Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім

27
экспедициялар
шықты
. 
Шу
, 
Талас
, 
Сырдария
өзендер
i
н
i
ң
төменгі
ағысы
жəне
көлдер
зерттелд
i. 
КСРО
Географиялық
коғамының
Верный
жəне
Түрк
i
стан
бөл
i
мдер
i 
К
i
ш
i 
жəне
Үлкен
Алматы
өзендер
i
мен
өтет
i
н
лай
тасқындардың
себеб
i
н
анықтау
мақсатында
зерттеу
жұмыстарын
ұйымдастыра
бастады
. 
Қоныстандыруға
жəне
жер
қорын
есепке
алуға
байланысты
Қазақстан
өң
i
рлер
i
н
i
ң
топырағын
зерттеу
кең
өр
i
с
алды
. 
Республика
аумағындағы
топырақ
жамылғысының
алғашқы
сипаттамалары
берілді
. 
Геоботаникалық
зерттеулерд
i
ң
де
өз
i
нд
i
к
қолданбалық
мақсаты
белг
i
ленд
i. 
Бұлардың
алдына
жайылымды
, 
шабындықты
жəне
жыртуға
жарамды
жерд
i 
анықтау
əр
i 
оларға
сипаттама
беру
м
i
ндет
i 
қойылды
.
Республикада
тұрақты
ғылыми
-
зерттеу
мекемелер
i
н
i
ң
жəне
жерг
i
л
i
кт
i 
ғылыми
кадрлардың
көбею
i
н
i
ң
нəтижес
i
нде
Қазақстан
жер
i
нде
тұрақты
бақылаулар
жүрг
i
зу
жолға
қойылды
. 
Геологиялық
барлау
жұмыстары
түст
i 
жəне
сирек
металдар
, 
көм
i
р
жəне
т
.
б
. 
кен
байлықтарының
қоры
жөн
i
нен
Кеңес
Одағы
бойынша
Қазақстанды
жетекш
i 
орындардың
б
i
р
i
не
шығарды
. 
Алтайдың
, 
Орталық
Қазақстанның
кентастық
кен
орындарын
жəне
Тянь
-
Шань
, 
Жет
i
су
(
Жоңғар
) 
Алатауы
, 
Арал
маңы
, 
Мұғалжар
тауы
жəне
т
.
б
. 
өң
i
рлерд
i
ң
геологиялық
құрылысын
зерттеу
қарқынды
түрде
жүрг
i
з
i
лд
i.
Климаттық
жəне
гидрологиялық
жұмыстар
метеорологиялық
жəне
гидрометеорологиялық
станциялардың
көбею
i
не
нег
i
зделе
жүрг
i
з
i
лд
i. 
Су
қорларын
зерттеу
өр
i
стед
i. 
Өнд
i
р
i
с
қажеттер
i
н
өтеу
жəне
салынуға
ти
i
ст
i 
гидротехникалық
құрылыстардың
географиялық
жағдайларын
анықтау
үш
i
н
кейб
i
р
жеке
алаптарға
кешенд
i 
зерттеулер
жүрг
i
з
i
лд
i.
Арал
теңізі
мен
Балқаш
көлін
жаңадан
зерттеу
басталды
. I
ле
Алатауына
Н
. 
Н
. 
Пальгов
гляциологиялық
бақылаулар
жүрг
i
зуд
i 
бастады
. 
Екінші
Дүниежүзілік
соғыс
жылдарында
(1941-1945 
ж
.) 
жалпы
географиялық
зерттеулер
б
i
ршама
қысқарды
, 
нег
i
з
i
нен
майдан
мен
тыл
мұқтажын
өтеу
ғана
ескер
i
лд
i. 
КСРО
Ғылым
Академиясының
География
институтының
көпш
i
л
i
к
қызметкерлер
i 
Алматыға
көш
i
р
i
л
i
п
, 
Топырақтану
жəне
Ботаника
институттары
жəне
жерг
i
л
i
кт
i 
ғалымдармен
б
i
рлесе
отырып
, 
ауыл
шарушылығын
өркендетуд
i
ң
жолдарын
табу
жəне
оны
жетілдіру
бағытындағы
зерттеулермен
шұғылданды
. 
Дəл

28
геоморфологиялық
карталар
топтамасы
жасалып
, 
су
жəне
топырақ
жамылғысының
қорлары
түбегейл
i 
зерттелд
i. 
Осы
жылдары
КСРО
ҒА
Қазақ
бөл
i
мшес
i
н
i
ң
География
секто
-
рын
белг
i
л
i 
ғалым
Н
. 
Н
. 
Баранский
басқарды
. 
Ол
республика
эконо
-
микасын
мамандандыруды
жет
i
лд
i
ре
түсу
мақсатында
Қазақстанды
5 
экономикалық
ауданға
бөлд
i. 
Соғыстан
кей
i
нг
i 
жылдары
(1945 
жылдан
бастап
) 
Қазақстандағы
географиялық
зерттеулерге
баса
көң
i
л
бөл
i
нд
i. 
Халық
шаруашылығын
қалпына
келт
i
ру
жəне
одан
əр
i 
дамыту
үш
i
н
табиғи
ресурстарды
көптеп
табу
жəне
оларды
шұғыл
шаруашылыққа
пайдалану
керек
болды
. 
1946 
жылы
ҚазКСР
Ғылым
Академиясы
құрылды
. 
Оның
құрамында
б
i
рнеше
экспедициялар
ұйымдастырылып
, 
Арал
теңізіндег
i 
Барсакелмес
аралының
, 
Балқаш
көлін
i
ң
оңтүстігіндег
i 
шөлд
i
ң
, 
Жет
i
судың
географиялық
жағдайлары
зерттелд
i. 
Республи
-
ка
аумағын
физикалық
-
географиялық
аудандастырудың
алғашқы
негізі
жасалды
.
Бұрынғы
жүрг
i
з
i
лген
зерттеу
материалдары
нег
i
з
i
нде
республи
-
ка
табиғатының
басты
кешендер
i
не
тұжырымды
сипаттама
бер
i
лген
«
Қазақстанның
физикалық
-
географиялық
очерктер
i» (1952 
ж
.) 
атты
еңбек
жарыққа
шықты
. 
Солтүстік
жəне
Орталық
Қазақстанның
минералдық
шик
i
зат
, 
гидроэнергетикалық
жəне
орман
қорлары
зерттелд
i. 
Тянь
-
Шаньда
би
i
к
таулық
физикалық
-
географиялық
зерттеу
станциялары
құрылды
. 
Республика
жер
i
н
геоморфологиялық
зерттеу
, 
əс
i
ресе
, 
геоморфологиялық
картаға
түс
i
ру
i
с
i 
өр
i
стед
i. 
Суландыру
, 
орман
алқаптарын
отырғызу
, 
тың
жəне
тыңайған
жерд
i 
игеру
шараларына
байланысты
республиканың
жеке
аудандарының
микроклиматы
жəне
жылу
балансы
зерттелд
i. 
Аңызақ
жел
, 
атмосфералық
қуаңшылық
, 
жел
эрозиясы
, 
топырақ
бо
-
рау
, 
топырақ
бет
i
н
i
ң
тоңдануы
сияқты
құбылыстар
жəне
климаттың
өзгеру
заңдылықтары
зерттелд
i. 
Осы
зерттеулерд
i
ң
деректер
i 
нег
i
з
i
нде
«
Қазақстан
климаты
» (1959 
ж
.) 
атты
жинақ
жарыққа
шықты
. 
Республика
жер
i
н
жан
-
жақты
зерттеу
нəтижес
i
нде
Қазақстанның
жəне
оның
жеке
аймақтарының
кешенд
i
к
атластары
құрастырылды
. 
Тың
өлкес
i
н
i
ң
, 
Қарағанды
, 
Қостанай
, 
Солтүстік
Қазақстан
облыстарының
б
i
рнеше
ландшафтылық
карталары
жарыққа
шықты
. 
Арал
маңы
мен
Жезқазған
өң
i
р
i
н
i
ң
, 
Алматы
, 
Қарағанды
, 
Маңғыстау
облыстарының
ландшафтылық
жағдайы
кеңінен
зерттелд
i

29
Бүгінгі
таңда
Ғылым
Академиясының
География
секторының
негізінде
құрылған
География
институты
(1983 
ж
.) 
Қазақстан
табиғатын
зерттеуд
i 
одан
əр
i 
жалғастыруда
. 
Институтта
Қазақстан
аумағында
ғылыми
-
зерттеу
жұмыстарын
жүргізу
бағытында
сегіз
кешенді
зертханалар
жүйесі
тұрақты
жұмыс
жасайды
. 
Бұл
жұмыстардың
нəтижесінде
Қазақстанның
физикалық
-
географиялық
жəне
экономикалық
-
экологиялық
жағдайларына
жүйелі
сипаттама
беретін
үш
томдық
«
Қазақстан
Атласы
» 
қазақ
, 
орыс
жəне
ағылшын
тілдерінде
жарық
көрді
.
Географиялық____карталар'>Географиялық__ақпараттар__алудың__негізгі__құралдары'>1.5. 
Географиялық
 
ақпараттар
 
алудың
 
негізгі
 
құралдары
 
Бүгінгі
таңда
география
ғылымы
, 
оның
ішінде
жалпы
жерта
-
ну
ғылымын
географиялық
ақпаратпен
қамтамасыз
етудің
басты
құралдарының
бірі
– 
географиялық
карталар
болып
табылады
.
Географиялық
 
карталар
 
дегеніміз
– 
математикалық
жолмен
анықталып
, 
кішірейтілген
жəне
жинақталған
Жер
бетінің
не
-
месе
басқа
аспан
денелері
мен
ғаламшарлардың
беткі
пішінінің
жазықтық
бетіне
көшірілген
нақты
көрінісі
. 
Картаның
құрамдас
бөлігі
төмендегі
құрылымдардан
тұрады
:
Географиялық
 
карта
Картографиялық
 
бейнелеу
Математикалық
 
негіз
Көмекші
 
жабдықтар
Қосымша
 
мəліметтер
Жер
 
бедері
,
 
гидрография
, 
өсімдік
 
жамылғысы
, 
елді
 
мекендер
Геодезиялық
 
негіз
, 
картографиялық
 
проекция
, 
масштаб
, 
жинақтау
Шартты
 
белгілер
,
карта
 
аты
, 
анықтама
 
мəліметтер
Карта
-
кесінді
, 
профиль
, 
диаграммалар
 
жəне
 
т
.
б
.
Географиялық
карталар
мазмұнына
, 
қамтитын
аумағының
ауда
-
нына
жəне
масштабына
қарай
бірнеше
түрге
бөлінеді
:
1. 
Мазмұнына
 
қарай
: 
жалпы
географиялық
немесе
физикалық
, 
тақырыптық
, 
арнаулы
жəне
кешендік
карталар
деп
бөлінеді
.
2. 
Қамтитын
 
аумағына
 
қарай
: 
дүниежүзілік
, 
материктік
, 
мұхиттық
, 
дүние
бөліктері
, 
материк
бөліктері
, 
жекелеген
елдер
, 

30
елдер
бөліктері
, 
аймақтық
жəне
жергілікті
жер
карталары
деп
жіктеледі
.

жүктеу/скачать 8,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: