Нарықта  үқсас  және  коммерциялық  табысы  бар  өнім  шығару

нарықта  пайда  болған  жаңа  тауарларға  ұксас  тауар  өндіру  немесе  басқа 
фирмалардың  ғылыми-техникалық  жетістіктерін  лицензия  арқылы  шеттен 
сатып алып жаңа өнім жасауға мүмкіндік береді.
4.2.  К әсіпоры ндарды ң  зам анауи  и н н о в ац и ял ы қ   стр атеги ял ар ы н ы ң
м азмұны
Инновациялық  қызметтерді  ұйымдастыру  жэне  басқару  инновациялық 
жобаны  іске  асыру  стратегиясынан  басталады.  Инновациялық  менеджмент 
компания  басқарушыларымен  ең  жоғарғы  дәрежеде  жүзеге  асырылатын 
стратегиялық  басқарудың  белгілі  бір  бағыты  болып  табылады.  Инновациялық 
менеджментте  басты  назар  инновациялық  стратегияны  жасау  жэне  оны  жүзеге 
асыру  шараларына  аударылады. 
Инновациялық  стратегия  -   инновациялық 
мақсаттарға жетудің жан-жақты, кешенді  жоспары.
В
002
  АПеп Н атіИ оп жүргізген  зерттеуінің  нэтижесі  бойынша  әлемнің  1000 
ең  инновациялық  компанияларының  табыстарының  кұпиясы  бар-жоғы  екеу 
ғана  екен.  Бірінші  маңызды  фактор  -   инновациялык  сала  стратегиясы  мен 
жалпы 
корпоративтік 
стратегия 
арасындағы 
байланыс. 
Екіншісі 
-  
түтынушылардың  пікірін  ескеру.  Әрбір  табысты  инноватор  компанияның 
түтынушылармен  байланыс  жасау  қызметі  жэне  инновациялық  циклдың  эрбір 
фазасында кері байланыс механизмі бар.
Инновация  саласындағы  ең  табысты  корпоративтік  стратегияларды  үш 
топқа бөліп қарастыруға болады:
1.  Қажеттіліктерді  іздеу.  Осы  стратегияны  қолданатын  компаниялар  жақын 
арада  қандай  өнім  шығару  немесе  қызмет  көрсету  керек  жэне  ол  үшін 
қандай  үдерістерді  жүзеге  асыру  керек  деген  мэселені  шешуге  нақты 
жэне  болашақ  түтынушыларын  өте  белсенді  тартады.  Бүл  компаниялар 
үшін  өз  нарығында  бірінші  орын  алу  жэне  өз  саласында  қандай  да  бір 
жаңалықты  бірінші  шығару  маңызды  болып  табылады.  Мысалы:  Ое\¥аЙ 
компаниясы.
2.  Нарықты 
бақылау. 
Инновацияларға 
мүндай 
көзқарас 
үстанушы 
компаниялар  нарықты  өте  терең  зерттеп,  өз  клиенттерін  пікіріне  құлақ 
асады.  Олардың қызметі өз өнімдерін түбегейлі жэне күрт өзгертуге  емес, 
ақырындап жетілдіруге бағытталған.  Мысалы:  Ріапігопісз компаниясы.
3.  Технология  соңынан  жүру.  Инновацияларды  өмірге  осындай  схема 
негізінде  әкелуді  жөн  санайтын  компаниялар  бірінші  кезекте  өздерінің 
технологиялық  мүмкіндіктеріне  багытталады.  Олар  көбіне  нарыққа 
қажеттіліктерді қанағаттандыратын өнім үсынады.  Мүндай өнімнің пайда 
болатынын ешкім де ойламаған.  Мысалы:  Б іетеш  компаниясы.
Жогарыда көрсетілген топтардың 
әрқайсы сы ны ң 
инновациялық үдерістің
эрбір кезеңінде өзіндік ерекшеліктері болады, ол төмендегі кестеде көрсетілген:
6-кесте.  Инновациялық компаниялардың корпоративтік стратегиялары
Стратегия
Идеяны іздеу
Жобаларды
Ж аңа 
өнімдерді
97

іріктеу
шыгару
Қажеттіліктер 
ді іздеу
Түтынушылар 
идеяларын  жинау, 
олардың 
қажетті л іктері н 
анализдеу, 
клиенттік  базаны 
қалыптастыру 
жэне сегменттеу
Инновацияга 
салынган 
инвестицияның 
қайтуын 
қатаң 
бақылау
Түтынушылардың 
таңдауына  сэйкес 
келетін 
өнімді 
жасау
Нарықты
бақылау
Нарықты  зерттеу, 
ресурстарды тарту
Үдерісті 
қатаң 
тэртіпте үстау
Жетілдірілген 
белгісі  бар  өнімді 
нарыққа 
тез 
шығару
Технология 
соңынан жүру
Жаңа
технологияларды
іздеу,
инновацияларды 
идентификациялау 
жэне 
трендтерді 
анализдеу
Тэуекелдерді
басқару
Сапаны 
терең 
тестілеуден өткізу
Белгілі  бір  компанияға  инновациялық  стратегияның  қай  түрін  таңдау  керек? 
Біріншіден,  инновациялық  жэне  жалпы  стратегия  арасындагы  байланысқа, 
екіншіден,  бэсекелестік  ортага  мэн  беру  керек.  Инновацияның  жоғары 
тиімділігіне,  табыстылыгына  қол  жеткізу  үшін  жобаның  басынан  соңына 
дейінгі  инновациялық  үдерісті  нақты  жэне  қатаң  басқару  керек  екенін 
инновацияның  элемдік  көшбасшылары  дэлелдеп  отыр.  Мүндай  басқару  эрбір 
қадамды  бақылау  жэне  эр  факторды  сараптап,  анализдеуді,  ягни  жаңа  өнімді 
жасап  шыгаруга  кеткен  уақытша  жэне  қаржылық  шыгындардан  бастап, 
жаңалықты  нарықтың  қабылдауына  дейінгі  кезеңді  қамтиды.  Бірақ  осыган 
қарамастан,  инновацияның  табыстылыгы  осы  салаға  компанияның  қанша 
қаражат көлемінде инвестиция салганына қатысты емес.
Зерттеу  нэтижесінде  ең  тиімді  инновациясы  бар  118  компания  анықталды. 
Олардың  жаңа  зерттеулер  жүргізуге  салған  қаражатының  ақталуы  көбірек,  ал 
инновацияга  кеткен  шыгындарының  сатылым  көлеміне  қатысты  үлесі  азырақ 
болып келеді,  Өткен жылдагы тізімге  қарағанда 60 жаңа есім  бар.  Өткен жылда 
жарияланган  ең  тиімді  инновациясы  бар  94  компанияның  тек  58-і  ғана  өз 
позицияларын  биыл  да  сақтап  қалган. 
Олардың  қатарында  мынадай 
компаниялар  бар:  Асіісіау  Арріе,  Сһгізііап  Віог,  Ооо§1е,  Ріалігопісз,  8атзип§ 
Еіесігопісз, Үаһоо жэне т.б.
Стратегияны  таңдау,  басқа  да  инновациялық  қызметтің  гылыми  зерттеу 
жоспарларын жасаумен байланысты.  Инновациялық стратегияны жасау негізіне 
жататындар:
♦♦♦ 
өнімнің өмірлік цикл теориясы;
98

Ф 
фирманың нарықтық үстанымы;
♦♦♦ 
жүргізіліп жатырған ғылыми-техникалық саясат;
Инновациялық стратегиялардың келесідей типтері көрсетілген:
1.  Шабуылдау  стратегиясы  -   бүл  өз  қызметін  кәсіпкерлік  бэсекелестік 
үстанымында  негіздеген  фирмаларга  тэн.  Бүл  стратегия  шагын  инновациялық 
фирмаларга, немесе эксплеренттерге, ягни «жарып өгерлік» жаңа енгізілімдерге 
маманданган  фирмаларга тэн.  Қаржы көздерінің көп  бөлігі, көбінесе тартылган, 
мүндай 
үйымдарда 
гылыми 
зерттеулерге 
жүмсалады. 
