің теориялық және практикалық

негіздерін анықтайды. Көрсетілген ұсыныстар бағалау тәртібінің сапасын, олардың белгіленген стандарттарға және әрбір оқушыны оқыту сұранысына сәйкестігін бағалауды қамтамасыз етеді.

Критериалды бағалауды енгізу бойынша аймақтық және мектептің үйлестірушілері үшін нұсқаулық педагогикалық өлшемдер саласында білім беру саясатын дамытудың көрінісі, мектеп, облыс және аймақ деңгейінде оны іске асыру бойынша негізгі қағидалары мен тәсілдерін көрсететін құжат болып табылады. Нұсқаулықта бағалау процесін ұйымдастыру бойынша қызметтің өзекті бағыттары және үйлестірушілер үшін көмекке практикалық ұсыныстар берілген.

Әр қалалық/аудандық білім басқармалары/бөлімінде және мектепте критериалды бағалау жүйесін енгізу процесін үйлестіретін жауапты адамдар тағайындалатын болады. Аймақтық үйлестірушілер аудандық/қалалық білім бөлімдері әдіскерлерінің, мектептің үйлестірушілерң жалпы білім беретін мектептердің директорлары орынбасарларының қатарынан анықталады. Үйлестірушілердің басты ролі бағалау жүйесінің сапасын жалпы басқару, мектептерге формативті және жиынтық бағалауға байланысты процестер мен тәртіптерді іске асыру және бағалау тәртібіне әдістемелік қолдауды қамтамасыз етуден тұрады.

Формативті бағалауға арналған тапсырмалар жинағы оқу бағдарламасының барлық мақсаттары бойынша формативті бағалау жүргізуге арналған дескрипторларымен тапсырмалар үлгілерінен тұрады.

Тапсырмалар ұсыныс түрінде болып, білім алушылардың сұраныстары мен мүмкіндіктерін ескере отырып бейімделуі мүмкін.

Жиынтық бағалау бойынша әдістемелік ұсыныстар бөлімдер/ортақ тақырыптар және тоқсандар үшін жиынтық бағалауды ұйымдастыру мен өткізудің тәсілдерін көрсетеді. Құжат бөлімдер/ортақ тақырыпты жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар әзірлемелері бойынша ұсыныстардан; /ортақ тақырыпты дескрипторлармен және баллдармен жинақтап бағалауға арналған тапсырмалар үлгілерінен; тапсырмалар әзірлеуге және рәсімді өткізуге арналған тоқсандық жиынтық бағалаудың ерекшеліктерінен; сызбалармен балл қоюдың тоқсандық жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар үлгілерінен тұрады.

Критериалды бағалаудың құрылымы

Білім алушының оқу жылындағы үлгерімі және оқудағы жетістіктері туралы деректерді жинау үшін бағалаудың екі түрі: формативті бағалау және жиынтық бағалау іске асырылады . Жиынтық бағалау, өз кезегінде, бөлім/ортақ тақырыпты, тоқсанды және орта білім деңгейін жиынтық бағалау рәсімінен тұрады.

үздіксіз өткізіледі, бағалау және балл

бағдарламаларының өтпелі

қоюсыз оқу үдерісін уақытында

тақырыптары/бөлімдері аяқталғаннан

түзетуге мүмкіндік береді және

кейін өткізіледі, белгілі бір оқу

мұғалім мен оқушы арасындағы кері

кезеңіндегі (тоқсан, триместр, оқу

байланысты қамтамасыз етеді.

жылы, деңгейі орта білім беру)

қойылған балл және бағалау

Әр тоқсанда 2-3 рет

Әр тоқсанның аяқталуы

Бастауыш, негізгі және

мұғаліммен жүргізіледі

бойынша мұғаліммен

жоғары мектептерден соң

жүргізіледі

(ҰТО) сыртқы ұйыммен

жүргізіледі

Әр тоқсанның қорытындсы бойынша

баға

Оқу жылының қорытындсы

Аттестақа кіретін

қорытынды баға

1- сурет – Критериалды бағалаудың құрылымы

Бағалау тәсілдері пәннің мазмұнына және критериалды бағалау түріне байланысты ерекшеленуі мүмкін.

Формативті бағалау оқыту процесінің ажырамас бөлігі болып табылады және мұғаліммен тоқсан бойы үнемі жүргізіліп отырады. Формативті бағалау балл және баға қойылмастан, білім алушылар мен мұғалім арасында үздіксіз байланысты қамтамасыз етеді. Формативті бағалауда білім алушы қателесу және оны түзетуге болады. Бұл білім алушының мүмкіндігін анықтау, қиындықтарды айқындау, анағұрлым жақсы нәтижелерге қол жеткізу, оқу процесін дер кезінде түзетуде көмектесуге мүмкіндік береді.

Формативті бағалау оқудағы жетістіктердің өсуіне және дамуына тікелей ықпал ететін және мұғалім мен білім алушылар арасында кері байланысты қамтамасыз ететін процесс.

Формативті бағалау оқытудың ажырамас бөлігі болуы тиіс, ол қосымша жаттығулар немесе тест ретінде қарастырылмауы қажет. Оқыту мақсаттары мен оқу бағдарламасының әрбір бөлімі бойынша күтілетін нәтижелер формативті

бағалау практикасының мазмұнын анықтайды.

Мұғалім формативті бағалау процесінде оқу бағдарламасының барлық оқыту мақсаттарын қамтуы қажет. Мұғалімге көмекке оқыту мақсаттары бойынша бағалау критерилерінен, дескрипторларымен тапсырмалар үлгілерінен тұратын формативті бағалауға арналған тапсырмалар жинағы дайындалды.

Мұғалім білім алушылардың жеке ерекшеліктері және оқыту мәнмәтінін ескере отырып тапсырмаларды дайындайды немесе таңдайды . Әрбір тапсырмаға дескрипторлар анықталады. Бағалауда мұғалімнің шешімі шынайы болатындай тапсырмалардың дескрипторлары анық және нақты болуы тиіс. Сондай-ақ, дескрипторлар білім алушы тапсырманы орындаудың қай кезеңінде қиналғанын анықтауға мүмкіндік береді. Бұл білім алушылар мен ата-аналарға сындарлы кері байланыс жасауына ықпал етеді.

3-кесте – 1-сынып, бастауыш білім беру оқу бағдарламасына сәйкес суммативті бағалаудың ресімдеу саны

Мұғалім жиынтық бағалау нәтижелері бойынша балл/деңгей/бағалар туралы шешімді бағалау критериіне сәйкес қабылдайды. Бұл жағдайда балл қою дескрипторлары мен сызбалары әр білім алушыға қатысты шынайы шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Формативті бағалаудан, алынған ақпарат оқыту процесін жоспарлау, түзету және талдау жасау үшін қолданылуы мүмкін.

Мұғалімге бөлім/ортақ тақырыптар үшін жиынтық бағалаудың нәтижелеріне талдау жүргізу ұсынылады . Бұл талдау білім алушылардың оқудағы жетістіктерінің деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.

Тапсырмалар әртүрлі болуы мүмкін: диктанттар, мазмұндама, эссе, тесттер, зертханалық жұмыстар, бақылау жұмыстары, жобалар және т.б.

Паралел сыныптар үшін тоқсандық жиынтық бағалау бірдей жағдайда өткізіледі. Тоқсандық жиынтық бағалауды қайта орындауға (көшіріп жазу) жол берілмейді.

Тоқсандық жиынтық бағалау жүргізілген уақытта дәлелді себептермен (ауру, жақын туысқанының қазасы, конференция, олимпиада, ғылыми және спорттық жарыстарға қатысу және т.б.) болмаған білім алушыға мектепке келген күннен екі апта аралығында оны өтуіне рұқсат етіледі, бұл кезде жиынтық бағалау тапсырмаларының қосымша нұсқалары қолданылады.

Бөлім/ортақ тақырыптар мен тоқсандық жиынтық бағалау қорытындыларының нәтижелерін тіркеу электрондық журналға белгіленеді. Баллдар мен бағаларды есептеу электрондық журналда автоматты түрде іске асады.

Бастауыш сыныптарда тоқсандық бағаларды қою:

1 сыныпта 1 жарты жылдықта жиынтық бағалау жүргізілмейді. Тоқсандық бағалар тек 3-4-тоқсандарда қойылады.

Тоқсандық бағалар бөлім/ортақ тақырыптар мен тоқсандық жиынтық бағалау нәтижелерінен жиналады.

Тоқсандық бағаларды қоюда бөлім/ортақ тақырыптар мен тоқсандық жиынтық бағалау нәтижелері белгілі бір пайыздық қатынаста қолданылады.

Тоқсандық бағаларды қоюда бөлім/ортақ тақырыптар мен тоқсандық жиынтық бағалаумен байланысы пән бойынша оқу бағдарламасына сәйкес меңгерілген оқу материалының көлемі мен бөлім/ортақ тақырыптардың жиынтық бағалауы санына байланысты анықталады.

Жиынтық бағалау бойынша әдістемелік ұсыныстарда барлық рәсімдердің саны мен байланысы көрсетілген. Бұл кезде бөлім/ортақ тақырыптарды жиынтық бағалау рәсіміне 50%, тоқсандық жиынтық бағалауға – тоқсандық бағаның жалпы жиынтығының 50% бөлінеді.

Бөлім/ортақ тақырыптар мен тоқсандық жиынтық бағалау қорытындылары білім алушылардың нәтижелерін тіркеудің электрондық журналына қойылады.

Дәстүрлі қағаз журналда мұғалім оқушылардың сабаққа қатысуын белгілейді және пәннің тақырыпшасын жазады.

1-сыныпта ҚР МЖМБС-2015 сәйкес дайындалған үлгілік оқу жоспарларында «Тіл және әдебиет», «Математика және информатика», «Жаратылыстану», «Адам және қоғам», «Технология және өнер», «Дене шынықтыру» білім беру салалары бойынша оқу пәндерін оқыту енгізілген.

«Сауат ашу» пәнінің маңыздылығы оқушыларда сөйлесім әрекетінің төрт түрін дамыту қажеттілігімен анықталады (тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым). Пәнді оқытуда оқылым және жазылым дағдыларын дамыту жұмысы кіріктіріле жүргізіледі.

Сауат ашу процесінде үш кезеңді көрсетуге болады: әлiппеге дейiнгi, әліппе, әліппеден кейінгі. Сауат ашудың әліппе кезеңі бірінші тоқсанда басталып, үшінші тоқсанда аяқталады. Әліппеден кейінгі кезең 4-тоқсаннан басталады.

Дыбыс және әріппен таныстыруға бөлінетін сағат санын білім алушылардың оқу материалын, оқыту мақсаттарын меңгеру мен әр кезеңнің тапсырмаларын орындау деңгейіне байланысты мұғалім өзі реттеуі мүмкін.

Оқу жылының соңында оқу жылдамдығының нормасы: минутына 25 сөз және белгі; бірінші жартыжылдықта оқу техникасы тексерілмейді.

1-сыныптар үшін жазба жұмыстарының нормасы

Бірінші жартыжылдықтың соңында: айтылуы мен жазылуы бірдей сөздерді (3-5 сөз), сөйлемдерді (2-3 сөзден тұратын) жазу; баспа әріптермен берілген мәтінді (10-15 сөзден артық емес) көшіру жұмыстарын орындай алуы тиіс.

«Қазақ тілі» пәнін оқыту процесі тыңдалым, оқылым, жазылым, айтылым әрекеттері арқылы ұйымдастырылады. Оқу процесінде жүйелі жүргізілетін сөздік жұмысы, әңгіме оқу, мәтінмен жұмыс жасау, өлеңдер жаттау, жағдаяттық тапсырмалар орындау, постерлермен жұмыс істеу, сахналық қойылым дайындау белсенді әдістерді қолдану барысында оқушылардың сөздік қоры жетілдіріледі. Бастауыш сыныптардағы қазақ тілі пәнін оқытуда

оқушылардың жас ерекшеліктері мен қоршаған ортаны қабылдауға қатысты психологиялық жай-күйі ескеріледі.

Бастауыш мектептегі «Қазақ тілі» пәні бойынша оқушылардың білім, білік дағдыларына қойылатын талаптар «Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті» (CEFR) деңгейлерін (А1, А2) негізге алып айқындалған және әр деңгейдің соңында күтілетін нәтижелер берілген.

Пәннің маңыздылығы қазақ тілінің мемлекеттік тіл мәртебесімен және ойды түсінікті жеткізуді мақсат тұтатын коммуникативтік бағытымен дәйектеледі. Өзге тілде білім алатын бастауыш сынып оқушысын қазақ тілін сөйлесім әрекеті арқылы мәдениетаралық қатысым құралы ретінде меңгертуді көздейді. Қазақ тілін оқыту Қазақстан Республикасының қоғамдық-әлеуметтік, ұлттық, т.б. ерекшеліктерін ескере келе, тілді үйретудің тиімді әдіснамасын жетілдірудің жолын айқындады. Тілді меңгерту бойынша өркениетті елдердің тәжірибесі мен отандық озық дәстүрлер үйлестіріліп, тілдерді оқытудың жаңа бағыттары белгіленді.

1-4-сыныптарда қарапайым деңгейдің 4 игерімін меңгерту талап етіледі: 1) 1-2-сыныптардағы қарапайым деңгей - А1 2 игерімді қамтиды: бастапқы жеңіл игерім А1 – 1-сынып; бастапқы орта игерім А1.1 – 2-сынып.

Пән бойынша оқу жүктемесінің көлемі аптасына 2 сағат, оқу жылында 66 сағатты құрайды.

