Көкжиектің тұстарын аспан денелерінің жəне жергілікті
жердегі заттардың көмегімен анықтау арқылы бағдарлау.
Көкжиектің бағытын шамамен күнмен, поляр жұлдызы
20–1171
306
темірқазықпен, жергілікті заттардың белгілерімен, тұсбағдардың,
сағаттың көмегімен анықтайды.
Солтүстік жартышарда декретті уақыт бойынша жазда күн
таңғы сағат 7ºº-де шамамен
шығыста
, 13ºº
оңтүстікте
, 19ºº
ба-
тыста
тұрады [8.7-сурет].
8.7 сурет.
Көкжиектің тұстарын күндіз сағаттың көмегімен анықтау
Орта жəне жоғары ендіктерде 1 сағатта күн азимут бойынша
15° қозғалады, бақылаған кездегі жəне тал түстегі уақыт айырма-
сына қарай күннің оңтүстікпен қилысқан бұрышын есептеу ар-
қы лы көкжиектің бағытын анықтайды. Күн арқылы сағаттың
кө ме гі мен көкжиектің бағытын біршама нақты анықтауға
бо ла ды.
Көкжиектің тұстарын анықтау үшін сағатты көлденең түзу
жағдайға келтіріп қысқа тілін күнге бұрып, үстіне ши қою арқылы
сағат тілінің шеңберін тең екіге бөлетін түзу сызық жүргіземіз.
Содан соң аталған түзуді ортасынан тең екіге бөлеміз.
Сағаттың күнге қараған қысқа тілінен түзу жүргізілген
сызықтықты екіге бөлу нəтижесінде түзілген бұрыштың бис-
сектрисасы əрқашан шамамен оңтүстікті көрсетеді. Демек
оңтүстікке қарсы бұрыш солтүстік болып табылады. Сағат 13
00
де күн оңтүстікте тұратындықтан сағаттың қысқа тіліне қарсы
бұрышты солтүстік деп есептеу қажет.
Түске дейін оңтүстікті көрсететін бағытқа қарама-қарсы
бағыт солтүстік деп есептелінсе, түстен кейін оны қарама-қарсы
бағытта анықтау қажет.
|
