Корпоративтік қаржының жалпы əдіснамалық қағидаттары

Корпоративтік қаржының əдіснамасы қаржы құралдарын қол-данудың сипаттамалары уақытқа сай өзгеретін тиімділік қағидаттарына негізделеді. Мұның өзінде осы өзгерістер тəуекел факторлары еске-рілгенде орын алады.

Корпоративтік қаржы теориясы ғылым ретінде XX ғасырда, оның негізгі алғышарттары белең алған батыс елдерінде қалыптасты, яғни:

• 
  жалпы экономикалық теорияның негіздері қалыптасты;
  
• 
  өндіріс пен қоғамды ұйымдастыру деңгейі ірі өнеркəсіптік өндіріс пен акционерлік меншік нысанына негізделген индустриалдық эконо-мика құру түріндегі дамудың барынша жоғары деңгейіне жетті;
  

• 
  құқықтық институттар мен нарық инфрақұрылымының тиімді жүйесі қалыптасты;
  

• 
  ұлттық жəне халықаралық қор нарықтары мен қаржы дел-далдарының дамыған жүйесі пайда болды.
  

• 
  Менгердің (1871 ж.), Л. Вальрастың (1874 ж.) еңбектері зор үлес қосты. Маржиналистік теорияның ең маңызды белгісіне: тепе-теңдік көзқарас; экономикалық ұтымдылық; шекті талдау; математикаланды-ру жатады. Маржиналистік мектептің басым болуының ең маңызды себебі оның əмбебаптығымен байланысты. Шекті пайдалылық тео-риясы басқа экономикалық проблемаларды шешуде қолдану үшін жарамды талдаудың теориялық тілі мен құралын (шекті талдау) қалыптастырды.
  

Қазіргі уақытта корпоративтік қаржы саласында қазіргі заманғы экономикалық білімнің жетістіктеріне, сондай-ақ əртүрлі елдер-де нарықтық экономиканың даму ерекшеліктеріне негізделген негізгі ғылыми мектептер пайда болды. Оларға нарықтық жəне кон-тиненталдық мектептерді жатқызуға болады.

Нарық мектебі (сондай-ақ ағылшын-американдық деп те атала-тын) меншік иелері ақша ағындарын басқару мен бақылауға біршама нашар қатысқан жағдайдағы капиталдың бытыраңқылығы туралы ережеге (меншікті жəне қарыз капиталының иелері акция мен обли-гация ұстаушылар болып табылады) негізделеді. Қаржы нарықтары дамыған жəне құқықтық база күшті жағдайда қаржы ақпараты мен қаржы шешімдерінің ашықтығын қамтамасыз ету үшін осылай қатысу жеткілікті.

Мұндай жүйеде компания капиталының нарықтық бағасын ба-рынша арттыру стратегиялық мақсат ретінде қойылады. Ашық нарық жүйесінде кəсіпорынды қажетті қаржы ресурстарымен (кəсіпорынның меншікті капиталымен) қамтамасыз ететін акционер корпоративтік сектордың басты қатысушы тұлғасы болғандықтан, нарық мектебі меншік иесінің қағидатына негізделеді.

Қор нарығының дамыған жəне капитал бытыраңқы жағдайда меншік иелерінің əл-ауқатын барынша жақсарту акциялардың бағамдық құны көтерілуі жəне кіріс алу уақыты; қарыз капиталын пайдалану; дивиденд саясаты; қаржы нарығындағы ахуал сияқты көп факторларға байланысты. Алайда компаниялардың акцияларын ұстаушылардың əл-ауқатының жақсаруы (капиталдандыру) ұлттық жəне əлемдік экономиканың əлеуметтік-экономикалық дамуының макроэкономикалық мақсаттарына əр уақытта жауап бермейді, өйткені қаржы секторы нақты экономикалық көрсеткіштерді толық шама-да көрсетпейді жəне ахуал нарыққа қатысушылардың іс-қимылымен тұрақты бұрмаланады. Осы бұрмалаушылық уақыт өткен сайын жинақталып, нəтижесінде жүйеде маңызды тепе-теңсіздік – «көбік» пайда болып, содан кейін нарық опырылып құлайды.

2008-2009 жылдары батыстың бірқатар ең дамыған елдерінің

Осы көзқарасқа сəйкес менеджерлер қабылдаған шешімдердегі назар аударылатын мəселе өзгереді жəне стратегиялық мақсаттарда қызметтің басымдығы ретінде капиталдандыруды барынша арттыру көзделеді. Бұл жағдайда ең алдымен жұмсалған қаражатқа шаққандағы алынуға тиіс кірісті қамтамасыз ету, əлемдік нарықтарға шығу жəне жаңа қаржылық тəуелділіктерді орнату мəселелері қарастырылады.

Байланыстырылған нарық жүйесінде қатысушы қағидатының трансформациясы (өзгеруі) кəсіпорынның əлеуметтік жауапкершілі-гінің барынша жетілу қағидатының қалыптасуына себеп болады. Əлеуметтік жауапкершілік кəсіпорынның əлеуметтік вакуумде жұмыс істемейтініне, оның барлық қоғамдық құрылымдармен – кəсіподақпен, жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен өзара іс-қимылына негіз-деледі.

Ұйымдастырылған капитал нарығы деп бағалы қағаздар нарығының əртүрлі қатысушыларының, инвесторлар мен эмитенттерден бастап мемлекеттік биліктің реттеуші жəне қазынашылық органдарының мүдделерін үйлестіретін күрделі механизм аталады. Экономиканың дамуы үшін аса маңызды осы механизм елеулі проблемаларға əкеп соқтыруы мүмкін. Қазіргі уақытта бəсекелік бизнес-ортада қажетті икемділік пен өзіндік қасиет жетіспейтін нарықтық экономикаға мемлекеттің реттеуші ықпалының жетіспейтіні кеңінен танылған.