Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53



Pdf көрінісі
бет283/439
Дата08.02.2022
өлшемі11,51 Mb.
#124614
түріОқулық
1   ...   279   280   281   282   283   284   285   286   ...   439
Байланысты:
tokpanov-kartografia

9.1-сурет

Масштабтық шартты белгілердің негізгі түрлері
Картаның масштабы ескерілмейтін шартты белгілердің
тобы
масштабтан тыс
шартты белгілер деп аталады. Олар 
картада қарапайым шағын геометриялық пішіндер (үш бұрыш, 
төрт бұрыш, шеңбер, ромб, трапеция), көркем бейнелі кескіндер 
түрінде белгіленеді [9.2-сурет].


331
9.2-сурет
.
Топографиялық карталарда қолданылатын масштабтан тыс 
шартты белгілердің түрлері
Топографиялық жəне ұсақ масштабты карталарда географиялық 
нысандардың ерекшеліктері жөнін де ақпараттық деректер 
беретін шартты белгілер түсіндірмелі шартты белгілер деп ата-
лады. Олар топографиялық карталарды қолданып, тəжірибелік 
есептер шығару мақсатында пайдаланылады.
 
Түсіндірмелі шарт-
ты белгілер табиғи жəне əлеуметтік-экономикалық нысандардың 
сандық жəне сапалық сипаты жөнінде маңызды ақпараттар
 
береді. 
Сол ақпараттарға негізде отырып ірі масштабты карталарға
талдау жасап, білім көзі ретінде қолдануға болады.
Мысалы:1:25000 масштабты картадағы қарағай 
25 4
0,30
орман 
алқаптарында қылқан жапырақты ағаштар басым екенін, оның 
орташа биіктігі 25 м, диаметрі 30 см, əр ағаштың арақашықтығы 
4 м екенін көрсетеді.
Жоғарыда көрсетілген сандық деректерге негізделіп, орман ал-
қа бының ауданын, ондағы ағаштың саны мен көлемін анық тау ға 
болады. Ол үшін 
2
1
1 3,14 0,09 25 2,35
3
3
v
R h
π
=
⋅ = ⋅


=
м
3
ірі мас
штабты карталардағы өзендерде көк санмен жазылған 
8
,
2
250
Қ 
жəне – 0,8-сандары төмендегі мағынаны білдіреді.
250 – өзеннің орташа ені, 2,8 орташа тереңдігі Қ– өзен 
арнасының табанына шөккен жыныстарының құм екенін, ал 
бағдар сызықтағы 0,8 саны өзеннің м/с есебімен алынған орта-
ша жылдамдығы су нысандарының тереңдегі ені мен ағысының 
жылдамдығы жөніндегі деректердің негізінде төмендегі 
формуланың көмегімен өзен арнасының көлденең қимасының ау-
даны мен өзен суының шығынын анықтауға болады.


332
250 2,8 560
0,8
Q
F v

= ⋅ =
=
3
м / с
мұндағы Q –өзен суының м
3
есебімен алынған шығыны, Ғ–өзен 
арнасының көлденең қимасының ауданы, 
v – 
өзен
 
суы ағысының 
жылдамдығы.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   279   280   281   282   283   284   285   286   ...   439




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет