310
Х
бүл
= М1 * М2/5
формуласы арқылы анықтайды.
Мұндағы, М1 – 10 г өлшендідегі бүлінген жəне
зақымдалған
дəндердің массасы,г;
М2 – 50 г өлшендідегі дəнді жəне шөп шалаң қалдықтарды
ажыратқаннан кейінгі дəн массасы, г
Бүлінген жəне зақымдалған дəндердің жалпы пайызын:
Х
бүл
= 2М
бүл2
+ Хбүл(қос)
формуласы арқылы есептейді.
Мұндағы, 2М
бүл2
– 50 г өлшендідегі анық бүлінген жəне зақымдалған
дəндердің массасы,г.
Нəтижелерді жазу:
М
бүл2
= ________________________________________ г.
Х
бүл(қос)
=_______________________________________ %.
М
тд
= __________________________________________г.
Барлығы Х
бүл
= _________________________________%.
Барлығы шөп шалаң қалдықтар Х
шш
= ______________%.
Барлығы дəнді қалдықтар Х
д
= ______________% .
7. Қабықтылығын анықтау:
Дəнді жəне шөп-шалаң қалдықтардан тазартылған дəннен 5г екі
өлшенді алынады. Сөйтіп қолмен ядросын
сығу арқылы қабығынан
ажыратады. Қабықты таразыға тартып, оны 5 г өлшендіге пайызбен
есептейді. Екі параллель анықтаулар арасындағы айырым 1,0%-дан
аспауы керек. Алынған нəтижелерді келесідегідей жуықтайды: егер
бүтін саннан кейінгі сан 5-тен кіші болса,онда ол санды алып тастай-
ды; ал егер 5-тен үлкен болса,
бір сан қосады; ал егер 5-ке тең болса,
сақталатын санды бір бірлікке арттырады.
Қабықтылығын есептеу мысалы:
Қабық массасы бірінші өлшендіде – 1,33 г;
Қабық массасы екінші өлшендіде – 1,31 г .
1) қабық мөлшері əр өлшендіде
ɉ
ଵ
ൌ
ଵǡଷଷכଵ
ହ
ൌ ʹǡΨ
;
ɉ
ଶ
ൌ
ଵǡଷଵכଵ
ହ
ൌ ʹǡʹΨ
.
311
2) нақты ауытқуды рұқсат етілгенмен салыстыру:
Н.а.=26,6-26,2=0,4%.
Рұқсат етілгені 1%-дан аспауы керек.
ɉ
ɫɪ
ൌ
ɉ
భశ
ɉ
మ
ଶ
ൌ ʹǡͶ
.
Сұлының қабықтылығы 26,4%.
8. Ядро мөлшерін анықтау:
Қабықтылығымен қатар сұлыдағы ядро мөлшері (%) маңызды бо-
лып табылады. Бұл көрсеткіш негізгі көрсеткіштерге жатады,
өйткені
ол жарманың шығымына əсер етеді. Астық партиясындағы ядроның
мөлшері осы астықты жарма зауыттарында өңдеуге жарамды немесе
жарамсыз екенін анықтауға мүмкіндік береді. Ядро мөлшері көп болған
сайын, жарма шығымы жоғары болады.
Ядроның мөлшері пайызбен анықталып,
ядроның мөлшерін
қалдықтарымен қосқандағы астық партиясының массасына бөлу
арқылы анықтайды.
Ядро мөлшерін қабықтылық пен қалдық мөлшері белгілі болғанда
анықтайды.
Сұлы партиясындағы ядро мөлшерін (пайызбен):
Х=(100 - П) *(100 – (Х
шш
+ Х
д
+ Х
ұд
)/100 + 0,7
ақт
формуласы арқылы анықтайды.
Мұндағы, П – сұлының қабықтылығы,%;
Х
шш
– шөп шалаң
қалдықтар, %;
Х
д
– дəнді қалдықтар, %;
Х
ұд
– ұсақ дəндер;
0,7 – ақталған дəндерді пайдалану коэффициенті.
9.Сұлының типтік құрамын
анықтау:
Сұлының типтік құрамын анықтау үшін дəнді жəне шөп-шалаң
қалдықтардан тазартылған дəннен 25 г өлшенді алынады. Осы
өлшендіден екінші, үшінші, жұптасқан жəне жалаңаш дəндерді бөліп
алады. Екінші жəне үшінші дəндердің өлшемдері кішілеу,
ішкі жағына
қарай үшкірлеу, ұшы өткірлеу болып келеді.
312
Екінші, үшінші, жұптасқан жəне жалаңаш дəндерді бөліп алғаннан
кейін қалған сұлыдан массасы 10 г өлшенді алынып, стандартта
көрсетілген белгілерге сай фракцияларға ажыратады. Бөлінген негізгі
типтегі дəн фракциясын жəне басқа типтегі
қалдықтарды таразыға
тартып, алынған өлшендіге пайызбен есептейді. Ол үшін алынған
салмақты 10-ға көбейтеді.
Нəтижелерді жазу:
Өлшенді массасы М
ө
= __________________г.
I типтегі масса М1т = __________________г.
I типтегі дəн мөлшері Х1т = _______________%.
II типтегі масса М2т = __________________г.
II типтегі дəн мөлшері Х2т = _______________%.
Сұлының бұл партиясы ___________ типке жатады, өйткені басқа
типтер ___________%-дан аспайды.
77-кесте
Достарыңызбен бөлісу: