Оқу мақсаты: Ауызекі жəне ресми стильдегі мəтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік ерекшелігін салыстыру мəтіндегі ауызекі сөйлеу стиліне тəн белгілерді анықтайды; стиль түрлерін қолданылған тілдік құралдар арқылы танып, салыстырады. Астана

Оқу мақсаты:

Ауызекі жəне ресми стильдегі мəтіндердің тақырыбын,  

мазмұнын,  тілдік ерекшелігін  салыстыру

-мəтіндегі  ауызекі сөйлеу стиліне тəн белгілерді анықтайды;

-стиль түрлерін қолданылған тілдік құралдар арқылы танып, 

салыстырады.

Астана 

қаласындағы  

театрлар

№

Стиль түрі

Ауызекі  сөйлеу стилі

1

Қолданылатын аясы

Адамдармен еркін əңгіме кезінде қолданылады. Ауызекі сөйлеу стилінің түрлері:

1.

Дидарластық сөз (əңгімелесу, сұхбаттасу) 2. Полемикалық (дауласу) сөз .3. Көпшілікке арналған сөз (баяндама, лекция

)

2

Мақсаты

Қарым – қатынас жасау.

3

Ерекшелігі

-

Адамдардың бетпе – бет кездесуі арқылы жүзеге асады;

-

сөздер мен сөз тіркестерін еркін қолданылады;

-

сөз ықшам құрылады;

-

арнайы мəнермен айтылады;

-

даярлықсыз өткізілу (сөйлеу)

4

Стильге тəн тілдік 

тұлғалар (қолданыстар)

•

Жергілікті сөздер (диалект, кəсіби сөздер);

•

Қарапайым сөздер (ренішке, ұрысуға байланысты сөздер) ;

•

Сұраулы, лепті, толымсыз сөйлемдер жиі қолданылады;

•

Инверсия ( сөйлем мүшелерінің орын тəртібінің сақталмауы) жиі кездеседі.

•

Көбіне диалог түрінде  жəне эмоциялы болады.

5

Транскрипцияланған 

мəтіндегі белгілер

Кідірістер (паузалар)    (.)  - аз кідіріс; (..), (...)  -ұзақ кідіріс;

Кідірісті дыбыстармен толықтыру: хм, ыы, ээ, мм-мм-м-м  

Кідірістерді мағынасыз сөздермен толықтыру: енді, жаңағы, сонымен, яғни, т.б. Фальстарттар: Сөзді  қайталау, тосылып, қайта 

түзету; Жо-жоқ, мен мынаны айтқым

келген. 

Қайталаулар: сөз таба алмай сасқалақтаулар, сенімсіздік

Сөзді қыстартып айту, басқаша дыбыстап айту; ояқ, бұяқ, қап кетті, отырқ

Сөйлеу барысындағы əрекеттер жақша ішінде, кейде сілтеме жақша арқылы жазылады. Мысалы, [қолын жүрегіне қойды];

Сөз ретінің сақталмай, инверсиялануы (Ертең  айтамын бұл туралы);

ШІРКІН (барлығы бас əріппен жазылса) жоғары тон, яғни  ерекше көтеріңкі айтылғанда ерекше мəн беру сипатын береді (акцент 

беру);

Диалект сөздер, жаргондар, паразит сөздер ( оқушылар қолданатын сөздер), дисфемизмдер, т.б. ;

Фраезологизмдердің көбірек қолданылуы;

Жəудір:  

Назерке, кешегі мектептегі хабарландыруды естідің бе?

Назерке:   

Қандай хабарландыру естімедім,  Жəудір?

Жəудір: 

Тарих пəнінің мұғалімі бізді қаламыздағы  Қалибек Қуанышбаев атындағы 

Мемлекеттік академиялық қазақ драма театрында Д.Рамазанның "Абылайханның арманы" 

тарихи драмасына алып барады екен. Сен барасың ба?

Назерке: 

Сағат нешеде болады?

Жəудір: 

18:30-да басталады.

Назерке:   

Жоқ. Мен бара алмайм.

Жəудір: 

Неге бармайсың? 

Назерке:

Қойш, уақытым жоқ!

Жəудір: 

Ал мен  бармасам, бармағымды тістеп қалармын. Сондықтан барып көріп, 

тарихымыздан сыр шертетін қойылымды тамашалап қайтамын.

Дескрипор   

Білім алушы

- мəтіндегі ауызекі сөйлеу стиліне  тəн сөз тіркестерін теріп жазады;

- жұбының жұмысымен салыстырады;

-қажеттілігіне қарай өз кестесіне толықтырулар енгізеді.

Мәтін

Ауызекі сөйлеу тіліне тән сөз тіркестері мен

сөйлемдер

2-тапсырма

Екі мəтінді салыстырып, ұқсастығы мен айырмашылығын табыңыз. 

Дескрипор   

Білім алушы

- мəтіннің ұқсастығын анықтайды; 

- мəтіннің жанрын, формасын, мазмұнын талдайды;

- мəтіннің тілдік ерекшеліктерін салыстырады.

Рефлексия

1. Бүгінгі сабақта қандай жаңа ақпарат алдым?

2. Сабақ мақсатына жетуде қай тапсырманы орындау қиындық 

туғызды?

3.Бүгінгі сабақта сыныптастарыңыз тапсырманы қалай 

орындады?

Қ.Қуанышбаев атындағы мемлекеттік академиялық драма театры 

туралы