Өзекті мәселелерге біртұтастық тұрғыдан қарауды қалыптастыру, әр адамда әмбебаптық және жаһандық көлемде ойлау үрдістерін қалыптастыру, студенттің шығармашылық ойлау қабілетін қалыптастыру. Адамның іс-әрекетінің, дүниетанымының, өмірлік мақсат, тілектерінің философиялық негіздерін анықтау. Философияның тарихы мен теориясын оқыту барысында тыңдаушы әлем мен адам, оның өзара қатынасы туралы білімдерді тереңдетіп, негізгі ұғымдармен, ілімдермен танысады.
Мазмұны
Дәрістер: Философия мәдениет феномені хақысында. Философияның мәнін түсіндірмелеудің негізгі типтері. Дүниетаным және философия. Философиялық ой кешу типтері. Көне үнділік мәдениетіндегі философия. Даостық философия және Конфуцийдің ілімі. Антикалық мәдениеттегі философия. Сократ, Платон, Аристотель философиясы. Орта ғасырлық мәдениеттегі философия феномені. Исламдық ортағасырлық мәдениет контекстіндегі арабтық-мұсылмандық философия. Әл-Фарабидің парасат, қоғам, ғылым, кемел адам туралы ілімдері. Қожа Ахмет Яссауидің сопылық ілімі. Жаңа Уақыт мәдениетіндегі батысеуропалық философия. Қазақ мәдениетіндегі философия феномені. XX ғ. – XXI ғ. қарсаңы мәдениеті контекстіндегі батыстық философия. Болмыс философиясы. Философиялық антропология. Эпистемология. Әлеуметтік философия. Мәдениет философиясы. Дін философиясы. Тарих философиясы. Білім философиясы. Оқу-білімнің аксиологиялық аспектілері. Оқу-білімдегі классикалық реализм. Глобалдық мәселелер философиясы.
Практикалық сабақтар: Мәдени-тарихи контекстегі философия. Философия қатаң рационалдықтың идеалы ретінде. Көне үнділік мәдениетіндегі діннің мәртебесі және оның философия қалыптасуы мен дамуына әсері. Көне Қытай мәдениетіндегі философия. «И цзин» шығармаларының негізгі мазмұны. Ренессанс пен Реформация мәдениетіндегі философия. Философия мен теология интеллектуалдық қызметтің негізгі түрлері ретінде. Білімдегі модельдеу. Өмірге бейімделу үшін оқу-білім.
Оқу процесінің нәтижелері / Қорытынды бақылау нәтижелері
Дүниеге дұрыс көзқарас қалыптастыру, шығармашылық ойлау қалыптастыру, өзіндік сананы дамыту, өмірдің мәнін түсіну, биік рухани құндылықтарға баулу.
Пәннің аталуы
Саясаттану
Қысқартылған атауы
РОL 2107
Оқу іс-шаралары / оқу пәндерінің курстары (егер бар болса)
Пререквизиттер: Мәдениеттану, философия, құқық негіздері, логика,
Білім беру мақсаттары / құзіреттілігі
«Саясаттану» курсының негізгі мақсаты студенттерге саяси өмір саласындағы күрделі құбылыстармен тенденцияларға өз бетінше талдау жасау дағдысын қалыптастыру, саясат туралы қажетті білім беру, студенттердің санасында ұғымдық ақпаратты қалыптастыруға ықпал ету. «Саясаттану» пәнін оқып білу студенттердің саяси мәдениетін қалыптастыруға, азаматтық белсенділігін арттыруға бағытталған. «Саясаттану» курсын оқып үйретудің қорытындысы бойынша жоғарғы оқу орнының түлегі білу қажет:
-саяси ғылымының пәні мен әдісі туралы білім алу, саясаи ойдың негізгі бағытына көңіл бөлу;
-билік, мемлекет, азаматтық қоғам, саяси қарым-қатынастар және процестер саяси мәдениет жөнінде хабардар бөлу;
-саяси жүйелер мен саяси тәртіптерді ажырату, саяси партиялар мен белсенді топтарды, сонымен қатар саяси жетекшілерді білу қажет;
-өзіндік қорытынды жасауға;
-жазба жұмыстарды жазуға;
-рецензия жазуға;
-баяндамалар жасауға баулу:
-күнделікті өмірде және өзінің кәсіби іскерлігінде, саяси мәдениеттің жаңалықтарын иелену арқылы саяси білімді де меңгеруі қажет.
Мазмұны
Саяси ғылымдардың негізгі кезеңдері мен қалыптасуы және Қазақстан саяси ойларының тарихы.Саясат қоғамдық өмір жүйесінде. Салыстырмалы саясатттану.
Билік саяси феномен ретінде.Әлеуметтік-этникалық қауымдастықтар және ұлт саясаты
Қоғамның саяси жүйесі .Мемлекет және азаматтық қоғам.Саяси партиялар және қоғамдық қозғалыстарСаяси режимдер, мәдениет, саяси элита, саяси идеология мен процестер және ҚР проблемалары.Саяси режимдерСаяси процесс және саяси қызмет Саяси сана және саяси мәдениет.Саяси элита және саяси көшбасшылық.Саяси технологиялар мен саяси идеология.Дүниежүзілік саясат және халықаралық қатынастар мен саяси болжамдар
Егемен Қазақстанның, саяси проблемалары
Семинарлық сабақтар Саяси ғылымдардың негізгі кезеңдері мен қалыптасуы және Қазақстан саяси ойларының тарихы.Саясат қоғамдық өмір жүйесінде. Салыстырмалы саясатттану.
Билік саяси феномен ретінде.Әлеуметтік-этникалық қауымдастықтар және ұлт саясаты
Қоғамның саяси жүйесі .Мемлекет және азаматтық қоғам.Саяси партиялар және қоғамдық қозғалыстарСаяси режимдер, мәдениет, саяси элита, саяси идеология мен процестер және ҚР проблемалары.Саяси режимдерСаяси процесс және саяси қызмет Саяси сана және саяси мәдениет.Саяси элита және саяси көшбасшылық.Саяси технологиялар мен саяси идеология.Дүниежүзілік саясат және халықаралық қатынастар мен саяси болжамдар
Егемен Қазақстанның, саяси проблемалары
Оқу жұмысының нәтижелері / қорытынды бақылау түрлері
Студенттер қоғамдық өмірдің даму заңдылықтарына назар аудару негізінде олардың дұрыс дүниетанымын қалыптасады, қоғамдық үрдістердің белгілі бір мемлекеттер көлемінде немесе ғаламдық тұрғыда қалыптасуы мен іске асу ерекшеліктерін ашып көрсетеді, нақты қоғамдық ортада іс-әрекет жасау қабілетіне дағдыланады, қандай болмасын қоғамдық құбылыстар жағдайына баға беру қажетті ғылыми ұстанымдары қалыптасады, өзінің кәсіби проблемаларын әлеуметтік тұжырымдар мен әдістерді қолдану арқылы шешуге қажетті білімдермен қаруланады; болашақта Қазақстанның қоғамдық - саяси сферасында белсенді болуға тырысады.
Пәннің аталуы
Экология және тұрақты даму
Қысқартылған атауы
ЕТД 1106
Оқу іс-шаралары/оқу пәндерінің курстары (егер бар болса)
Пререквизиты: химия, биология, природоведение, физика
Білім беру мақсаттары / құзіреттілігі
Цель преподавания дисциплины – Формирование у студентов экологических знаний, умений и нравственной ответственности за сохранение качества окружающей среды для устойчивого развития. Освоение студентами основ модели устойчивого общества, его признаки и принципы функционирования. Компетентность: профессиональные знания в области решения проблем экологии и становления устойчивого развития общества.
Мазмұны
Содержание лекций: Организм и среда. Современная теория Берналя, её основные положения. Этапы химической и биологической эволюции Земли. Разнообразие растительного и животного мира. Организм и условия его обитания. Экологические факторы и их классификация. Понятие о популяции. Экологическая ниша. Основные наземные и водные экосистемы. Учение В.И.Вернадского о биосфере и ноосфере. Глобальные экологические проблемы современности. Социально-экологические проблемы современности. Пролематика устойчивого развития. Модель устойчивого общества, его признаки функционирования. Основные задачи в области устойчивого развития. Роль управления в формировании различных моделей устойчивого развития. Казахстан на пути к устойчивому развитию.
Содержание лабораторных занятий: Определение РН щелочности и кислотности воды. Обезвреживание кислых промышленных стоков методом нейтрализаций. Аэрозоли серной кислоты и растворимых сульфатов. Реакция образования формальдегида и онтроль за его содержанием в воздухе. Определение типа почвы. Определение аммонийного зота в почве. Влияние солнечной энергии на растения.
Оқу процесінің нәтижелері / Қорытынды бақылау нәтижелері
СРС, рефераты, экзамен
Пәннің аталуы
ХІХ ғасырдағы өзбек әдебиетінің тарихы
Қысқартылған атауы
ОАТ 2209
Оқу іс-шаралары / оқу пәндерінің курстары (егер бар болса)
Пререквизиттер: ХІХ ғасырдағы өзбек әдебиетінің тарихы, өкілдері шығармалары
Білім беру мақсаттары/ құзіреттілігі
ХІХ ғасыр әдебиеті – үлгісі, түрі мол, сан жанрлы әдебиет. Сондықтан бұл курстың негізгі міндеті филолог студенттерді ХІХ ғасыр әдебиетіне байланысты жалпы қазақ әдебиеті тарихына қатысты бұрын-соңды жасалған, тиянақталған зерттеу нәтижелерін меңгере отырып, ХІХ ғасыр әдебиет үлгілерінің көркемдік табиғаты, әлеуметтік негіздері жөнін әрі қарай зерделеуге тарту.