Э ксплеренттік 
(пионерлік)  стратегия  жаңа  немесе  түпкілікті  жаңарган  ескі  нарық  сегментін 
шығарумен  байланысты,  революциялық шешімдерді  іздеу  мен  жүзеге  асыруды 
мақсат  түтатын  алгашқы  өндірушілер.  Олардың  экономикадағы  басты  рөлі  -  
инновациялық,  түпкілікті  өзгерген,  «жарып  өтерлік»  жаңа  енгізілімдер. 
Осындай  компаниялардың  қатарында 
іРосІ,  і Расі  өнімдерін  жасап  шыгарган 
«Арріе»  компаниясы,  алгашқы  үялы  телефон  ойлап  тапқан  «Моіогоіа» 
компаниялары  жатады.  Эксплеренттердің  мықтылыгы түпкілікті жаңа,  нарықта 
бүрын  болмаган  инновацияларды  жасап  шыгару. 
Мүндай  инновациялық 
жобалардың  10-ның  тек  біреуі  ғана  табысқа  жетуі  мүмкін,  бірақ  осы  жалгыз 
жоба  нәтижесі  үлкен  техникалық,  қаржылық  жэне  моральдық  жетістіктерге 
жетеді.  Бүл  инновациялардың  кейбіреуі  жаңа  технологиялық  кезеңнің 
калыптасуына себеп болады.  Олардың үраны «Қолдан келсе, жаңа, жақсы жэне 
арзанырақ инновациялар жасау».
2.  Қ о р ған ы сты қ   стратегия  -   фирманың  нарықгагы  бәсекелестік 
позицияларын  сақтап  қалу  үшін  багытталган  стратегия.  Мүндай  стратегияның 
басты  функциясы  -   инновациялық  қызметтегі  «шыгындар-қорытынды» 
арақатынасын тиімді  ету.  Бүл  стратегия интенсивті  гылыми зерттеулерді  қажет 
етеді.  Мүндай  стратегияны  ірі  компаниялар  да,  шагын  компаниялар  да қолдана 
алады. 
Әдетте 
бүл 
стратегияны 
коммутант 
компаниялар 
қолданады. 
К ом м утантты   (біріктіретін)  стратеги ян ы ң   күші  белгілі  бір  түтынушыны 
топтарының шагын  кажеттіліктерін  қанагаттандыруға қабілеттілігі.  Бүл  өнімнің 
түтыну  қүндылыгын  көтерудің  жолы,  ягни  өте  жогаргы  сапа  арқылы  емес, 
нарықтагы 
эксплерент 
фирмалардың 
ерекше 
инновациялық 
өнімдерін 
модернизациялау  арқылы  табысқа  жету.  Коммутанттардың  үраны  «Тек  Сіздің 
мәселеңізді  шешкенім  үшін  төлейсіз».  Валиенттер,  патиенттер,  эксплеренттер 
қызыкпайтын  нәрселердің  барлығына  кіріседі.  Мысалы  Мак  Дональдс 
стратегиясы  -   белгілі  бір  түтынушы  топтарга  бағытталган  икемді,  даму  жэне 
инновацияларды тез енгізетін стратегия.
3.  Е ліктем елік  стратегия  -   мықты  нарықтық  жэне  технологиялық 
позицияларға ие  компаниялар қолданады.  Ягни жаңа тауарды нарыққа енгізуде 
пионер  болып  табылмайтын  компаниялармен  қолданылады.  Бірақ  ерекше 
инновациялардың 
түтынушылық 
қасиеттерін 
шағын 
инновациялық 
фирмалардан  не  көшбасшы  -   инновациялық  компаниялардан  көшіріп  жаппай 
өндіріске 
енгізеді. 
Бүл 
стратегия  көбіне 
жектілікті 
қаржылық, 
адам 
ресурстарына  ие  ірі  компаниялармен  (виолент-фирма)  сипатталады,  ягни 
бэсекелестерінен  өндірістің  сериялылық  жэне  масштабы  әсері  есебінен  озып 
отырады.  Виоленттік  -   жігерлік  стратегия  ірі  стандарттық,  жаппай  өндірісте
99

жұмыс  жасайтын  фирмаларға тэн.  Фирмалардың  ұраны  «Арзан,  бірақ  сапалы» 
Мысалдар,  «Тоёта»,  «Шевроле»,  «Сименс».  Бұл  фирмалар  кең  ауқымды, 
жұмысшылар  саны  көп,  көптеген  бөлімшелері  жэне  еншілес  кэсіпорындары, 
толық  ассортименті  бар  жэне  мықты  қаржылық  күші  бар  компаниялар.  Олар 
ғылыми 
зерттеулерге 
қомақты 
шығындарымен, 
күшті 
маркетингтік 
зерттеулерімен,  жарнамаларымен  ерекшеленеді.  Виоленттердің  тауары  жоғары 
сапалы,  стандарт  деңгейіне  сай  болады,  бірақ  олар  инновациялық  сферада 
пионерлер болып табылмайды.
4. 
«Қуыс»  (ниша) стратегиясы -  кең нарықтың шағын  сегментіне, жаңа 
бірегей сипаттамалары бар тауарды өндіру арқылы  бейімделумен сипатталады. 
«Қуыстық» 
стратегия  бойынша  тауар  дифференциациясының  мақсаты, 
инновациялар  нарықтың  шағын  сегментіне  бағытталады.  Бұл  стратегияны 
қолданушы  компанияларды  патиент  деп  атайды.  Патиент-фирмалар  эр  түрлі 
көлемде  болады:  шағын,  орта  жэне  кейде  ірі. 
Бұл  стратегия  шектеулі 
тұтынушылар шеңберімен жұмыс жасайтын  фирмаларға тэн.  Өздерінің қымбат 
жэне 
жоғары 
сапалы 
тауарларын, 
нарықтағы 
кэдімгі 
тауармен 
қанағаттанбайтын тұтынушыларға бағыттайды.
Олардың  ұраны  «Қымбат,  бірақ  жақсы».  Патиент  фирмалар  басты 
корпорациялармен  тікелей  бәсекелестіктен  бас  тартады,  сондықтан  оларды 
экономиканың  «қу  түлкілері»  деп  атайды.  Олардың  көлемі  эр  түрлі  болуы 
мүмкін:  ірі,  орта  жэне  шағын.  Патиенттік  -   бұл  тауарды  дифференциациялау 
стратегиясы,  жэне  шағын  нарық  сегменінде  өз  қуысын  табу.  Мысалы,  Край 
Ресерч  компаниясы  инновациялық  суперкомпьютерлерді  ерекше  тапсырыспен 
жасайды.
Талдауга арналган жагдай
Сапоп компаниясының шабуылдық стратегиясы
Сапоп  корпорациясы  50  жылдан  бері  жұмыс  жасайды.  Көшірме  машина 
жасауға  олар  1962  ж.  кірісті,  олар  белгілі  электрондық  фотография ұстанымын 
қолданды.  Жаңа  енгізілімдер  портфелін  қалыптастыруға  10  жыл  жұмсалды. 
Сапоп  өз  қуысын  өте  тығыз  жапон  жэне  әлем  нарығында  тек  қана 
тауарларының  сапалығына  ғана  емес,  сонымен  қатар  үнемі  жаңартулар  енгізу 
арқылы  қамтамасыз  етіп  отыр.  Нарықты  өңдеуде  бастысы  -   тұтынушыға 
мүлтіксіздікке  әуестікті  егу.  Әрбір  жаңарту  тұтынушының  еңбегін,  өмірін 
оңайлату керек жэне ақшасын, орнын, уақытын үнемдеу қажет.
Жаңа  енгізілімдер  портфелін  қалыптастыруға  корпорация  1  млрд.  долл. 
жұмсайды.  Бір  жылда  бірнеше  зерттеу  орталықтарында  5  мыңға  жуық 
жұмысшылар жұмыс істейді.
Сапоп  кейіннен  көшірме  машиналарын  жақсартып,  жаңа,  эр  түрлі  қызмет 
түрлерін  көрсететін  түрлі  түсті  көшірме  машинасын  шығарды.  Көшірме 
машинасының  бөлшектік  элементтері  үнемі  жақсарып,  жаңа  сапаға  ие  болып, 
жаңа  техникалық  деңгейге  көтеріліп  отырады.  Ол  көлемі  бойынша  кішірейіп 
(миниаппараттар  кейстің  көлемімен  бірдей),  жылдамдығы  тез  (минутына  100
100

көшірме),  басқаруда жэне  қызмет  көрсетуде  жеңіл,  суреттің  сапасын жақсарып 
отырады.
