94
1. Ксилема – тамырдан жоғары қарай сабақ пен жапыраққа
заттардың (су мен топырақтан алынатын басқа элементтер) көтерілуін
қамтамасыз етеді.
2. Флоэма – фотосинтез барысында жапырақта түзілген органикалық
заттарды жапырақтан тамырға (сабақ арқылы) өткізуді қамтамасыз
етеді.
Ксилема мен флоэма – күрделі ұлпалар.
Күрделі ұлпалар
деп бірнеше
жеке, бір-біріне ұқсамайтын жасушалар типінен тұратын ұлпаларды
айтады.
Сүрек
Ұлпаның
басқа атауы
Қабық (қабық бөлігі)
Тамырлар
Қызмет атқаратын эле-
менттер атауы
Електәрізді түтікшелер
Өлі жасушалар
Жасушалар типі
Тірі жасушалар
Ұзын,
созылыңқы
Жасушалар пішіні
Ұзын, созылыңқы
Өлі жасушалар
арасындағы
көлденең
қалқалар бұзылған.
Қосымша құрылымдар
жоқ
Жасушалар
құрылысының ерекшелігі
Олардың арасында ерекше
байланыс – «елек» түзіледі.
Тірі
серік-жасушалар қажет
Орталық ци-
линдр ортасында
«жұлдызшалар»
түрінде
Тамырда орналасуы
Орталық цилиндр
шетінде,
орталық цилиндр
«жұлдызшаларының»
сәулелері арасында
Сүректің ортасында
Сабақта орналасуы
Қабықтың ішкі қабатында –
қабығында
Тамырдан
жоғары
қарай
Заттардың бағыты
Жапырақтан төмен қарай
Су, минералды және
топырақтағы т.б.
заттар
Заттар типі
Фотосинтез
барысында
түзілген органикалық
заттар: нәруыздар, майлар,
көмірсулар
Ксилема, флоэма, күрдел³ ұлпалар, електәр³зд³ түт³к, тамырлар.
Білу және түсіну:
1. Ксилема қандай қызмет атқарады?
2. Флоэма қандай қызмет атқарады?
95
Қолдану:
1. Неліктен балдырларда ұлпа да, мүше де жоқ? Ал жерүсті өсімдіктерінде
бар. Жауаптарыңды түсіндіріңдер.
2. Ксилема қандай заттарды және қай бағытта өткізетінін айтыңдар.
3. Флоэма қандай заттарды және қай бағытта өткізетінін айтыңдар.
Талдау:
1. Оқулық мәтінін пайдаланып, ксилеманың өткізгіш элементтерінің
құрылы сы мен қызметінің өзара байланысын талдаңдар.
2. Оқулық мәтінін пайдаланып, флоэманың өткізгіш элементтерінің
құрылы сы мен қызметінің өзара байланысын талдаңдар.
Синтез:
1. Ксилеманың қызметі тоқтап қалды деп елестетіп көр. Өсімдікте қандай
өз геріс тер қай ретпен жүреді?
2. Флоэманың қызметі тоқтап қалды деп елестетіп көр. Өсімдікте қандай
өзгеріс тер қай ретпен жүреді?
Бағалау:
Өткізгіш элементтердің маңызына баға беріңдер. Олардың құрылысы мен
орналасуының ерекше лігін атқаратын қызметімен сәйкестен діріңдер.
Пікірталас:
Ксилема ма немесе флоэма маңызды ма?
Достарыңызбен бөлісу: 