Мазмұны
Дәрістер: Комил (1825-1899) өмірбаян деректері. Шығармашылық мұрасы. Зар Заман поэзиясы. Өзбек әдебиеті тарихындағы зар заман ағымы. Мухаммад Юсуф Баений (1840-1923) әдеби мұрасы. Мухаммад Рахимхон Феруз (1844-1910) ұлт-азаттық көтеріліс күрескері. Бостандық жыршысы. Ахмад Табибий (1869-1911) өмірбаян деректері. өлеңдерінің зерттелуі, жариялануы. Шығармаларының мән-мазмұны. Мукимий (1850-1903) шығармашылық мұрасы. Фурқат (1859-1909), Анвар Отин (1870) ақындар. Исхоқхон Ибрат (1862-1937) мен Юсуф Саремий (1840-1912), Каримбек Камий (1865-1922) әдеби мұралары. ХІХ ғасыр әдебиетіндегі Қоқан езгісіне қарсылық сарын. Жадидчилик Даври(1905-1917), Махмуд хужа Бехбудий (1875-1919), Сайдахмад Сиддикий Ажзий (1864-1927), Василий Самаркандий (1869-1925), Мунавварқори Абдирашидхонов (1878-1931)
Практикалық сабақтар: Комил (1825-1899) өмірбаян деректері. Шығармашылық мұрасы. Зар Заман поэзиясы. Өзбек әдебиеті тарихындағы зар заман ағымы. Мухаммад Юсуф Баений (1840-1923) әдеби мұрасы. Мухаммад Рахимхон Феруз (1844-1910) ұлт-азаттық көтеріліс күрескері. Бостандық жыршысы. Ахмад Табибий (1869-1911) өмірбаян деректері. өлеңдерінің зерттелуі, жариялануы. Шығармаларының мән-мазмұны. Мукимий (1850-1903) шығармашылық мұрасы. Фурқат (1859-1909), Анвар Отин (1870) ақындар. Исхоқхон Ибрат (1862-1937) мен Юсуф Саремий (1840-1912), Каримбек Камий (1865-1922) әдеби мұралары. ХІХ ғасыр әдебиетіндегі Қоқан езгісіне қарсылық сарын. Жадидчилик Даври (1905-1917), Махмуд хужа Бехбудий (1875-1919), Сайдахмад Сиддикий Ажзий (1864-1927).
Оқу жұмысының нәтижелері/ Қорытынды бақылау түрлері
ХІХ ғасыр әдебиеті – үлгісі, түрі мол, сан жанрлы әдебиеттімен танысып білу.
2
1
Пәннің аталуы
Қазіргі өзбек тілі (морфология)
Қысқартылған атауы
ККТN 2216
Оқу іс-шаралары
Дәрістер, практикалық, ОСӨЖ, СӨЖ
Семестр
4
Оқытушының Т.А.Ә.
Абатаева Г.
Доцент/ оқытушы:
аға оқытушы
Жұмыс тілі
өзбек
Оқу жоспарымен сәйкестігі
БП міндетті
Оқу түрі/ академиялық сағаттардың саны
Дәріс 30, Практикалық 15, ОСӨЖ45, СӨЖ45
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы 135
Кредиттер/ сынақ бірліктері
3
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Пререквизиттер: Қазіргі өзбек тілі (морфология)
2
Білім беру мақсаттары
Қазіргі өзбек тілінің морфологиясы курсы тіл мен әдебиет мамандарын дайындау үшін окытылатын лингвистикальгқ пәндерге негізгі кіріспе курсы болып есептелінеді. Студенттер сонымен қатар оку процесінде казіргі заманғы лингвистиканың өзекті (актуальды) мәселелерінен де хабардар болуы тиіс.
Студенттердің мектеп бағдарламасы көлемінде өзбек тілінен меңгерілген білім, білік дәрежелерін жүйелі түрде тиянақтап, жазу сауаттылығын, ауызша сөилеу мәдениетін жетілдіріп, алдағы уақытта өтілетін казіргі өзбек тілінің теориялык курсын жоғары түрде меңгертуге дайындау. Студентгердің сөздік корын байыту, макал-мәтел, тұракты тіркестерді орынды колдана білуге дағдыландыру, сөз мағынасын терең түсіне білуге үйрету, сөз тіркесі мен сөйлем колданыстарын менгертумен катар, сауатты жазу, эдеби тілде мәдениетгі сөйлей білуге жаттыктыру. Студентгердің тілін дамыту мәелесі курстың барлык саласымен байланысты үздіксіз жүргізіліп отырады. Проблемалық окьіту әдістері негізінде студентгердс шығармашылық ойлау кабілетін қалыптастыру.
• Әр студенттен белсенділікті талап ету.
• Үйге берілген тапсырмаларды: жұмыстары конспекттерінің дер кезінде орындалуын талап ету.
• Талдаудың барлык түрін меңгерулерін бакылау.
Өзбек тілірің морфологиясы курсында синтаксис және грамматика салаларыи қарастырады. Фонетика саласында дыбыс, буын, үндестік заңы т.б. салаларын толык қамтып, лексика саласында - этимология, семасиология, ономасиология, фразеология т.б. мәселелерді қамтиды.Грамматика саласында морфология және ситаксис тақырыптарын карастырып, талдау жұмыстарын практика жүзінде іске асырылуы тиіс.
Тіл білімі салаларындагы фонетика, лексика, грамматика салаларын толық менгеріп және сонымен катар талдау жүмыстары жүргізіледі.
Өзбек тілі курсының жалпы максаты - тіл білімі салаларын меңгерту, студентгердің білімін арттыру. Теориялык және практикалық сабақтарды іс жүзінде толыктыру. Сабақга инновациялық әдістерді колдану.
Бағдарлама бойынша тіл материалдарын өтудің дәстүрлі тәртібі сақталып, ғылыми, жүйелік принциптерімен берілген. Әр бөлімдегі материалдар іштей екшеленіп, іріктеліп, ыңғайына қараи топтастырылып үсынылған.
Грамматиканың морфология бөлімінде әр сөз табының грамматикалық категорияларымен қатар олардың мағынасы, қызметі, тұлғалық ерекшеліктері айтылып, сөзжасам мәселесі әр сөз табьі құрамында беріледі.
Өзбек тілінің морфологиясы курсында студенттер лексика, грамматика салаларында теориялык және пракгикалық талдау жүмыстарын жүргізе отырып салаларын біліп шығу тиіс. Бакылау жүмыстары такырыпқа байланысты жүргізіліп және СӨЖ тапсырмаларын толық тапсырыулары міндетгі.
Мазмұны
Кириш. Курснинг мақсад ва вазифаси Грамматик маъно ва грамматик форма. Сўз туркумлари.
Сўзнинг морфологик тузилиши Мустақил сўз туркумлари.
Отнинг грамматик категориялари Келишик категорияси. Унинг вазифавий хусусиятлари. От формалари. Отлашиш ҳодисаси. Сифатнинг маъно ва вазифа хусусиятлари. Сифатнинг маъно турлари Сифат даражалари. Сифат ясалиши. Соннинг маъноси ва вазифаси, грамматик белгилари. Ўзбек тилидаги ҳисоб сўзлар. Олмош сўз туркуми. Олмошларнинг маъноси ва вазифаси, грамматик белгилари. Олмошларнинг маъно турлари. Феъл. Феълларнинг маъноси ва вазифаси.унинг морфологик белгилари Феълнинг вазифа хусусиятларига кўра турлари.
Феълнинг вазифадош шакллари. Феълнинг грамматик категориялари. Феълларда замон шакллари. Феъларда шахс – сон категорияси. Равиш. Равишларнинг маъноси ва вазифаси. Равишларда даража. Равиш ясалиши. Кўмакчилар. Боғловчиларнинг вазифа хусусиятларига кўра турлари. Юкламалар, уларнинг маъноси ва вазифасига хос белгилари. Прагматик ифодали сўз туркумлари.
Практикалық сабақтар: Грамматик маъно ва грамматик форма. Мустақил сўз туркумлари
Ёрдамчи сўз туркумлари
Ундов, тақлид ва модал сўзлар Сўзларнинг морфологик таркибига кўра турлари. Морфология – сўз туркумлари. Отнинг морфологик белгилари. Отларда сон, эгалик ва келишик категорияси. Сифат туркумидаги сўз шакллари турлари. Ранг тус, меъёр, ҳолат билдирувчи каби сифатлар. Оддий, озайтирма,орттирма сифатларнинг ифодаланиши.
Содда ва таркибли сонлар. Нумиративлар. Уларнинг қўлланилиши. Олмош. Унинг вазифаси ва грамматик белгиси. Кишилик, ўзлик, кўрсатиш, сўроқ, белгилаш, жамлаш, бўлишсизлик ва гумон олмошлари. Феъл туркумидаги сўз ва сўз шаклларининг турлари. Шахс ва сон тушунчаси ҳақида. Ўтимли ва ўтимсизлик, бўлишли ва бўлишсизлик. Мустақил маъноли, феъллар, кўмакчи феъллар, ёрдамчи ва тўлиқсиз феъллар. Сифатдош, равишдош ва ҳаракат номи. Равишнинг маъно турлари. Оддий, қиёсий ва орттирма даража. Равиш ясовчи қўшимчалар. Соф кўмакчилар ва от кўмакчилар. Боғловчиларнинг қўлланиш шакли. Сўроқ, таажжуб, кучайтирув, таъкид, айирув ва чегаралаш, гумон ва инъкор юкламалари. Модал, ундов ва тақлидий сўзлар.
