152
алады. Осылай амалдың бір
жартысы аяқталады. Биіктік
ша маларын анықтаудың керек-
ті дəлдігіне
байланысты мұн-
дай амалдар бірнеше рет қай-
таланады.
Биіктік шамаларын триго но-
ме
триялық əдіспен беру үшін,
зениттік арақашықтықты өте
дəл оптикалық теодолит пен күн
ашық кезде анықтайды. Өл шеуді
тура жəне
кері бағыт та екі рет, екі
теодолитпен атқарады (81-сурет)
Арасында биіктік шамаларын беру
А
жəне
В
биіктік нүктелері
көпірлік триангуляция қосындары болып саналады жəне олар
репер ретінде жұмыс барысында қолданылады.
АD, BC
арақашықтықтарын сақтай отырып, параллелограм-
ма төбелеріне көздеуіштерді жəне теодолиттерді орнатады.
Көздеуіш ретінде қалыңдатылған штрихты үш марканы рейкаға
ортаңғы штрих дəл келетіндей етіп бекітіп (жоғары,
ортаңғы
жəне төменгі) қолданады.
А
жəне
В
нүктелеріне рейканы тік
орнатып, тартпа сымдармен бекітеді. Зенит орнын (Мz) анық-
тап болған соң, теодолиттің тік дөңгелегіндегі есепті 90
0
+
Мz келтіреді де, екі жағадағы
теодолиттермен жақын тұрған
рейкаларға бағыттайды, тік дөңгелек үстіндегі деңгейді ортасына
(нөлпунктке) келтіріп есеп алады. Бұл есеп аспаптың репер
үстіндегі биіктігі болып саналады. Зениттік арақашықтықты əрі
тұрған рейканың қалыңдатылған штрихтерінен дүрбінің ДО (КП)
жəне ДС (КЛ) жағдайында екі-үш амалмен өлшейді.
Бір жағада
өлшеуді бітіргеннен кейін, аспаптарды екінші жағаға жеткізіп,
орындарын ауыстырады.
Мұнда өлшеуді алыс тұрған рейкадан бастап,
аспаптың биік-
тігін анықтаумен бітіреді.
Екіжақтық тригнометриялық нивелирлеу үшін биіктік
h
формуламен есптеледі
h = S·tq
2
2
2
2
2
1
1
1
2
i
l
i
l
z
z
+
−
+
+
−
,
(127)
81-сурет
. Өзен арқылы биіктік
шамаларын
тригонометриялық
нивелирлеу əдісімен беру
153
мұндағы
z
1
, z
2
– бірегей көздеуіштердің зениттік арақа шықтық
l
1
, l
2
– рейканың табаны үстінен көздеуіштерге
дейінгі биіктігі;
i
1
, i
2
– А жəне В реперлеріндегі
аспап биіктіктері;
S
– көпірлік триангуляция арқылы анықталатын
А
жəне
В
реперлері арасындағы қашықтық.
Достарыңызбен бөлісу: 
