111
Кеңірдек, гемолимфа, демтүт³к, желбезектер, ауа өтет³н жол, өкпе
қапшықтары, қосарлы тыныс алу.
Білу және түсіну:
1. Су және жерүсті омыртқалы жануарлары мен жәндіктердің басты тыныс
алу мүшелерін атаңдар.
2. Жерүсті омыртқалы жануарларының тыныс алу жүйесі қандай мүше-
лерден тұрады? Олардың қайсысы бастысы болып саналады және неге?
Қолдану:
1. Неліктен желбезек су мекендеушілерінің тыныс алу мүшесі болып та-
былатынын түсіндіріңдер. Желбезек қандай бөліктерден тұрады және
қандай қызмет атқарады?
2. Жәндіктер мен құстар, ұшатын жануарлар үшін қандай ерекше тыныс
алу мүшелері тән?
Талдау:
1. Құстар мен жәндіктердің ұшуға қабілеттілігін қамтамасыз етудегі тыныс
алу жүйесінің рөлін талдаңдар.
2. Жануарлардың жер бетінде тыныс алу мүшелері ешқашан болмаған деп
ойлап көріңдер. Бұл жағдайда біздің ғаламшарымыз қандай болар еді?
Синтез:
1. Тыныс алу мүшелері эволюциясының сызбасын құрастырыңдар.
2. Кез келген жерүсті омыртқалы жануарларының тыныс алу мүшелері
арқылы ауаның өту сызбасын құрастырыңдар. Ауаның қозғалу бағытын,
сәйкес газды түрлі түспен көрсетіңдер.
Бағалау:
1. Кейбір физик ғалымдар балықтар салмақсыздық жағдайында (мысалы,
ғарыш кемесінде) тыныс ала алады деп болжайды. Осы болжамды сы-
ныпта талқылаңдар. Сендердің пікірлерің қандай?
2. Тыныс алу және қанайналым жүйелерінің эволюциялық даму және
қызмет атқаруының өзара байланысын сызба, кесте немесе тезис-пос-
тулат түрінде бейнелеңдер.
Достарыңызбен бөлісу: 