Сонымен 
қатар, 
құрамдас 
бөліктері 
мен 
бөлшектері 
бойынша, 
бағдарламалық қамсыздандыруға  байланысты  стратегиялар  бар.  Бұл  фирма  5  -  
7 жыл алға тұтынушыларды немен таң қалдыратынын біліп отырады.
Талқылауға арналған сұрақтар
1.  Сапоп компаниясының инновациялық ьсызметі туралы не білесіз?
2.  Сапоп  компаниясының 
инновациялық  стратегиясының  ерекшеліктері 
қандай?
4-ші бөлімді  галқылау сұрақтары:
1.  Инновациялық саясат түсінігіне анықтама беріңіз?
2.  Компания  қызметін  жалпы  стратегиялық  басқарудагы  инновациялық 
стратегияның орны қандай?
3.  «Инновациялық стратегия» категориясына анықтама беріңіз.
4.  Инновациялық стратегиялардың қажеттілігін түсіндіріңіз.
5.  Инновациялық шабуылдаушы стратегиясының мазмұнын ашыңыз.
6.  Қандай инновациялық стратегиялар бар?
7.  Коммутанттық стратегияны қалай түсінуге болады?
8.  Еліктеу инновациялық стратегиясының мэні неде?
9.  Патиенттік стратегияны қалай түсінуге болады?
101

5 Венчурлық бизнесті  үйымдастыру және басқару
5.1  Шағын инновациялық бизнесгің ерекшеліктері
ІТТағьтн  кэсіпкерлік инновациялық кэсіпкерліктің  маңызды  бөлігін  алады. 
Шағын  кэсіпкерлік  -   нарықтық  экономиканың  негізгі  бөлігі,  шағын 
кәсіпкерліксіз  балансталған,  динамикалық  түрде  дамитын  халық  шаруашылық 
жүйесін  күру  мүмкін  емес.  ТТТағын  кэсіпорындардың  экономикалық  мағынасы 
өте кең,  мысалы шағын капиталды жүмсай отырып,  шағын кәсіпорындар  өзінің 
түтыну  тауарлары  мен  қызметтерін  экономиканың  кез  келген  салаларында 
кеңейте  алады,  бәсекелестікті  дамытады,  бюджетке  түсетін  түсімдерді 
көбейтеді.
Егер, Еуропа одағында эр  мың  адамға 45  -  50,  АҚШ-та  келетін  болса,  ал 
Қазақстанда  7-8 кіші кәсіпорын келеді.
Инновациялық  үдеріс  шағын  кэсіпорын  жүйесінде  орасан  зор  рөль 
атқарады.  Алюминий  өндірісіндегі  Т49  салмақты  жаңалықтың  Т/7  бөлігі  АҚІІТ 
тағы үлкен корпорациялардың зертханаларында пайда болды.  Дамыган  елдерде 
бүкіл  жаңа  енгізілімнің  шамамен  40%  кіші  жэне  орта  фирмалар  ойлап  тапқан 
болатын.  Шагын  инновациялық  кэсіпорындарды  қүру,  бүгінгі  күнде  гылыми 
зерттеу  жүмыстарын  технологияларга  енгізудің  басты  элементі  болып 
табылады.  Шагын  бизнес  инновацияларды  тез  жэне  табысты  жүзеге  аеыра 
алады. 
Статистика  көрсеткендей  инновациялық  бизнес  үлкен  тәуекелмен 
байланысты,  оң  нэтижесінің  болуы  шамалы.  ТТТағын  инновациялық  бизнестің 
тәуекелі  одан  да  жоғары,  бүл  себептен  оны  тэуекелді  немесе  венчурлық  деп 
атайды.  Бүның  себебі,  шагын  бизнестің  сыртқы  ортаның  өзгеруіне  тэуелді 
болып  келуінде.  Бүған  қарамастан,  қаржылық  сәтсіздікке  үшырамаган 
жағдайда,  шағын  кэсіпорын  үлкен  компанияға  немесе  жаңа  қызмет  сферасына 
айналуы мүмкін.
Шетел  тэжірибесі  шагын  инновациялық  бизнестің  орасан  зор  рөль 
атқаратындыгын көрсетеді.
ІТТағын инновациялық бизнестің айрықша ерекшеліктері:
•  Экономиканың бүкіл саласында бар, өндірістік жэне өндірістік емес өрістің 
тар саласының шегінде түйықталмайды.
•  Инновациялык  үдеріс,  сонымен  қоса  жаңа  өнімді  өндіріске  енгізу  тезірек 
өтеді.  Ірі  фирмалардың  сыртқы  жэне  ішкі  ортаның  өзгерісіне  икемділігі 
төмен, 
жэне 
олардың 
басқару 
пирамидалары, 
осының 
барлыгы 
инновациялық  циклды  бәсеңдетеді,  бүл  инновациялық  идеяның  ескіруіне 
әкеледі.
•  Олар  нарықтық  ортаның  өзгеруіне  икемді,  өйткені  қиын  үйымдастыру 
қүрылымдары жоқ.  Бірақ,  соган қарамастан шагын бизнес сыртқы ортаның 
өзгерісіне жогары тэуелділігімен жэне тэуекелімен ерекшелінеді.
•  ТТТағын инновациялық кэсіпорындар  ірі кэсіпорындарга қараганда,  гылыми 
зерттеулерге  біршама магынада  көбірек  қаржы  салады.  Ірі  кэсіпорындарга 
қараганда,  бір  адамға  шаққанда  2,5  есе  жаңа  енгізілім  көп.  Бірак  оларда 
қаржылық,  адам,  шикізат  ресурстық  мүмкіндіктері  ірі  компанияларга
102

қарағанда  азырақ,  осы  себептен  шағын  бизнес  үлкен  масштапты 
жобаларды іске асыра алмайды.
Осы  ерекшеліктердің бэрі шағын  бизнестің қызметіне қолдау көрсету жэне
нарықтық  ортаның  жағымсыз  эсерінен  қорғау  керек  екендігін  көрсетеді.
Дамыған  елдерде  шағын  инновациялық  бизнесті  мемлекеттік  қолдау
келесілерді қамтиды:
•  ІТТағын  инновациялық  бизнестің  жұмыс  істеуін  қүқықтық  жэне  заңдық 
түрғыдьтн қамтамасыз ету.
•  Несие жеңілдіктері мен салық жеңілдіктерінің жүйесі.
•  Тікелей  бюджеттік  қаржыландыру  жэне  коммерциялық  сектордың 
қаржыларын тарту.
•  ТТТағын  фирмалардың  қызметін  ақпараттық  кеңестік,  маркетингтік  жэне 
кадрлык қамтамаеыз ету.
Бүгінгі  таңда  дамыған  мемлекеттердегі  сияқты,  мемлекетімізде  шағын 
инновациялық  бизнесті 
қолдаудың 
кешенді  механизмі  жоқ. 
АҚГТТ-та, 
Германияда,  Алглияда,  Жапонияда  жэне  т.б.  дамыған  мемлекеттерде  сияқты 
шағын инновациялық бизнеске жан-жақты қолдау көрсету жоқ.
Қызметтің  осындай түріне  қолдау  көрсету АҚШ -та  1953  жылдан  бастап, 
кіші  бизнестің  арнайы  экімшілігі  тарапынан  жүргізіледі.  1978  жылдан  бүл 
инновациялық  түрғыдан  федералды  саясат,  оның  қарамағындағы  ¥лтты қ 
ғылыми  қор  жеке  «Шағын  бизнес  үлттық  қажеттілікте»  атты  бағдарламаны 
қаржыландырады.
Германияда  екі  мемлекеттік  орган  жүмыс  істейді:  Зерттеу  жэне
технология  миинистрлігі  жэне  Экономика  министрлігі,  олар  кіші  жэне  орта 
инновациялық  фирмалардың  қызметін  қаржыландырады.  Бірінші  орган  өз 
түрғысынан  эр  түрлі  жобалар  мен  бағдарламаларға  тікелей  қаржылық  қолдау 
көрсетеді.  Экономика  министрлігі  өз  тарапынан  эр  түрлі  өндірістік  жэне 
зерттеу ассоциацияларына көмек көрсетеді.
Канадада  шағын  инновациялық  бизнесті  Ғылым  мен  технология 
министрлігі,  Сауда  жэне  өндіріс  министрлігі  жэне  зерттеудің  Үлттық  кеңесі 
қолдайды.
1978  жылдан  бастап  Францияда  шағын  жэне  орта  кэсіпкерліктің 
мемлекеттік  хатшылығы  жүмыс  істейді,  оның  қызметі  шағын  инновациялық 
бизнесті қаржыландыру жэне қолдау көрсету болып табылады.
5.2  Венчурлық бизнестің жалпы түсінігі, мәні және мазмүны
Шағын 
инновациялық 
бизнес 
саласындағы 
басты 
мәселе 
-  
инновациялық  жобаларды  қаржыландыру.  Жоғарыда  айтылғандай,  шағын 
инновациялық  бизнесті  тәуекелді  немесе  венчурлық  деп  атайды.  Орташа  он 
жобаның  ішінен  тек  қана  бір,  екі  жоба  жетістікке  жеткендігі  шағын 
инновациялық бизнестің тэуекел дәрежесін  айғақтайды.  Бірақ соған қарамастан 
инновациялық  жобаларды  тэуекелге  барып  бизнеске  енгізу,  жаңа  компанияға 
орасан  зор  табыс  әкелуі,  сонымен  қоса  табыссыз  аяқталған  жобаларға  кеткен 
шығынды  толық жабуы  мүмкін.  Егер  де  осындай  жобалардың  саны  көп  болса,
103

заңдылық  бойынша  тәуекел  саны  азаяды  ал  жетістікке  жету  ықтималдығы 
инновациялық  бизнесте  жоғарлайды.  Дамыған  елдерде  инновациялық  бизнесті 
дамыту  мақсатында  венчурлық  қаржыландыру  кеңінен  қолданылады, 
ол 
инновациялық  жобаларды  орталықтандырады  жэне  қаржылық  тэуекелдің 
диверсификациялау негізінде енгізуді ұйымдастырады.
Венчурлық  капиталдың  пайда  болуына  дейін  элемде  шағын  бизнесті 
қарлшіландырудың  бірнеше  көздері  белгілі  болатын:  банктың  капиталы,  ірі 
корпорациялар мен компаниялар жэне бай адамдар қаражаты.
1957 
жылы 
Нью-Иорктағы 
банктік 
инвестициялық 
фирманың 
жұмысшысы  Артур  Рок  Калифорниядағы  Силикон  алқабында  орналасқан 
8һок1еу  8етісопсіисіог  ЬаЬогаіогіез  фирманың  иженері  Ю.  Клейнерден  хат 
алады.  Оның  өтініші  бойынша,  нарықта  баламасы  жоқ  инновациялық  өнім 
кремний транзисторын шығару үшін қаржыландыру көздерін іздейді.
Бұл  теориялық  жобаны  жүзеге  асыру  үшін  бірде-бір  компания 
қаржыландыруға тілек білдірген жоқ, тек қана өнертабыскер Шерман Ферчайлд 
қаражат  тауып,  тәуекелге  бара  отырып,  бизнес  тарихында  алғаш  рет 
табиғаттағы  жоқ  затты  шығару  үшін  жаңа  ҒаігсһіЫ  8етісопсіикіог  фирмасын 
қүрды.
Фирманың  пайда  болуы  Силикон  алқабындағы  кейіннен  пайда  болған 
мынадай  атақта  компанияларға  негіз  болды:  Іпіеі,  Арріе,  Сотриіег,  МісгозоҒі 
жэне  т.б.  Атап  айтқанда,  Артур  Рок,  венчурлык  қаржыландыру  терминін  ағаш 
рет  қолданған  адам  болатын,  яғни  жеке  бизнесте  ғылыми  техникалық 
жобаларды,  жетістікке  жету  кепілдігінсіз  іске  асыру  үшін  қаржыларды  бөлу 
механизмі.
Бүл  бизнестің  мэні  -  инновациялық  қызметпен  айналысатын,  жоғарғы 
технологияларға  негізделген,  ноу-хау  өнімдерін  шығаратын,  шағын  жэне  орта 
компанияларға тікелей инвестицияларды бөлу.
Венчур  сөзі  бір  жағынан  кэсіпорын,  екінші  жағынан  тэуекел  деген  сөзді 
білдіреді. 
Бүның  мэні,  нарықта  бүрын  соңды  болмаған  өнім  жасайтын 
кәсіпорынға  үлкен  ақша  қаражаттарын  салу,  бүл  тәуекелі  өте  жоғары  қадам 
екені белгілі.
Венчурлық  бизнестің  басты  мақсаты  -   бір  кэсіпкердің  қаржылық 
капиталын  жэне  екінші  кәсіпкердің  интеллектуалдық  мүмкіндіктерін  нақты 
экономикалык  секторда  бизнес  арқылы  қоса  отырып,  болашақта  жаңа 
компанияның екі кәсіпкерге де пайда экелуі.
Әр  түрлі  елдерде  «уепіиге  сарііаі»  жэне  «ргіүаіе  ериііу»  сөздерінің 
мағыналары  бірдей  емес.  Еуропада  бүл  екі  сөз  алмастырушы  сөздер  болып 
табылады.  АКДІ-та  «ргіуаіе  ес]шіу»  түсінігі  «уепіиге  сарііаһ>-ға  қарағанда  кең 
мағына  береді.  Оған  венчурлық  капитал,  венчурлық  лизинг,  венчурлық 
факторинг, левередж шарттары кіреді.  «Ргіүаіе ецііііу»  мэні -  қор нарығындағы 
бос  айналымда  қатыспайтын,  қор  биржасында  тіркелмеген  акцияларды  сатып 
алу  үшін  ақша  қаражаттарды  инвестициялау.  Бүл  ғылыми  зерттеулерді 
қаржыландыру,  компанияның  айналым  капиталын  үлғайту  немесе  оны 
қайтадан үйымдастыру болуы мүмкін.
104

Атап айтқандай, венчурлық бизнестің отаны АҚШ болып табылады.  Көне 
жэне  қуатты  әлемдік  қаржылық  сектор  ¥лыбритания,  Еуропадағы  венчурлық 
бизнестің  пионеры  болып табылады.  1979  жылы  венчурлық инвестициялардың 
жалпы  көлемі  20  миллион  ағылшын  фунтын  құраған  болатын,  ал  8  жыл 
өткеннен  кейін  1987  жылы  бұл  сома  6  миллиард  фунт  болды.  Он  жылдыктар 
ішінде верчурлық бизнес Еуропада 46 миллиардты аккумуляциялады.
Венчурлық қаржыландыру  деген не жэне  қазіргі дамыған мемлекеттердің 
экономикасында қандай рөль атқарады?
Венчурлық  қаржыландыру  -   бүл  узак  мерзімді,  жоғарғы  тэуекелі  бар 
репутациясы  жоғары  венчурлық  кэсіпорындарды  немесе  жаңадан  құрылған 
жоғарғы  технологиялық  ноу-хау  өнімдерді  шығаратын  компанияларды, 
кеңейту мақсатында,  салынған  қаржы қаражаттарды уклғайту мақсатында жеке 
капиталды акционерлік капиталға инвестициялау.
Венчурлық қаржыландыру бул:
•  Жоғарғы  тәуекелмен  байланысты,  сонымен  қоса  үлкен  пайда  табуға 
мүмкіндік  беретін  шағын  инновациялық  бизнесті  қаржыландыратын  маңызды 
қурал.
•  Банктердің  несие  беру  тәуекеліне  бармаған  жағдайда  тез  өсуші 
жоғарғы технологиялық компанияларды қаржыландыру көзі.
• 
Компанияның  өмір  циклының  кеш  сатысындағы  кішігірім  жоғары 
технологиялық компанияны сатып алудың мүмкіндігі.

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: