Тақырып бойынша дайындалуға арналған сұрақтар

1. 
   Көне Өсиет каноны мен оның циклдері
   
2. 
   Яхве құдайының культі және оның еврейлер ортасындағы рөлі
   
3. 
   Псаломдарға тоқталыңыз
   
4. 
   Бескітаптың негізгі мазмұны
   
5. 
   Сәуегейлік әдебиетті қалай түсінесіз?
   
6. 
   Ежелгі еврейлік лирикалық жанрлар
   

Ежелгі грек әдебиетінің дамуының елеулі кезеңдерін, әдетте, ірі үш: ерте – архаикалық, орта – классикалық, кейінгі – эллиндік деп бөліп қарастырады. Бірінші кезең – рулық-тайпа­лық көне дәуірден б.з.д. YIII ғ дейінгі әдебиет. Оған архаи­ка­лық туындылар мен қаһарман­дық эпостар жатады. Сол секілді осы кезең еншісіне Гомер эпостары да кіреді. Екінші кезең – полистер /б.з.д. YI-YII ғ./ тұсындағы әдебиет. Лирика мен драма дамы­ған. Архилох, Анак­реон, Сапфо, Пиндар, Эсхил, Софокл, Еврипид, Аристофан, Гера­дот, Фукидид, Ксено­фонт, Исократ, Демосфен, Сократ, Платон, Аристотельдердің кезеңдері. Үшіншіге - жаңа аттикалық комедиялар, александриялық поэзия, эллиндік проза кезеңдері кіреді.

Грек және рим әдебиеттері қалыптасып, өркендеген кезеңді антикалық дәуір кезеңі деп те атайды. Қайта өрлеу дәуірінде дүниеге келген, бұл терминді италиялық ойшыл-гуманис­тері грек-рим елдеріне байланысты қолданған. Бұл атау «ежелгі» мағынасын беретін «атик­вус» деген латын сөзінен шыққан. Антикалық әдебиеттің негізін қалаушылар өздерін «эллин­дер», ал елдерін Эллада атаған.

Гомердің «Илиада» мен «Одиссея» поэмалары ежелгі грек халықтары тұрмысынан мағлұ­­мат беретін құнды еңбектер саналады. Антикалық дәуір ұстазы саналатын Гомер шама­мен б.з.д. YII ғ. өмір сүрген. Жеке тұлғалық мәдениеттің нормаларына бағытталғаны­мен де Гомер дәуірі ерекше. Ақын кейіпкерлерінің мінез-құлқы, тәртібі күрт жекеленген, не­гіз­гі құндылығы жауынгерлік айбын («арете»), ал оған қол жеткізу «ержүректік кодекс­пен» өлше­неді. Даңққа қол жеткізгеннен кейін, қоғамдағы алатын орны мен байлығын ұлықтау баста­ла­ды. Ержүрек жауынгердің кері шегінуін кінәлайтын халықтың әсерінен «ұят мәдениеті» пайда болған. Ол қоғамдық бақылаудың негізгі түрі болып есептелінеді.

Гомер дастандарының құдіреттілігі осы бір ұлы адамның дәуір тынысын терең сезінгенінде болса керек. Оның эпостары халық аңыздарының негізінде жүйелі түрде баяндалады.

Архаикалық кезеңде әдебиет саласында бұдан басқа бірқатар тамаша туындылар өмірге келді. Солардың ішінде шоқтығы биігі - ақын Гесиод болды. Ол жазған «Теогония» (Құдай­лар­дың шығу тегі жөнінде) және автордың өзінің өмір жолына арналған «Еңбектер мен күндер» атты дастаны гректердің көңілінен шықгы. Әдебиет саласында басты орынға шық­қан лирикалық поэзияның өкілдері адамның ішкі жан-дүниесін жырлауға ерекше назар аудар­ды. Бұл жаңа жанрдың көрнекті өкілдері Архилох (б.з.д. YII ғ.), Алкси (б.з.д. YII ғ. аяғы мен Y ғ. 1 жартысы), Анакреон (б.з.д. 570-478 ж.) және тағы басқалар болды.

Архаикалық дәуірде әдебиет саласында басында лирикалық жанр үстемдік етсе, кейін­нен трагедия мен комедия жанрлары басты орынға шықты. Дәл мағынасында «траге­дия» деген сөз - «ешкілер әні» деген ұғым береді. Ол ешкі терісін жамылып, әзіл-оспақ сарынында хормен өлең айтудан шыққан Афиныда Дионис құдайдың құрметіне байланысты жалпы мемле­кеттік мейрамның бекітілуі трагедияның мерейін жоғарылата түскен. Мифологиялық кейіп­керлерге толы грек трагедияларының басты мазмұны - халықтың өз теңдігі мен әлеу­меттік әділет жолындағы қаһармандық күресінің сан саласына арналған. Традегия жанрының гүлденуі Эсхил, Софокл, Ефрипид сияқты үш ұлы драматургтың есімімен тығыз байланысты болды.