Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 3,11 Mb. Pdf көрінісі
|
iztaev osimdik sharyashylygy (1) (1)
| 7.4.6. 1000 дəннің массасы
1000 дəннің массасын анықтау көбінесе, тұқымға арналған астықтың сапасын тексергенде қолданылады. Əдетте, бір дақылдың бір сортының ірі 1000 дəнінің массасы ұсақ 1000 дəнінің массасынан əлдеқайда үлкен болады. Бұл оның эндосперміндегі қоректік заттар қорының көп екенін, дəннің толықтығын көрсетеді. Дəн ірі болған сайын оның эндоспермі мен қабыршақтарының арасындағы қатынас өсе береді. Астықтың ірі, яғни 1000 дəнінің массасының үлкен болуы оны зер- нопульт (астық басқару тетігі) арқылы тазалауда маңызы зор. Ірі жəне ауыр дəн астықты зернопультпен лақтырғанда алысқа ұшады, ал ұшық дəн мен оның ішіндегі жеңіл қалдықтар жақын түседі. Ірі бидайдан ұн көп шығады. Егер 1000 дəннің массасына оның тұқымдық сапасы жағынан баға берсек, онда ірі дəннен өніп шыққан өсімдік күшті жəне осы себеп- тен жазда өнімді де көп береді. Сондықтан тұқымға тек қана ірі, 1000 дəнінің массасы жоғары астықты пайдалануға болады. 102 1000 дəннің массасын, астықты тазалағаннан соң, одан орташа сына- ма алып, тегіс жерге жақсылап араластырып, жаймалап, төрт бұрышты жасап, оның қисық сызығы бойынша төрт үш бұрышқа бөледі де, əр үш бұрыштан кез келген 250 дəннен санап алады. Сонан соң екі қарама- қарсы жатқан екі үшбұрыштан алынған 500 дəнді қосып өлшейді. Егер осы екі 500 дəннен тұратын өлшемдердің арасындағы айырмашылығы 5%-дан аспаса, оларды қосып, 100 100 ȼ Ⱥ ɚ формуласы арқылы 1000 дəннің құрғақ затқа шаққандағы массасын та- бады. Мұнда, А – 1000 дəннің, ылғалдықсыз массасы, г; В – ылғалдығы,%; 1000 дəнді санауды жеңілдету үшін: СР – 100 – ұшында 100 дəн орналасатын тесіктері бар электрлік шаңсорғыш, екіншісі – электрлік мотордың орнына суды пайдаланатын сорғыш, үшіншісі – электронды санағыш қолданылады. 1000 дəннің массасы əр дақылдың ерекшеліктеріне байланысты əртүрлі болады. Мысалы, Қазақстанда бидайдың құрғақ затқа шаққандағы 1000 дəннің массасы 30-47 г дейін өзгереді. Ол өзгерістер жердің құнарлылығына, ауа райының қолайлылығына жəне агротехникалық шаралардың қолданылу дəрежесіне байланысты болады. жүктеу/скачать 3,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|