317
Қызыл дəндерге: қызылдан шұбар қоңырға дейінгі тұқымдық жəне
ұрықтық қабықтылық түстеріне ие күріш дақылдары жатады.
Глютиноздыларға:тығыз
құрылымды, түсі жағынан біркелкі бола-
тын, консистенциясы сүтті шыны тəрізді күріш дəндері жатады.
Бүлінгендерге:
шіріген, көгерген, өздігінен қызу кезінде бұзылғандар
жəне кептіру кезінде эндосперммен бірге ашық қоңырдан қара түске
дейін түсі өзгергендер жатады.
Піспей қалғандарға: шөпек жəне көк, кескен кездегі ұндық жəне ор-
тасында шынылы дағы барлар жатады.
Қалдықтардан бөліп алғаннан кейін қалған күрішті
араластырып,
салмағы 10 гр болатын 2 өлшендіні уатады. Барлық уатылған ядролар-
ды өлшейді, қызыл ұрықтық қабығы бар, глюкатинозды, бүлінгендерін
жəне көк шынылы дəндерін
бөліп алып, бөлек өлшейді.
Қызыл, глютинозды, көк шынылы дəндердің мөлшерін пайызбен:
Х
қ
= m
қ1
*100/mуат
формуласы арқылы анықтайды.
Мұндағы, mқ1 – уатылған өнімнен бөлініп алынған қызыл, глюти-
нозды, көк шынылы дəндердің массасы, г;
mуат– 10 г өлшендідегі уатылған дəндердің массасы, г.
Екі параллельді анықтаудың орташа арифметикалық мəнін
соңғы
нəтиже деп қабылдайды.
Қосымша өлшендіден массасы 10 гр жəне массасы 50 гр өлшендіден
бөлініп алынған қызыл, глютинозды, көк шынылы күріш дəндерінің
жалпы мөлшерін пайыз бойынша:
Х
қ
=m
қ2
* 100/m
ө
+X
қ1
формуласымен анықтайды.
Мұндағы m
қ2
–50 гр өлшендіден бөлініп алынған қызыл жəне глюти-
нозды дəндер массасы, г;
m
ө
– шөп шалаң жəне дəнді қалдықтарды 50 г
өлшендіден бөліп
алғаннан кейін қалған күріш массасы, г.
Қызыл жəне глютинозды, көк шынылы дəндерді негізгі дəндерге
жатқызады. 10 гр өлшендіден бөлініп алынған бүлінген дəндер
мөлшерін пайызбен:
Х
б1
=2*m
б1
*m/mуат
формуласымен анықтайды.
Мұндағы, m
б1
– уатылған күріштің өлшендісінен бөлініп алынған
бүлінген дəндердің массасы,г;
319
Бірінші өлшендідегі бүлінген дəнніңмассасы____________________
Екінші өлшендідегі бүлінген дəннің массасы____________________
Бірінші өлшендідегі бүлінген дəннің есебі______________________
Екінші өлшендідегі бүлінген дəннің есебі______________________
Нақты ауытқу______________________________________________
Рұқсат етілген ауытқу_______________________________________
Орташа қорытынды_________________________________________
6. Күріштің құрамындағы борлы жəне сарғайған дəндердің мөлшерін
анықтау.
Көк шынылы, глютинозды, қызыл дəндердің бөлініп алынған фрак-
цияларын қосқандағы екі өлшендіні ақтайды,
одан кейін ұнтақты бөліп
алу үшін диаметрі 1,5 мм електен өткізеді. Електің сырғымасын таразы-
да өлшейді, ұсақталған жəне тұтас сарғайған, борлы ядроларды бөліп
алады. Барлық бөлініп алғандарды бөлек-бөлек өлшейді жəне
Х
сары(ұнтақ)
= m
сары( ұнтақ)
*100/m
формауласы бойынша есептейді.
Мұндағы, m
сары(ұнтақ)
– 10 г өлшендіні
ажарлағаннан кейін алынған
бүтін жəне ұсақ сарғайған, борлы дəндердің массасы, г;
m – 10 г өлшендіден ұнтақты алғаннан кейінгі уатылған дəндердің
массасы, г.
Есепті 0,01 пайызға дейін жүргізеді. Екі параллельді анықтаудың ор-
таша арифметикалық мəнін соңғы нəтиже деп қабылдайды.
Сапа құжатында нəтижені 0,01% (бүлінген, жетілмеген, желінген)
жəне 0,1% (қызыл, сарғайған дəндер) дəлдікпен көрсетеді.
81-кесте
Достарыңызбен бөлісу: