Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
-тарау АСТЫҚ САПАСЫН АНЫҚТАУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ
жүктеу/скачать 3,11 Mb. Pdf көрінісі
|
iztaev osimdik sharyashylygy (1) (1)
| 7-тарау
АСТЫҚ САПАСЫН АНЫҚТАУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ 7.1. Астықтан сынама алу 7.1.1. Астық шаруашылығындағы кездесетін ұғымдар Астықпен жұмыс істейтін мамандар дақыл, астық қоспалары, негізгі дақыл, партия, біркелкі партия жəне астық қосындылары деген негізгі ұғымдарды жақсы білуі керек. Ауыл шаруашылығы дақылдары деп ботаникалық бір түрге жата- тын өсімдіктердің жемістерін айтады. Ол жемістердің көлемі астық қоспаларында көпшілік болуы керек. Егер бұл дақылдың жемісі қоспада 85%-дан артық болса, ал басқа дақылдардың көлемі 15%-дан кем болса, астық партиясы осы негізгі дақылдың атымен аталады, ал егер басқа қосымша дақылдардың көлемі 15%-дан асса, онда дақылдар қоспасы деп атап, əрқайсысының қанша пайыз екенін көрсетіп жазады. Оның ең көбі бірінші жазылады. Негізгі дақыл деп астық партиясында басым көпшілік болатын (85%- дан артық) дақылды айтады. Біркелкі партия. Егер астық партиясында көпшілік дəн бір дақылға жататын болса, оның ішінде бір түсті болып, тазалығы да жай көзбен қарағанда бірдей болса, оны біркелкі партия деп атайды. Мұнда негізгі дақылдың жəне оның қосындыларының көлемі көз мөлшермен ғана анықталады. Астықты қоймаға құйғанда, басқа жерлерге жібергенде тек қана біркелкі астықты құяды, не жібереді. Болмаса оның тауарлық са- пасы төмен болады. Біркелкі партия деген ұғымның көп мағынасы бар. Егер бірнеше ұсақ партиялардың ылғалдығы, ірілігі, т.б көрсеткіштері бірдей болса, оларды осы көрсеткіштер нұсқасынан біркелкі деп атай- ды да, оларды бірімен бірін қоса беруге болатынын анықтайды. Астық қоспалары деп əртүрлі көлемде (бірнеше кг-нан көптеген мың тоннаға дейін) бір қоймада немесе басқалай да əдістермен сақталып жатқан немесе астықты орып-жинағанда, бастырғанда тағы да басқа жағдайларда уақытша немесе ұзақ уақыт бойы сақталуға араналған, оның ішінде əртүрлі сабан-топан, құм-тас тағы да басқа толып жатқан қосындылары бар қоспаларды айтады. Мұны əртүрлі дақылдардың қоспасы деген түсінікпен шатастырмау керек. Астық қоспаларының 85 ішінде көптеген ұсақ жəне ірі тамаққа жарамайтын қосындылар да, түрлі-түрлі тірі зиянкес жəндіктер немесе олардың қалдықтары да көп болуы мүмкін. 1кг астықта 40000-ға жақын дəн болады (Казаков Е. Д., 117-бет). Осы дəннің ішіндегі керекке жарамды жəне керекке жарамсыз қосындыларын есептемесек, астық бір дақылдың бір түсті дəндерінен тұрса, оны біркелкі астық партиясы деп есептейді. Бірақ оның ішіндегі осы дақылдың ұсақ дəндері, ұшықтар есепке алынбайды. Ал егер сол партияда ұсақ дəн, шөпек дəн мен ұшықтар, піспей жиналған көк дəн, арамшөп тұқымдар өте көп болса, сонымен қатар оның əр жерінің ылғалдылығы əртүрлі болса, онда мұндай астық қоспалары осы аталған сапа көрсеткіштері бойынша біркелкі болмай, əртүрлі деп аталып, оларды керекті немесе тазалауға немесе кептіруге жібереді. Осыдан кейін ғана біркелкі деп айтуға болады. Мұның себебі мұндай əртүрлі сапалы астықты сақтау өте қиын. Бұл жағдайларда көбінесе, оның ылғалдылығына, арам шөптердің тұқымына көктей қосылған ұшықтарға көп көңіл аударылады. Астық қоспаларында көптеген микроағзалар да жəне астықтың осы компоненттерінің арасындағы қуыстарында да ауа болады. Міне, осының бəрі астықты қабылдау, сақтау, оны тазалау, кептіру кезінде тиісті əсерін тигізеді. жүктеу/скачать 3,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|