Орыс тілі (оқыту орыс тілді емес сыныптар үшін)

Особенностью в обучении первому, второму и третьему языкам является введение единого речетематического режима, позволяющего расширить словарный запас, отрабатывать коммуникативные навыки в рамках интегрированной речевой тематики. По окончании начальной школы ученики должны владеть языком на элементарном уровне А1, А2 (начальный уровень) согласно системе уровней «Общеевропейской рамки владения языками» (CEFR). Важность предмета «Русский язык» в образовательной программе определена статусом русского языка как средства межнационального общения в Республике Казахстан, его значимостью в создании полиязычного пространства.

Система целей обучения определяет содержание предметов и выстроена из пяти разделов: «Слушание», «Говорение», «Чтение», «Письмо», «Языковые нормы».

Объем учебной нагрузки по предмету составляет 2 часа в неделю, в учебном году 66 часов.

Ағылшын тілі

«Ағылшын тілі» пәні оқушыда өз халқының мәдениеттері мен рухани құндылықтарының диалогы, ұлттық біртектілік, азаматтық, мораль және тілдік мінез-құлық нормалары туралы түсінік қалыптастыруға ықпал етеді.

Табиғи тілдік орта болмаған жағдайда ағылшын тілін меңгеруді табиғи жағдайларға жақындату мақсатында келесі дидактикалық қағидаларды басшылыққа алу маңызды: оқу материалын азайту, коммуникативтік және функционалдық, кешендік, тәрбиелеп оқыту, белсенділік, көрнекілік, материалды жағдаятты-тақырыптық ұйымдастыру, жүйелілік және бірізділік, меңгерудегі орнықтылық, қолжетімділік (шамаға лайықтылық, дараландыру және сараландыру.

Математика пәні бастауыш білім деңгейінде «Математика» білім саласындағы кіріктірілген пән. Оны игеру 1 000 000-ға дейінгі натурал сандар және нөл санының арифметикасы, негізгі шамалар, алгебра мен геометрия элементтерін негізгі орта мектеп деңгейінде білімді жалғастырудан тұрады.

1-сыныпта 0 санынан 20 санына дейінгі сандармен; 10-ға дейінгі сандарды қосу мен азайту арифметикалық амалдарымен; «ондық», «жүз» сандарымен таныстыру басталады; 2-сыныпта қарастырылатын 100-ге дейінгі сандарды игеруге дайындық жүргізіледі.

3-кесте – 1-сыныпта «Математика» пәні бойынша жүргізілетін бақылау жұмыстарының түрлері және саны

Сынып

Жұмыс түрлері

2

3

тоқсан

тоқсан

1 сынып

-

-

3

Өзіндік жұмыс

-

3

Барлығы

-

6

«Жаратылыстану» оқу пәні «Адам – Табиғат» жүйесі шеңберінде қарапайым ғылыми білім деңгейін қамтамасыз етеді. Ол «Биология», «Физика» және «Химия» дербес пәндерін білім берудің келесі деңгейлерінде оқытудағы кіріспе курс болып табылады, сондай-ақ білімнің кез келген саласы үшін

маңызды болып табылатын зерттеу дағдыларының негізін қалайды.

«Дүниетану» пәнінің мазмұны осы пән қоғамдық-гуманитарлық ғылымдарының кіріспе курсы болып табылатындай өзгертілген. Ол Қазақстан халқының әлеуметтік, моральдық, шығармашылық және коммуникативтік жақтарының жалпы бейнесін көрсетеді, оқушыларда ең алдымен өзі, үйі және отбасы туралы сұрақтар негізінде қоршаған әлем туралы түсініктерін дамытуға ықпал етеді.

Бастауыш сыныпқа арналған өзін-өзі тану бағдарламасы білім берудің құндылықты мәнін күшейте отырып адамның сүю, өзіне сену, жақсылық жасау, қайырымдылық көрсету, өзіне және өзгелерге қамқорлық жасау, позитивті ойлау, адамгершілік таңдау жасау, дәстүрлерді бағалау және еселеу, қалыптастыру, өзіне жауапкершілік алу, өз бетінше кемелдену қабілеттерін ашуға бағытталған.

Бағдарлама мазмұны өзін тану, өз қылықтарын салыстыру, талдау, олардың этикалық мазмұнын көру мен бағалауын көздейді.

Пән бойынша оқу жүктемесінің көлемі аптасына 1 сағат, оқу жылында 33 сағатты құрайды.

«Технология және өнер» білім беру саласы «Музыка», «Көркем еңбек» пәндерін қамтиды.

