116
бірақ шикізат енгізетін жері жəне электрод жұптары үшеуден. Шарлы
дегидраторлардың өнімділігі 10-15 есе жоғары,
бірақ бұлардың
дауысы қатты жəне дайындалуы қиын.
Сонымен қатар, бұлар
жоғары қысымда жұмыс жасай алмайды, қысымды жоғарылату үшін
аппаратқа көп металл шығындалады.
9-сурет.
1ЭГ160 көлденең электрдегидратордың көлденең қимасы.
1 – шикізатты енгізуге арналған штуцер; 2 – төменгі коллектор;
3, 4 – электродтар; 5 – жоғары коллектор; 6 – тұзсыздалған
мұнайдың шығарылуы; 7 – өтпелі изолятор; 8 – ілмелі изолятор.
Соңғы жылдары біздің елімізде көп тарағаны – көлденең ЭТТҚ.
Бұл ЭТТҚ-ның жұмыс қысымы 18 атм. жəне процесс температурасы
140-160°С.
Көлденең ЭТТҚ-ның диаметрі 3-4 м жəне көлемі 80-160 м
3
-ке дейін.
Бұларда температураны жəне қысымды көтеру үлкен
рөл атқарады,
ол ауыр тұзсызданатын мұнайларды терең тұзсыздандырады жəне
сусыздандырады. Көлденең ЭТТҚ-дағы электродтар аппараттың
ортасында орналасады. Олар бір-біріне көлденең ілінген, арақа-
шықтықтары 25-40 см. Көлденең ЭТТҚ-ға шикізатты енгізу аппаратта
көлденең орналасқан арнайы маточник деп аталатын құрылғы арқылы
іске асады.
Мұнай аппаратқа түскеннен кейін тұндырылған су
қабатына бара-
ды, содан кейін электрод асты зонасына келеді. Одан электрод ара лық
кеңістікке, соңынан электрод үсті зонасына барады. Дегидратордың
117
жоғарғы бөлігінде өңделген мұнайды шығаратын коллекторлар бо-
лады. Бұл конструкцияның жетістігі: мұнай қозғалысының жəне
мұ найдың аппаратта бөлу уақыты мен жолының ұзақтығында. Се-
бебі, бұларда шикізат енгізетін жер төмен орналасқан, бұл судың
тұну жағдайын жақсартады. Сонымен қатар, горизонтальді ЭТТҚ-да
судың ірі тамшылары қатты электр зонасына қорықпай-ақ су мөлшері
көп мұнайларды өңдей беруге болады. Шарлыға қарағанда меншікті
өнімділігі 2,6 есе көп, ал меншікті металл шығыны 2,5 есе аз.
Электротұзсыздандыру қондырғысында жұмыс істейтін жұмыс-
шыларға электр тоғы жоғары аппараттармен жұмыс жасуға
тура келеді. Бұл ЭТТҚ қондырғысының қауіптілігін күшейтеді.
Электродегидратордың трансформатор жəне
реактивті катушкалар
орналасқан жоғары бөлігінде торлы қоршаулар болады. ЭТТҚ-дың
жоғарысында көтерілетін баспалдақта. Баспалдақтың есігі ашылғанда
электр тогын сөндіретін блокты құрылғы болады. Аппараттардың
əрқайсысында электродегидратордағы мұнай деңгейі төмендегенде
кернеуді сөндіретін құрылғы болады. Электродегидраторлардың
ішінде жəне жоғарысында орналасқан
құрал-жабдықтарды жөндеу
үшін кернеуді сөндіру керек. Дегидратор тұрған орынды мұқият
желдету керек. Трансформатор кернеуінің жоғары жағына ток
келмеуін бақылау керек.