Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
Аспан денелерінің көмегімен бағдарлау
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
tokpanov-kartografia
| 307
Аспан денелерінің көмегімен бағдарлау . Поляр жұлдызы темірқазық əрқашан солтүстікті көрсетеді. Бұлтсыз ашық түнде үлкен аю шоқжұлдызын (жетіқарақшыны) жылдам тауып алуға болады. Жетіқарақшының шөмішінің басының соңғы екі жұл- дызынан ойша түзу сызық жүргізіп оны теңдей бес бөлікке бөліп, бесінші бөліктің соңы поляр кіші аю жұлдыздың шөмішінің сабындағы соңғы жұлдызы темірқазыққа тіреледі. Темірқазықтың бағыты географиялық (геодезиялық) меридиа- наға сəйкес келетіндіктен, оны солтүстіктің бағытын ғана емес, тұрған нүктедегі магниттік ауытқу бұрышын анықтауда да қол- дану ға болады [8.8-сурет]. 8.8 сурет. түнде жұлдызды аспаннан поляр жұлдызы темірқазықты табу 8.9 сурет. Айдың жартысы көрінгенде ай толық туған кездегіге сəйкес көкжиектің бағыттарын анықтау Толық туған ай əрқашан күнге қарама-қарсы орналасатын- дықтан ол түнгі сағат 12 00 де онтүстікте , таңғы 7 00 де бастыс- та , 19 00 де шығыста орналасады. Түнде айдың көмегімен сағат ар қылы көкжиектің бағыттарын біршама нақты анықтауға болады. Ай толық тумаған кезде көкжиектің бағыттарын төмендегі əдіспен анықтайды. Ол үшін алдымен бағытты анықтайтын уақытта толық айдың тұратын орнын анықтап алады (шама- мен), содан соң ай толық туғандағыдай көкжиектің бағыттарын анықтайды. Мысалы: аспаннан айдың сол жақ жартысы көрінсе, көрінбейтін жағына 90º бұрыш жасап бұрамыз. Егер айдың дискісінің жартысы көрініп тұрса, 90° (аз немесе көп) бұрыш жа- сай бұрамыз. Егер əрең, көрініп тұрса көрінбейтін жағына 180º бұрыламыз [12.11-сурет]. |