Музыка

Бастауыш мектептегі «Музыка» пәні мазмұнының ерекшелігі болып табылады: қазақ музыкалық фольклорының, дәстүрлі, классикалық және қазіргі музыканың ең озық үлгілерін; музыкалық сауаттылық негіздерін; тәжірибелік дағдыларды іске асыруда музыкалық материалды (композиторлар, халықтық және классикалық музыкалық аспаптар, музыкалық жанрлар мен стильдер туралы мәліметтер); АКТ қолдана отырып, музыка тыңдау, ән айту, музыкалық аспаптарда ойнау, суырып салуға арналған музыкалық -шығармашылық тапсырмаларды қамту; музыканы өнердің басқа да түрлерімен және пәнаралық салалармен пәнаралық кіріктіру. Оқу бағдарламасының бөлімдері мен бөлімшелерін құру логикасы музыкалық шығарманы ұғыну мен түсіну (музыканы тыңдау және қабылдау, тыңдаған музыканы талдау және сезіну) негізі ретінде ақпаратты қабылдауға негізделген. 6-7 жастағы балалар өз пікірін

айтуға, оқыту мазмұны бойынша сұрақтар қоюға, оларға жауап табуға үйренуі тиіс.

Бастауыш сыныптардағы жаңартылған оқу бағдарламасының ерекшелігі «Бейнелеу өнері» және «Еңбекке баулу» оқу пәндерін біріктіретін «Көркем еңбек» кіріктірілген пәнін енгізу болып табылады. Ол кеңістіктік және көру елестерін, қиялы мен байқағыштығын түрлі шығармашылық қызметте көркем-технологиялық білім, білік және дағдыларды қалыптастыруға бағытталған.

Түрлі материалдармен жұмыс оқушыларда технологиялық пікір қалыптастыруға, көркем-эстетикалық талғам, шығармашылық қабілет, жады, кеңістіктік қиял, фантазия, қол моторикасын дамытуға, көз мөлшерін жетілдіруге ықпал етеді.

Пән бойынша оқу жүктемесінің көлемі аптасына 1 сағат, оқу жылында 33 сағатты құрайды.

«Дене шынықтыру» білім беру саласы «Дене шынықтыру» пәнін қамтиды.

Дене шынықтыру

Бағдарламаның мақсаты оқушыларды дене шынықтыру негіздерімен, таныстыру, атап айтқанда, спорттық-арнайы қозғалыс дағдылары мен физикалық қабілеттер алуымен қатар, олардың физикалық денсаулығын дамытуға ықпал ету болып табылады.

Дене шынықтыру мұғалімі денсаулығына байланысты арнайы медициналық топқа жатқызылған оқушылармен сабақ ұйымдастыру үшін дене жаттығуларының өсіп келе жатқан организмге тигізетін ықпалы мәселелері бойынша жеткілікті дайындығы болуы тиіс. Дене шынықтыру мұғалімдері оқушы организмінің анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктеріне (жетілуіне) сәйкес өздерінің педагогикалық тәсілдерін бақылауы және өзгертуі тиіс.

Оқушылар сырқатының ауырлығына және сипатына байланысты арнайы медициналық топқа жатқызылған оқушыларды қозғалыс жаттығуларын тағайындауда анағұрлым сараланған тәсілдеме қолдану мақсатында А және Б топшаларына бөлу ұсынылады:

А топшасы – денсаулық жағдайында қайтымды сипаттағы ауытқуы бар, түрлі сырқаттармен әлсіреген оқушылар;

Б топшасы – ағзалары мен жүйелерінің қызметінде ауыр, қайтымсыз өзгерістер бар оқушылар (жүрек-тамыр, зәр шығару жүйелерінің, бауырдың органикалық зақымданулары; көз түбінің өзгеруімен жоғарғы деңгейдегі көз кемшілігін түзетуінің бұзылуы).

Біздің республикамызда 2016-2017 оқу жылында 1-сынып оқушылары жаңартылған білім мазмұнына көшеді.

2-4 сынып оқушылары қолданыстағы ББ МЖМС-2012 мазмұны бойынша оқуды жалғастырады.

Бастауыш сынып мұғалімдерінің негізгі міндеті оқу, шығармашылық, көркемдік, еңбек, спорт қызметінде дербестікті қалыптастыру, алға қойған мақсаты бар, еңбексүйгіш, салауатты өмір сүруге ұмтылатын, өз жұмысын жоспарлай алатын және өздігінен білім ала алатын, негізгі мектепте оқуға (білім алуға) дайын оқушыны тәрбиелеу.

4-сынып оқушыларын оқытуда білім беру процесіне оқытудың белсенді түрлерін: дәлелдерді құру, жалпы сыныптық, топтық, жұптық жұмыстарды ұйымдастыру, диалог әдісі, бір сабақ аясында әртүрлі тапсырмаларды қолдануды енгізуге ерекше назар аудару қажет. Әсіресе оқу, жазу, математика мен жаратылыстану пәндерінен функционалдық сауаттылықты қалыптастыруға ерекше назар аудару қажет, өйткені 4-сынып оқушылары бастауыш сыныпты аяқтаған соң, 5-сыныпта жаңартылған бағдарлама бойынша оқитын болады.

Ең маңызды міндеттердің бірі – оқушының сабақтағы жұмысы мұғалімнің жұмысынан басым болуы қажет. Бұл міндетті шешуде оқуға уәжі жоғары және оқуда қиындықтары бар балалар үшін сабаққа тапсырмаларды дайындауда оқытудың қосымша ресурстарын тарту, оқыту түрлерінің көптүрлілігі және бақылау мен өзіндік бақылау түрлері көмектеседі. Сын тұрғысынан ойлау стратегиясын қолдану әр оқушының жұмыс істеуіне мүмкіндік береді, осылайша оқытудың тиімділігін арттырады.

Үй тапсырмасының көлемі сыныпта орындалған жұмыстың 30%-нан аспауы қажет. Күрделі қиындықтағы ерекше белгімен (*) белгіленген тапсырмалар үйге берілмейді . Әр пән бойынша үй тапсырмасы көлемі бойынша қатаң түрде реттелген және басқа пәндер бойынша тапсырмалармен үйлесуі қажет.

Барлық оқыту және бақылау жұмыстары түрлерін орындау үшін оқушыларда жеке дәптерлері болуы қажет (пән бойынша оқушылар дәптерлерінің саны 4-қосымшадан қараңыз).

Бастауыш білім беру мазмұны жеті білім беру саласын құрайды: «Тіл және әдебиет», «Математика», «Жаратылыстану», «Адам және қоғам», «Өнер», «Технология», «Дене шынықтыру».

«Қазақ тілі» пәні − бастауыш сынып оқушыларын алғашқы тілдік білім негіздерімен қаруландыратын , тіл арқылы қарым-қатынас жасау қызметінің барлық дағдысын (тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым) меңгертетін және олардың ақыл-ойын дамытатын пән.

Пәнді оқыту ерекшелігі – грамматикалық материалдар жүйелi-шоғырлы ұстанымға негiзделiп, кешендi сипатта берілді . Пән мазмұны «Тіл және сөйлеу», «Дыбыс және әріп», «Мәтін», «Сөйлем», «Сөз және оның мағынасы», «Сөз құрамы», «Сөз таптары» бөлімдерінен тұрады. Тілдік саладағы барлық тоғыз сөз табы мен олардың белгілері таныстырылады.

«Қазақ тілі» пәні 2-4-сыныптарда аптасына 4 сағаттан оқытылып, жылдық жүктемесі 136 (116 + 20) сағатты құрайды.

Пәнді оқытудың басты ерекшелігінің бірі – оқушылардың сауаттылығын арттыру және тілін дамыту мақсатында жазба жұмыстарын жүргізіп отыру.

Қазақ тілі пәні бойынша оқушылардың жетістіктерінің деңгейін бағалау жазбаша жұмыс түрлерінде жүргізіледі: диктант; грамматикалық тапсырмалар; бақылау мақсатымен көшіру; мазмұндама; шығарма; тест тапсырмалары.

Диктант үшін ұсынылатын мәтіндер орфографиялық тұрғыдан таныс, яғни өткен сабақ материалдары негізінде алынады.

Егер мәтін құрамында өтілмеген емле, тыныс белгілері немесе айтылуы мен жазылуы қиын сөздер кездессе, олар түсіндіріліп, тақтаға жазылады;

диктанттың қай түрі болмасын, мұғалім мәтінді орфоэпия заңына сүйеніп, кідіріс (пауза) жасап, толық оқиды;

мәтінді жазбас бұрын оқушыларға оны бар ынта-зейінімен тыңдап, мазмұны бойынша жазуды қадағалап отыру тапсырылады;

оқылған дыбыс, буын, сөз және сөйлемнің мән-мағынасын түсініп, іштей қайталап, қалай жазылатынын еске түсірген соң барып жазуға кіріскен жөн;

жазу барысында 6-8 сөзден құралған сөйлемдер қайталанады. Оқушылардың грамматикалық талдау білімдерін сынау мақсатында

алынған бақылау жұмыстарда 2-3 грамматикалық талдау тапсырмалары болады.

2, 3, 4-сыныптарда мұндай бақылау жұмыстары 35-40 минут өткізіледі (4-кесте ).

4-кесте – Диктант мәтінің көлемі

Сыныптар

Тоқсандар/сөздер саны

I

II

III

2 сынып

22-25

28-30

32-35

40-55

4 сынып

68-70

75-80

сөздердің жазылу ережесін бұзуды қоса алғанда күрделі қателер кеткен жағдайда, орын ауыстыру, алмастыру, сөздерде артық әріптердің кездесуі;

емле ережесі бойынша қате жазылған сөздер;

мәтіндегі тыныс белгілерінің сөйлемнің соңында болмауы және бас әріп сөйлемнің басында жазылмауы;

орфографиялық ережелер бойынша жіберілген қателер; екі бірдей қате

әртүрлі сөзде кездесуі екі қате болып саналады (қайынның сыңыптын);

бірдей әріптен жіберілген қате үш рет қайталанса, екі қатеге есептелінеді, екі рет жіберілсе, бір қатеге есептелінеді;

мәтін мазмұны (мазмұндамада) тақырыптан алшақтаған, ойды жүйелі жеткізуде кемшіліктер; мазмұндама жазуда шығарма мазмұнын өзгертетін, авторлық мәтіннен айтарлықтай ауытқулар бар;

әр бөлім арасында байланыс жоқ, сөздік қоры жұтаң, баяндаудың негізгі бөлімінің болмауы, автор мәтінінде көрсетілген маңызды оқиғалардың түсіп қалуы;

сөздердің мағынасына сәйкес қолданылмауы (мазмұндамада). Диктантта бір қате болып саналады: екі түзету; екі пунктуациялық қате; қатенің бір сөзде қайталануы; екі өрескел емес қате.

тасымалдануы; сөйлемде бір сөздің екі рет қайталанып жазылуы; жазылуы аяқталмаған сөз;

«5» бағасы, егер оқушы барлық тапсырмалар қатесіз орындаса, түсініктерді, анықтамаларды, ережелерді саналы түрде меңгеруін анықтаса және өз бетінше жұмыс орындау барысында білімдерін қолданған кезде қойылады;

«4» бағасы, егер оқушы ережелер мен анықтамаларды саналы түрде меңгерсе; сөз, сөйлем талдау барысында білімдерін қолдана білсе, кемінде тапсырмалардың 3/4 бөлігін дұрыс орындаса (1-2 қате жіберілсе) қойылады.

«3» бағасы, егер оқушы оқылған тақырыптардың белгілі бір бөліктерін меңгерген, тапсырмалардың жартысынан артығын дұрыс орындаған жағдайда (3-5 қате жіберілсе) қойылады.

«2» бағасы , оқушының оқу материалын нашар білетіні анықталса, көптеген грамматикалық тапсырмаларды орындай алмаса (5-тен артық қате жіберілсе) қойылады.

Мазмұндаманы, шығарманы ұйымдастыру және өткізу

2-4 сыныптарда оқушылардың өз ойын жазба тілде тиянақты түрде жеткізу білігін тексеру мақсатында мазмұндама, шығарма жазуға үйрететін жұмыс жүргізіледі. Осы жұмыстарға 1 сағаттан кем емес уақыт бөлу ұсынылады. Оқыту сипатындағы шығармашылық жұмыс жүргізудің кезеңділігі – шамамен

10-15 күнде бір рет.

Мазмұндама тақырыптарының көлемі диктант мәтіндерінің көлеміне қарағанда шамамен 15-20 сөзге артық болуы тиіс.

Шығарма жұмыстарын бағалау мөлшері

Шығарма тақырыбын таңдауда оның өмірмен байланыстылығын, балалар тәжірибесі мен қызығушылығына жақындығын, мазмұнының қол жетімділігін, мәтін құрылысы және оның тілдік безендірілуінің күштілігін ескеру қажет.

2-3-c ыныптарда мазмұндама, шығарма жазуға үйрету деп қарастырылады да, 1 ғана баға қойылады.

4-сыныпта мазмұндама мен шығармалар үшін 2 баға бір тор көзге қойылады: 1 баға – мазмұны үшін, 1 баға сауаттылығы үшін (5/5, 5/4 сияқты)

«5» деген баға – автордың мәтінін (мазмұндама) жүйелі әрі дұрыс баяндалған; тақырып ашылған, сөздік қоры бай, сөз қолданысы дұрыс; сөздік қолданыста 1-2 түзету жіберілсе қойылады.

«4» деген баға – жұмыста автор мәтіні (мазмұндама) дұрыс, барынша толық берілген, мәтін мазмұны ашылған (шығарма), бірақ ойды баяндау бірізділігі шамалы ауытқыған, аздаған (1-2) фактілік және сөз қателері, сондай-ақ 1-2 емле қате, 1-2 түзету жағдайда қойылады.

«3» деген баға – мәтін мазмұнынан ауытқушылықтар жіберілген (мазмұндама), тақырыптан алшақтаған, негізінен дұрыс қолданғанымен ой жүйелі жеткізілген, 2-3 сөйлем құрылысында кейбір кемшіліктер бар . Сөздік қоры аз, сөз қолданыста қателер бар. Мәтінді құруда және ойды жүйелі жеткізуде 3- 6 қате және 1-2 түзету болғанда қойылады;

«2» деген баға – қорытынды мазмұндама мен шығармалар мазмұнынан көп алшақ, қателері көп, ой жүйесі сақталмаған, әр бөлім арасында байланыс жоқ. Сөздік қоры жұтаң. Жазба жұмысында мәтін құру мен мазмұнында 6-дан көп қате және 3-5 түзету болған жағдайда қойылады.

Бастауыш сыныптардағы мазмұндамалар және шығармалар үйретушілік сипатта болатынын ескере отырып, қанағаттанарлықсыз баға тек қорытынды мазмұндамалар жазғанда ғана қойылады.

Үйрету мақсатындағы мазмұндама мен шығарма сыныпта мұғалімнің басшылығымен орындалады . Оқушыларға (2-4 сыныптар) мазмұндама жазғызу оқулық мәтіні және таныс емес мәтіндер негізінде кезектестіріп жүргізілуі керек.

Сөздік диктанттар ағамдағы тексеру жұмысы және бақылау (тоқсанына 1 рет) ретінде өткізіледі. Сөздік диктантардың мазмұнын жазылуы ережемен реттелмейтін сөздерден құралады.

Сөздік диктантқа берілетін сөздер саны:

2-сыныпта – 6-8 сөз.

3-сыныпта – 8-10 сөз.

4-сыныпта – 10-12 сөз.

Сөздік диктантты бағалау мөлшері: «5» – қатесі жоқ; «4» –1 қате, 1 түзету жіберілсе;

«3» – 2 қате бар, 1 түзету жіберілсе;

«2» – 3 -5 қате жіберілсе.

5-кесте – Қорытынды бақылау жұмыстарының түрлері

Жұмыс түрлері

Сыныптар

II

III

I жарты-

I жарты-

I жарты-

жылдық

жылдық

жылдық

Мәтінді көшіру

2

2

1

1

1

-

-

-

-

Бақылау шығарма

-

-

-

1

-

1

1

1

1

6-кесте – Қорытынды бақылау жұмыстарының саны (грамматикалық тапсырмамен диктанттар)

Тоқсан

2-сынып

4-сынып

Тақырып

Тақырып

Тақырып

Тақырып

I

2

2

6

5

1

1

8

21

3

1

1

3

IV

1

1

Жыл

5

8

8

5

15

Тест тапсырмаларын бағалау

Тексеруді тест тапсырмаларының барлығы бойынша, сондай-ақ жеке бөлімдер бойынша өткізуге болады. Оқушы 75%-дан артық дұрыс жауап берсе, оның жеткілікті базалық дайындығы бар деп саналады.

Оқушыларды тапсырманы орындауға алдын ала дайындау қажет. Ол үшін алдындағы сабақтардың бірінің соңындағы 10-15 минутты бөлу керек. Тесттегі тапсырмаларға ұқсас 1-2 тапсырманы тақтаға жазып қою және оларды оқушылармен бірге орындау ұсынылады.

7-кесте – Тест тапсырмаларын бағалау нормасы

Базалық деңгей

0 - 60%

60 - 77%

90 - 100%

17 балдан азырақ

18 - 22 балл

23 -26 балл

27-30 балл

бағасы «2»

бағасы «3»

бағасы «4»

бағасы «5»

«5» бағасы, барлық тапсырмалар қатесіз орындалса қойылады.

«4» бағасы, егер оқушы кемінде тапсырмалардың 3/4 бөлігін дұрыс орындаса қойылады.

«3» бағасы, егер оқушы тапсырмалардың 1/2 бөлігінен артығын дұрыс орындаса қойылады;

«2» бағасы, егер оқушы кемінде тапсырмалардың 1/2 бөлігін дұрыс орындаса қойылады.

Мәтінді көшіріп жазудан (оқулықтан, тақтадан және т.б.) тұратын оқушылардың жазбаша ағымдық және қорытынды тексеру жұмыстарын бағалауда келесі нормалар қолданылады (8-кесте):

8-кесте – Мәтінді көшірудің бағалау нормалары

сыныптар

I

II

IV

2-сынып

25-30

35-40

40-45

50-55

4-сынып

65-75

75-80

Бағалар

3-сынып

«5»

Қате жоқ

кемшілік

1-2 қате, 1- түзету

1- қате, 1- түзету

1- қате, 1- түзету

«3»

3

қате, 1- түзету

қате, 1- түзету

2 қате, 1- түзету

«2»

қате, 1- 2 түзету

3

қате, 1- 2 түзету