Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 3,11 Mb. Pdf көрінісі
|
iztaev osimdik sharyashylygy (1) (1)
| 11.8. Күріш (Orusa sativa)
11.8.1. Жалпы сипаттамасы Күріш – ежелден өcipіліп келе жатқан жарма алуға арналған дақыл. Бірақ Қазақстан үшін жаңа деп айтуға болады. Тек Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Алматы облыстарында ғана егіледі. Күріш жармасы өте жұғымды, тез қорытылатын тағам. Оның құрамының 95 пайызы адам бойына сіңеді. Одан тек қабығын алған, бетін қажаған, жылтырлаған жармалар алуға болады. Эндоспермі желім тəрізді күрішті кондитерлік тағам алуға пайдаланады. Kүрішті ақтағанда одан сақ түседі. Одан спирт, фитин, арақ(саке, чум-чум), сыра, дəрігерлік крахмал жəне пудра алуға болады. Kүріштің кебегінде ақуыз, май, дəрумендер, фосфорлы заттар – фитин, ле- цитин сияқты адам жəне малдың денсаулығына керекті заттар көп. Сондықтан оны малға жем ретінде пайдаланады. Күріш кебегінің майлы тамақтардың тотығуына қарсы тұратын антиоксидант затта- ры табылған жəне одан фурфурол* жəне сірке қышқылы алынады. 207 Одан жоғары сапалы тамақтық жəне техникалық майлар алынады. Ол майлардың, құрамында көптеген қанықпаған май қышқылдары болады. Сондықтан темір сырларын epiтетін олифа майы ретінде пайдаланады. Одан микробиологиялық тəсілдермен ацетон, бутил спиртін алуға да болады. Күріш крахмалын 180°С-қа дейін қыздырып, 77 пайыздық дек- стрин алуға пайдаланады. Kүріштің қабығынан белсенді көмір алады, ал сабанынан қағаз тағы басқа көптеген керекті заттар алуға болады жəне жаздық қалпақ жасайды. Eгістік көлемі бойынша дүниежүзінде күріш бидайдан кейін екінші орында, ал ТМД-да Солтүстік Кавказда, Дағыстанда, Орта Азияда жəне Қазақстанда егіледі. жүктеу/скачать 3,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|