Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
Сағыздың сапалық топтары (ИДК құрылғысында анықтағанда)
жүктеу/скачать 3,11 Mb. Pdf көрінісі
|
iztaev osimdik sharyashylygy (1) (1)
| Сағыздың сапалық топтары (ИДК құрылғысында анықтағанда)
ИДК құрылғысының көрсетуі, құрылғы бірлігі Тобы Сағыздың сипаттамасы 0-ден 15-ке дейін 20 « 40 » 45 « 75 » 80 « 100 » 105 « 120 » 3 2 1 2 3 Қанағаттанарлықсыз, өте қатты Орташа, қатты Жақсы Орташа, бос Қанағаттанарлықсыз, өте бос Мысалы, 5 г сағыздың 60 мин ішінде жайылып кету мөлшері. Ол өте қызық жəне оңай орындалатын əдіс. Сапасы өте жақсы сағыз өз форма- сын аз өзгертеді. Көптен бері 5 г сағызға 2,5 г жүк іліп, 30 о С жылы судың ішіне 1 сағат іліп қойсақ, ол əртүрлі созылады. Содан кейін оның өзіндік со- зылуын табуға болады. Оны УРК (Удельная растяжимость клейковины) құрылғысында анықтайды. Орыс ғалымы Л. Ауэрман сол УРК өлшеуге негізделген автоматтандырылған пенетрометр жасап шығарды. Ол 5 г сағыз- дың 3 кг-дық жүктің басу салмағымен 4,9 мм-лік тесіктен өтіп шығу уақытын анықтауға арналған. Пельсенке (ГФР) əдісімен сағыздың сапасын анықтау қамыр ашыған кезде оның жылы судың ішінде қанша минут бұзылмай шыдап тұра ала- тынын тексеруге негізделген жəне Еуропада көп тараған əдіс. Жақсы сағызы бар қамыр 60 мин-тан артық уақыт өз формасын өзгертпей шы- дайды да, оған өте жақсы деген баға беріледі, егер 40-тан 60 минутқа дейін шыдаса, – жақсы, ал 25-тен 40 минутқа дейін – орташа, 25 минут- тан кем болса, жаман деп бағаланады. ГФР-де сағыздың сүт қышқылының əлсіз ертіндісінде бөрту əдісін пайдаланады. Мұнда 1 г сағызды бөрттіреді де, ең алғашқы жəне соңғы көлемдерін салыстырады. Содан кейін (Quellsahe) бөрту санын табады. Бидайдың сапасын тексеруде құрғақ клейковинаның мөлшері де белгілі орын алады. Егер сулы клейковинаны 105 о С-та 5 сағат ішінде кептірсек, онда құрғақ сағыздың мөлшері табылады, ал ұшып кеткен судың көлемі сағыздың су ұстамдылық қабілеті немесе гидротациясы деп аталады. Егер сағыз əбден піскен, жақсы сақталған дəннен алын- са, оның су ұстамдық (гидротациялық) қабілеті (ақуыздың санынан екі есеге жақын жəне одан да көп) жоғары болады. Əдетте, егер ақуыз на- 137 туралды, яғни табиғи жоғары сапалы болса, ол өзіне суды көп сіңіріп, ұстап тұра алады, ал ақуыз ескірген сайын, оның су сіңіру қабілеті төмендей береді. Қазақстанның солтүстік, орталық облыстарында өскен бидайдың сағызында судың көлемі ондағы ақуыздардың көлемінен 240-280 пайызға дейін көп болып жүр. Бұл өте жақсы сапалы бидай. Сулы сағыздың мөлшері астық сапасының, оның ішінде нан пісіруге жарамдылық қабілетінің ең басты көрсеткіші. Орташа сапалы нан алу үшін сулы сағыздың мөлшері ұнда 20 пайыздан кем болмау ке- рек. Жержүзінде өсірілетін бидайдың сағызды көп ұстайтыны өте аз – 20-30 пайыз шамасында ғана, қалғаны орташа немесе төмен сапалы (ақуыздың мөлшерінен қарағанда) бидай тобына жатады. Сағыздың мөлшері мен сапасы оның күші нашар немесе төмен са- палы бидаймен араластырғанда, оның нан пісіруге жарамдылығын керекті сатыға көтеру немесе оны жақсарту қабілеті деп айтады. Міне, осы себептерге байланысты жұмсақ бидайды бізде 4 класқа: 1.40 пайыз; 2. 32; 3. 28 пайыз жəне 4. 28 пайыздан, ал қатты бидайды осы сияқты үш класқа бөледі. Осы кластардағы бидай өте күшті, күшті, ор- таша күшті жəне бағалы бидай деп бағаланады. Бұл бағалауда сағыздың сапасы 1 топтан, ал кейде екінші топтан төмен болмауы керек. жүктеу/скачать 3,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|