Пәннің аталуы
Шешендік өнер
Қысқартылған атауы
SНО 3223
Оқу іс-шаралары / оқу пәндерінің курстары (егер бар болса)
Пререквизиттер: Шешендік өнер курсын меңгеру үшін бұрын соңды айтылған шешендік сөздерді білуі және оның адам өміріндегі алатын орнын түсінуі шарт.Шешендік өнерді игерудің күнделікті өмірде, қоғамда алатын орнын, шешенге қойылатын талаптарды, шешендік сөздердің түрлерін, өзге ғылымдармен байланысын түсіне білуі тиіс.
Білім беру мақсаттары/ құзіреттілігі
Қазақ шешендік өнерін қалыптастырудағы би-шешендер сөзінің маңызын, олардың әңгімелерімен ұштастыра отырып көз жеткізу. Шешендік сөздердің мазмұны мен құрылысы, шешендік сөздердің көркем тілдік сипаты, шешендік өнердің өзге ғылымдармен байланысы туралы теориялық терең білім беріп, оларды нақты мысалдармен дәлелдеуге үйрету.
Мазмұны
Дәрістер: Шешендік өнердің тарихы. Риторика туралы алғашқы оқулықтар. Грек шешендік өнерінің көрнекті өкілдері. Рим шешендік өнерінің көрнекті өкілдері.Ресейдегі шешендік өнер теориясының дамуы. Қазақтың ұлттық шешендік өнерінің тарихы. Қазақтың шешендік өнері – халықтың дүниетанымын көрсететін жанр. Қазақ шешендік өнерінің бастаулары.Қазақ шешендік өнерінің зерттелуі, Шешендік сөздердің мазмұны мен құрылысы. Қазақ шешендік сөздерінің түрлері. Шешендік сөздердің көркем тілдік сипаты. Шешендік өнердің өзге ғылым салаларымен байланысы. Шешендік өнерді меңгерту жолдары.
Семинар сабақтар: Шешендік өнер (риторика) - көне заманда қалыптасқан ғылым Платон, Аристотель еңбектерінің шешендік өнер теориясының дамуындағы маңызы. Демосфен – шешендер мектебінің ұйымдастырушысы. Цицерон – шешендік өнердің көрнекті теоретигі. Квинтилиан – Римдегі шешендік өнерге арналған алғашқы мемлекеттік мектептің негізін салушы. Шешендік өнер – бүкіл адамзаттың, оның ішінде қазақтың қасиетті де құнды мұрасы. Орхон – Енисей жазба ескерткіштері – қазақ шешендік өнерінің бастауы. Қазақ шешендік өнері – ұлттық ауыз әдебиетінің бір саласы. Қазақ халқының тарихындағы “билер кеңесі”. Тәуке ханның заңдары. Қасым хан мен Есім ханның ережелері.Қазақ шешендік өнерін дамытудағы би-шешендердің рөлі: Майқы мен Аяз би, Асан қайғы мен Жиренше, Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би. Қазақ шешендік өнерінің зерттелуі. Шешендік сөздердің мазмұны мен құрылысы. Қазақ шешендік сөздерінің түрлері. Шешендік сөздердің көркем тілдік сипаты. Шешендік өнердің өзге ғылым салаларымен байланысы. Шешендік өнерді меңгерту жолдары.
Оқу жұмысының нәтижелері/ Қорытынды бақылау түрлері
Шешендік өнерді игерудің күнделікті өмірде, қоғамда алатын орнын, шешенге қойылатын талаптарды, шешендік сөздердің түрлерін, өзге ғылымдармен байланысын түсіне білуі тиіс.
Пәннің аталуы
Шешендік өнердегі негізгі қағидалар
Қысқартылған атауы
АОКЕ 3223
Оқу іс-шаралары / оқу пәндерінің курстары (егер бар болса)
Дәрістер, семинар,ОСӨЖ,СӨЖ
Семестр:
Семестр 4
Оқытушының Т.А.Ә.
Мадалиев Ж.
Доцент/оқытушы:
ф.ғ.к., доцент
Жұмыс тілі
өзбекше
Оқу жоспарымен сәйкестігі
БП таңдау
Оқу түрі/академиялық сағаттардың саны
Дәрістер -30. семинар-30,ОСӨЖ-60,СӨЖ-60
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы -180 сағат.
Кредиттер/сынақ бірліктері
4 кредит
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Пререквизиттер: Айтыс өнерінің көркемдік ерекшеліктерін білу. Айтыс өнерінің тарихын білу. Айтыскер ақындар шығармашылығымен танысу.
Білім беру мақсаттары/ құзіреттілігі
Шешендік сөздер мен айтыстың байланысын білу. Айтыстағы өлең құрылысының ерекшеліктерін білу. Айтыстағы поэзиялық үлгілерді білу.
Мазмұны
Дәрістер: Айтыс- тапқырлық өнер. Айтыс- шыншыл өнер. Айтыс-синкретті өнер. Айтыс және қоғамдық шындық. Айтыс тақырыбының санқырлылығы. Шешендік сөздер мен айтыстың байланысы. Айтыстағы өлең құрылысы. Айтыстағы поэзиялық үлгілер. Айтыс және тыңдаушы. Айтыстағы эстетикалық тағлым. Айтыстың сауықтамалық (А.Байтұрсынов) сипаты. Айтыстағы сөзге тоқтау мәселесі. Айтыстың таралу сипаты. Айтыс-таза суырыпсамалық өнер. Айтыстың музыкамен байланысы.
Семинар сабақтар: Айтыста 7-8 буынды жыр немесе 11-12 буынды өлең түрі қолданылады. Айтыс пен шешендік өнерде айтушының түпкі мақсаты (бір-бірін жеңу) ұқсас болғанымен, олар жанр мақсаты жағынан бір-бірінен өзгешеленеді. Көркемдік мақсат иеленетін болғандықтан, ақындар бір-бірін сөзден тоқтатқанша, тіпті кейбір жағдайда , тыңдаушылардың ықыласы басылғанша созыла береді. Айтыстың ауызша таралуына қажетті коментарийлер. Қазіргі айтыстың өзіндік ерекшеліктері. Айтыс-заманагөй жанр. Қазіргі айтыс ақындары. Айтыс-жасампаз жанр. Айтыс және көркем әдебиет.
Оқу жұмысының нәтижелері/ Қорытынды бақылау түрлері
Айтыс өнерін үйретіп тану.
Пәннің аталуы
Шешендік сөйлеу мәнері
Қысқартылған атауы
SНSМ 3223
Оқу іс-шаралары / оқу пәндерінің курстары (егер бар болса)
Дәрістер, семинар,ОСӨЖ,СӨЖ
Семестр:
Семестр 3
Оқытушының Т.А.Ә.
Дуанаева С.А
Доцент/оқытушы:
ф.ғ.к., доцент
Жұмыс тілі
қазақша
Оқу жоспарымен сәйкестігі
БП таңдау
Оқу түрі/академиялық сағаттардың саны
Дәрістер -30. семинар-30,ОСӨЖ-60,СӨЖ-60
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы -180 сағат.
Кредиттер/сынақ бірліктері
4 кредит
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Пререквизиттер: Шешендік өнердің мәнерін, шешендік сөйлеу мәнерін білу.
Білім беру мақсаттары/ құзіреттілігі
Шешендік сөздің мәнерін қалыптастыру. Шешендік – қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрлі тіл өнері. Шешендік сөздер – ғасырдан ғасырға жалғасып келе жатқан ұлттық мұра. Шешендік өнер – бүкіл адамзаттың, оның ішінде қазақтың қасиетті де құнды мұрасы. Қазақ сөз өнеріндегі шешендік мәселесінің зерттеушілер назарынан көп уақыт сырт қалып келуі.
Мазмұны
Дәрістер: Шешендік өнер – бүкіл адамзаттың, оның ішінде қазақтың қасиетті де құнды мұрасы. Қазақ шешендік өнері – ұлттық ауыз әдебиетінің бір саласы. Қазақ халқының тарихындағы “билер кеңесі”. Тәуке ханның заңдары. Қасым хан мен Есім ханның ережелері.Шешендік өнер және оның зерттелуі. Әл-Фарабидің “Риторикасы” - түркі халықтарына ортақ шешендік сөз өнеріне тұңғыш теориялық талдау. Қазақ шешендік өнері – халықтың дүниетанымын көрсететін ерекше жанр. Қазақ шешендік өнерінің даму кезеңдері. Қазақ шешендік өнерінің аталары – Майқы мен Аяз би. Асан қайғы мен Жиренше шешендердің қазақ шешендік өнерін дамытудағы орны.Қазақ шешендік өнері және Төле би. Қаз дауысты Қазыбек бидің шешендік өнерді дамытуға қосқан үлесі. Әйтеке бидің қазақ шешендік өнерін қалыптастырудағы орны.
Семинар сабақтар: Ә.Бөкейханов шешендер туралы. Ш.Уәлиханов билер туралы. А.Байтұрсынов және шешендік өнер. Шешендік сөздердің көркемдік сипаты.Шешендік сөздердің мазмұны мен құрылысы және негізгі белгілері. Шешендік сөздер мен ақын-жыраулар шығармашылығының үндестігі. Шешендік өнер және айтыс. Шешендік өнердің өзге ғылымдармен байланысы.
Оқу жұмысының нәтижелері/ Қорытынды бақылау түрлері
Шешен сөйлеу мәнеріне дағдыландыру.
1
Пән аталуы
Өзбек диалектологиясы
Қысқартылған атауы
ОД 2225
Оқу іс-шаралары
Дәрістер, практикалық, ОСӨЖ, СӨЖ
Семестр
3-4
Оқытушының Т.А.Ә.
Абатаева Г.
Доцент/ оқытушы:
аға оқытушы
Жұмыс тілі
өзбек
Оқу жоспарымен сәйкестігі
БП таңдау
Оқу түрі/ академиялық сағаттардың саны
Дәріс 30, Практикалық 15, ОСӨЖ45, СӨЖ45
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы 135
Кредиттер/ сынақ бірліктері
3
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Пререквизиттер: Өзбек диалектологиясы
Білім беру мақсаттары
Халық не ұлт тілдерінің жалпыға бірдей түсінікті жақтарымен қатар, белгілі бір аймақтарда қолданылатын ерекшеліктері болады. Бұл ерекшеліктері болады. Бұл ерекшеліктер шағын аймақтарда немесе бірнеше аймаққа ортақ болып келуі мүмкін. Сол ерекшеліктер қолданыс аймағына қарай ауыспалы сөйлестік, сөйлестік немес диалект, наречиелер болып аталуы мүмкін. Ерекшеліктердің қандай түрі болса да жалпы халықтық тілдің тармағы болып саналады.
Пәнді оқыту барысында студенттер осылардан түсінік болады және өздерінің оқыған көркем шығармаларынан, өзінің жасап тұрған орталарынан курста айтылған мәселелерді байқап отырады да оларды ауызекі сөйлеу тілінде қолданбауға дағдыланады. Солай етіп оларды әдеби тілде сөйлеуге үйретеді.
Курсты үйрену барысында студенттер қазақ тілінің жергілікті ерекшеліктерінің түр-түсімен танысады және олардың келіп шығу себептерінен хабардар болады. Сол ерекшеліктердің тарихымен танса отырып, қазақ тілінің өзге туыс тілдермен жақындығында ашып алады.
Курс өзбек диалектологиясының зерттелу тарихынан және оны ерттеушілер туралы түсінік берумен қатар өзбек тіліндегі жергілікті ерекшеліктердің түрлері туралы мағлұмат береді. Курсты оқу барысында жергілікті ерекшеліктердің топтарымен танысады. Диалектологиялық сөздік және айтылыс жасаудың әдіс-тәсілдерімен танысады. Студенттер І куста өткен тіл білімне кіріспе пәнінен алған диалектология туралы түсінік алған. Оның фонетика, лексика, грамматика тараулары бойынша теориялық түсініктерін пәнді үйрену барысында қолдана біледі. Курсты үйрену барысында өзбек тілінің жергілікті ерекшеліктері туралы кең түсінік алып, оның келіп шығу себептерін түсінеді. Курсты оқығаннан кейін диалектологиялық атлас сөздік жасау мүмкіншілігіне ие болады.
Мазмұны
Дәріс. Ўзбек шевашунослиги фан сифатида. Шева, лаҳжа ва діалект. Лингвистик геграфия. Шеваларнинг бошқа тил категорияларига муносабати. Маҳаллий лаҳжалар ва ижтимоий жаргонлар. Транскрипция ва тасниф.В. В. Решитов транскрипцияси Фонетика. Унлилар таркиби.
Фонетик жараёнлар. Чўзиқ ва қўш унлилар. Ундошлар таркиби. Метатеза, спирантизация. Қўш ундошлилик. Морфологик хусусиятлар. Бош келишик , қаратқич ва тушум келишиги. Жўналиш, ўрин – пайт ва чиниш келишиги. Эгалик категоряси. Кўплик категорияси. Олмош. Кишилик олмоши.Кўрсатиш олмоши.Феъл Феълларда замон. Феълнинг вазифадош шакллари. Бошқа сўз туркумлари ҳақида маълумот. Лексика
Кўп маъноли сўзлар Эски ва янги сўзлар Табу ва эвфемизмлар.Фразеология
Практикалық сабақ: Ўзбек шевашунослиги фан сифатида ўқитилишини , унинг мақсад ва вазифаларини. Лингвистик геграфиянинг ўрганилиш тарихи. Транскрипция ҳақида умимий маълумот. Транскрипциянинг турларини ўрганиш.
Транскрипция ва имлонинг узаро фарқларини , ўзбек шевалари таснифлари ҳақида бир неча сўз билишлари. Фонетика ҳақида маълумот. Унли ва ундош товушлар уларнинг таснифи ўзбек лаҳжа ва шеваларида уларнинг хусусиятларини. Фонетика ҳақида маълумот. Фонетик жараёнларнинг ўзбек лаҳжа ва шеваларида учраши ва уларнинг хусусиятларини. Морфология ҳақида маълумот. Морфологик хусусиятлар. Келишик категорияси. Ўзбек адабий тили ва унинг лаҳжа ва шеваларида келишик қўшимчаларининг қўлланишини ўрганиш. Олмош тўғрисида маълумот. Кишилик, кўрсатиш олмошларининг ўзбек халқ шевалари учун хос булган фонетика, граматика ва лексика соҳасидаги хилма хилликлар билан изоҳланишини билини. Феъл ҳақида маълумот.
Феъл замонлари уларнинг шеваларда қўлланишини ўрганиш. Феъл ҳақида маълумот.
Феъл майллари уларнинг шеваларда қўлланишини
Сифатдош, равишдош ва ҳаракат номи уларнинг бир бирларидан фарқи. Сифат, сон, равиш в.б сўз туркумларининг ўзбек халқ шеваларида қўлланиши ясалиш йуллари ва вазифалари ҳақида.
Лексика ҳақида маълумот. маънодош, шаклдош ва зид маъноли сўзлар уларнинг лаҳжа ва шеваларда учрашини. Ўзбек шеваларидан чиқиб кетган қадимий сўз уларнинг ҳозирги вақтда муомаладан чиқиб кетиши урини янги сўзлар эгаллаганини.
Ўзбек лаҳжа ва шеваларида фразеологик ибораларнинг учрашини, уларнинг тузилишини ва қўлланишини ўрганиш.
1
Пән аталуы
Жергілікті тіл ерекшеліктерін тексеру
Қысқартылған атауы
ОД 2225
Оқу іс-шаралары
Дәрістер, практикалық, ОСӨЖ, СӨЖ
Семестр
3-4
Оқытушының Т.А.Ә.
Абатаева Г.
Доцент/ оқытушы:
аға оқытушы
Жұмыс тілі
өзбек
Оқу жоспарымен сәйкестігі
БП таңдау
Оқу түрі/ академиялық сағаттардың саны
Дәріс 30, Практикалық 15, ОСӨЖ45, СӨЖ45
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы 135
Кредиттер/ сынақ бірліктері
3
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Пререквизиттер: Жергілікті тіл ерекшеліктерін тексеру
Білім беру мақсаттары
Пәнді оқыту барысында студенттер осылардан түсінік болады және өздерінің оқыған көркем шығармалары- нан, өзінің жасап тұрған орталарынан курста айтылған мәселелерді байқап отырады да оларды ауызекі сөйлеу тілінде қолданбауға дағдыланады. Солай етіп оларды әдеби тілде сөйлеуге үйретеді. Курсты үйрену барысын да студенттер қазақ тілінің жергілікті ерекшеліктерінің түр-түсімен танысады және олардың келіп шығу себеп терінен хабардар болады. Сол ерекшеліктердің тарихы мен танса отырып, қазақ тілінің өзге туыс тілдермен жақындығында ашып алады.
Мазмұны
Лексикалық ерекшеліктер
Лексика саласындағы жергілікті ерекшеліктердің сипаты Диалектік синонимдер мен лексика-фонетикалық дублеттер, олардың жасалу жолы мен түрлері.
Морфологиялық ерекшеліктер. Етістік. Бұйрық райлы етістіктің жекеше II жағының( -ғын, -гін, -ың, -ің қалау-тілек мағыналы етістіктің көпше жағының (-лы,-лі) жасалуындағы ерекшелік.Көсемшелік -ғайы, -гейі, -кейі формалары. Етістік тұлғаларында сақталып қалған қосымшалар мен қысқару элементі
Синтаксистік ерекшеліктер. Септік жалғауының қолданылуына байланысты ерекшеліктер. Шығыс пен барыс, жатыс пен барыс, көмектес пен шығыс, табыс пен көмектес септіктерінің қызметін дегі ауысушылық. Бұлардың көне түркі тілдері фактілерінен де белгілі екендігі
1
Пән аталуы
Өзбек диалектісіндегі тілдік ерекшеліктердің түрлері
Қысқартылған атауы
ОД 2225
Оқу іс-шаралары
Дәрістер, практикалық, ОСӨЖ, СӨЖ
Семестр
3-4
Оқытушының Т.А.Ә.
Абатаева Г.
Доцент/ оқытушы:
аға оқытушы
Жұмыс тілі
өзбек
Оқу жоспарымен сәйкестігі
БП таңдау
Оқу түрі/ академиялық сағаттардың саны
Дәріс 30, Практикалық 15, ОСӨЖ45, СӨЖ45
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы 135
Кредиттер/ сынақ бірліктері
3
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Пререквизиттер: Өзбек диалектісіндегі тілдік ерекшеліктердің түрлері
2
Білім беру мақсаттары
Курсты үйрену барысын да студенттер қазақ тілінің жергілікті ерекшеліктерінің түр-түсімен танысады және олардың келіп шығу себеп терінен хабардар болады. Сол ерекшеліктердің тарихы мен танса отырып, қазақ тілінің өзге туыс тілдермен жақындығында ашып алады.
Есімдік. Жіктік есімдігінің бізің, сізің, бізікілер, сізікі лер формалары . Кейбір сұрау, сілтеу есімдіктерінің тұлғалық ерекшеліктері (қайшан, қанда, былайшаң, солайшаң, тона, тонау т.б. )Үстеу. Сөйленістердегі үстеу түрлеріне байланысты ерекшеліктер шаққа, ілкі, азда-аз Ш ы л а у. Шылау түрлсріне байланысты ерекшеліктер(шекейін, сияқты,(сиқатты, жөмесе ).
Сөйленістердегі сөз тудырушы жұрнақтардың сипаты Біріккен сөздердің жасалуындағы ерекшеліктер.
