Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 3,11 Mb. Pdf көрінісі
|
iztaev osimdik sharyashylygy (1) (1)
| Бидайдың беріктігінің көрсеткіші
Бидайдың беріктігі Ылғалдығы, пайыз Ұсатуға жұмсалған энергия, н/см 2 Қысуға Жонуға Кесуге Қатты бидай 13,1 1069 1158 814 853 706 735 Жұмсақ шыны бидай 13,7 1275 794 725 1084 696 657 922 481 451 Жұмсақ ұн тəріздес бидай 14,3 1187 637 608 981 432 539 643 304 363 Шынылық бидайдың барлық механикалық қасиеттеріне кепіл бола алмайды. Зерттеуші К. Данилина 65 пайыз шыны дəннен тұратын жұмсақ бидайға 30 пайыз қатты бидай қосып ұн тартқан. Оны осындай шынылығы бар жұмсақ бидайдан ұн тартқандығы жұмсалған энергия- мен салыстырған. Сондай екі қоспадан тартылған ұнға 20-25 пайыз энергия көп жұмсалған. Демек, бидайдың қаттылығының əсері көбірек болғаны. Астықтың ылғалдығы өскен сайын оның жаншуға тұрақтылығы, созымдылығы, серпімділігі ұлғайып, оның мықтылығын одан əрі күшейтеді, яғни оны ұнтақтауға кететін энергияның шығыны көбейеді, ал температура болса керісінше, олардың омырылғыштығын көбейтеді де, ондайдан оңай ұнға айналады. ВНИИЗ де астықтың механикалық қасиеттерін, əр дəннің қаттылығымен қатар оның ішінде əртүрлі мүшелерінің қаттылығын ғалымдар Т. Хрущев пен Щ. Берковичтің ПМТ – 3 аспабымен өлшейді. Қаттылық деген сөзді бір затқа екінші заттың кіруіне қарсы тұра білуі деп түсінсек, эндоспермнің қаттылығы 39-дан 167 н/мм 2 -қа дейін өзгереді. Дəннің ортасы оның шеткі қабаттарына қарағанда, ал шыны дəн ұн тəріздес дəнге қарағанда екі есе қаттырақ болады. Ал қабыршақтарының қаттылығы эндоспермнің қаттылығынан əлдеқайда төмен, бірақ олар сынбайды, созылғаш, серпімді келіп, ұн болып ұнтақталмайды, сондықтан да кебек ретінде бөлініп шығады. |