Венчурлық қаржыландырудың ерекшеліктері

6.  қаржыландырылған  шағын  компанияның  дамуының  сәттілігі  оның 
акцияларының  қунның  өсуімен,  компанияның  не  оның  бөліктерінің 
табысты сатылуымен мүмкіндігімен тікелей байланысты;
7.  шағын 
инновациялық 
фирмалардың 
бастапқы 
капитал 
келемі 
салыстырмалы түрде үлкен болады.
Венчурлық 
инвесторлер 
эдетте 
венчурлық 
кэсіпорындарға 
өз 
қаражаттарын  салу  арқылы  өз  капиталын  жеті  жылда  бес-он  есе  өсіруге 
мүмкіндік алады.  Соның  өзінде,  венчурлық инвестор қаржыландырудан  соң үш 
бес  жыл  өткен  соң  ғана  табыс  алатынын  біледі.  Осы  жылдар  арасында 
инвесторсалған ақшасынан  ешқандай пайда көрмейді, дивидент алмайды.
Венчурлық  инвесторлардың  тәуекелі  жоғары  болғандықтан,  сэтсіздік 
жағдайында  инвестор  компанияға  салынған  қаржының  барлығын  жоғалтуы  да 
мүмкін.  Сол  себепті  де,  венчурлық  инвесторлер  тэуекелді  азайту  үшін 
басшылар  кеңесіне  кіріп  иновациялық  үдерісті 
басқару  ісіне  тікелей 
араласқысы келеді.
Сол  себепті  де  инвесторлар  қаржыландыру  объектілерін  таңдауға  аса 
жауапкершілікпен  қарайды.  Тэуекелділікті  барынша  төмендету  мақсатында, 
венчурлық  инвесторлер  бірнеше  венчурлық  жобаларды  бір  уақытта  қатар 
қаржыландырғанды  дүрыс  көреді.  Олар  өз  қаржыларын  бірнеше  жобаға  бөліп 
салуы,  не  бірнеше  инвесторлар  бір  жобаны  қолдауы  мүмкін.  Сол  үшін 
венчурлық қаржыландыруда ресурстарды кішкене көлемде,  сатылы түрде бөліп 
беру қолданылады.  Нәтижесінде  венчурлық кэсіпорынды қаржыландыру  оның 
өмір циклының алдыңғы сатыларының сәттілік деңгейіне байланысты.
Венчурлық  инвестор  қаржыландырып  отырған  компания  аяққа  түрып, 
түрақты  түтынушылар  таппайынша  пайда таба  алмайды.  Венчурлық  инвестор 
өз қаражатын толық қайтарып жэне  пайдасын алу үшін:
1.  біріншіден өз акцияларын қор нарығында тиңмдң бағамен сатуы керек;
2.  екіншіден  инвестордың  жобалап  қойған  табыс  көлемін  төлей  алатын 
түлғаға  немесе  компанияға  венчурлық  компанияны  түтас  немесе  оның 
өзіне тиесілі бөлігін тікелей сатуы крек.
Мысалы, 
1975 
жыл 
мен 
1979 
жылдар 
аралығында, 
американдық 
бизнесмендер  арасында  аз  танылған  шағын  жоғары  технологиялық  Арріе 
Сотриіег,  16  венчурлық  қаражат  көзінен  7  миллион  долларды  компанияның 
инновациялык  жобаларына  салады.  Ол  1980  жылы  12  желтоқсанда  өз 
акцияларын  биржалық  қорға  шығарылып  сатады.  Ерекше  инновациялық  жоба 
нэтижесі  арқасында  компанияның  қүнды  қағаздарының  бағасы  бір  күн  іттіінде 
өсіп,  бірнеше  сағаттағы  сүраныстан  биржадағы  компания  акциясының  жалпы 
қүны  1,7  миллиард  долларды  қүрады.  Бүл  сома  әлемге  эйгілі  Ғогсі  Моіог 
С отрапу-дің 
капитализациясынан 
асып 
кетті. 
Қазір 
эйгілі 
Арріе 
компаниясының  негізін  қалаушы  25  жасар  Стивен  Джобс  венчурлық 
қаржыландыру көмегімен  не бэрі 24 сағат ішінде миллиардер болып шығады.
106

Талдауга араналган жагдай
Әуестену күиіі
1983  жылы  18  жастағы  ГЗеІІ  сотриіегв-тің  негізін  қалаған  Майкл  Делл, 
1992  жылы  26 жасында  АҚШ-тың  тарихындағы  Ғогііте  500  журналына  кіріп, 
ең  жас  фирма бастығы  атанды.  2004  жылы  І)е11  фирмасы  көпшілік  таңданатын 
алып  фирмалар  арасында  6  орында  болды.  2005  жылы  «ҒогЪез»  журналының 
бағасы  бойынша  Майкл  Делл  18  млрд.  доллар  ақшасымен  АҚШ-тағы  ең  бай 
адамдар санатына кірді.
Майкл  Делл  1965  жылы  туылған  жэне  15  жасында  компьютермен 
айналыса  бастады.  1980  жылы  ата-аналары  оған  бірінші  компьютерін  сыйға 
тартты,  ол  сол  бойда  компьютердің  ішінде  не  барын  білгісі  кеп  өз  бөлмесіне 
әкеліп, бөліктерге бөліп тастайды.
Сонан  соң  Майкл  өзі  үшін  жэне  клиенттер  үшін  компьютер  қүрылымын, 
функцияларын  жақсарта  бастайды.  Остиндегі  Техастық  университетке  түскен 
соң,  ол  өз  эуестенуін  бизнеске  айналдырып  РС ’§  Іітііесі  компаниясын  ашты. 
Оның  оқу  орнының  жатақханасы  тез  арада  шеберханаға  айналды.  Майклдың 
университеттегі  окуға қарағанда компьютер  саласына көп көңіл бөлетіні жайлы 
хабар  Майклдың  ата-аналарына  жеттеді,  абыржыған  экесі  Остин  қаласына 
келеді.  Сондағы эңгімеде  18 жастағы Майкл алып ІВМ компаниясына бәсекелес 
болғысы келетіні жайлы айтады.
Көп  үзамай  соң  Майкл  ОеІІ  бастапқы  капиталы  1000  доллармен  Сотриіег 
Софогаііоп  фирмасын  ашады.  1  курсты  бітіріп,  өзінің  жаңа  венчурлық 
кәсіпорнына көп уақыт бөлу үшін оқуынан шығып кетті.
Оеіі  С отриіег  фирмасы  өзінің  компьютерлерінің  эр  данасын  делдалдар 
арқылы  емес,  тікелей  сату  стратегиясымен  қызымет  атқарды.  Делдардарға 
комиссия  төлемеудің  арқасында  бағадағы  артықшылық  байқалады.  Беіі  осы 
стратегияны  пайдалану  негізінде  түтынушылармен  тікелей  байланысқа  түсуге 
мүмкіндік  алып,  олардың  талғамы  мен  қалауы  туралы  ақпараттарды  тез 
жинақтап  отырды.  Түтынушымен  келісушілік  жэне  тікелей  байланыс  І)еІІ 
компаниясына  нарықтағы  өзгерістерге  бэсекелестерден  тезірек  қимылдауға 
мүмкіндік берді, нэтижесінде фирманың сатылым мен табысы бірнеше рет өсті.
Майкл  өзінің  жаңа  бизнес  моделін  -   «тікелей  модельді»  жасаған  кезде 
көп  бизнесмендер  бүл  әдіске  сенімсіздікпен  карап,  бқл  эдістің  ірі  бизнеске 
сэйкес  емстігін  айтты.  Бірақ  бүл  эдіс  жүмыс  істеді  жэне  күш еген  жоғары 
нэтиже  береді.  1999  жылы  ОеІ 1  СотриГег  компьютер  сату  бойынша  АҚТГТ-та 
бірінші  орынға  шықты.  1987  жылы  22  жастағы  Майкл  Еуропалық  нарықты 
басып  алу  үшін  Англияда  өз  фирмасын  ашады,  презентацияда  көп  мамандар 
тікелей  модель  АҚШ-та  жақсы  жүмыс  істеуі  мүмкін,  бірақ  Еуропада  оның 
жүмыс  істеуі  екіталай  деп  түжырымдады.  Бірақ жаңа модель тағы жүмыс  істеп 
кетті,  солай  Оеіі  СотриГег  компаниясы  еуропалық  нарықтағы  компьютерлер 
сатылымының  көшбасшысы  болды.  1994  жылы  29  жастағы  Майкл  өз  Азиялық 
офисін Жапонияда ашқанда жергілікті мамандар  бүл модельдің  батыста жүмыс 
істеуі  мүмкін,  бірак  шығыста  басқа  мэдениет,  мүнда  тікелей  модель  жүмыс
107

істей  алмайды  деді.  Бірақ  мұнда  да  мамандар  мен  сыншылар  қателесті.  Оеіі 
Соптриіегтің азиялық офисі  ең тез өсуші болып табылады.
Талқылайтын сурақтар:
1.  Инновацияның қандай түрлері  енгізілді?
2.  Майкл  Оеіі-дің инновациялық жүмысына қалай қарайсыз?
7 тақырыпқа талқылайтын сүрақтар:
1.  Шағын инновациялық бизнесі деп нені түсінесіз?
2.  Шағын инновациялық бизнестің негізгі ерекшеліктерін атап өтіңіз;
3.  Шағын 
инновациялық 
бизнестің 
дамуы 
қандай 
факторлармен 
анықталады?
4.  Венчурлық бизнес түсінігіне анықтама беріңіз.
5.  Венчурлық қаржыландырудың мэнін ашып беріңіз.
6.  Венчурлық қаржыландыру банктік несиеден қалай ерекшеленеді?
7.  Шет елдердегі венчурлық бизнестің дамуын талдаңыз.
8.  Венчурлық бизнесті үйымдастыру жэне басқару ерекшеліктері қандай?
5.4  Шағын жоғары технологиялық  компанияның өмірлік циклы
Тәуекелі  жоғары  венчурлық жобаларды  қаржыландыру үшін  инновациялық 
жэне венчурлық қорлар инновациялық жобаларды көп критерийлі жүйе арқылы 
қатаң  талдау  жасайды.  Бүл  өте  маңызды  кез,  себебі  қаржылық  табыс 
инновациялық  жобаның  дүрыс  таңдалуъіна  байланысты.  Тәжірибеде  жобаны 
таңдау үдерісі мынадай төрт кезеңнен түрады:
I  кезең.  Венчурлық  қаржыландыруды  талап  ететін  инновациялық 
фирманы  іздеу  жэне  таңдау.  Венчурлық  инвестордың  қаржылық  тэуекелі 
салынган  капиталдың  қайтымы  орта  деңгейден  жоғары  болуымен  ақталады. 
Салынган  капитал  қайтымдылыгы  (ІпіегпаІ  Ваіе  оі'  Кеіигп-ІКВ)  -   сыйақыны 
өлшеудің  жалпы  көрсеткіші  инвесторге  де  иновациялық  идея  авторы  үшінде 
негізгі  көрсеткіш.  Осы  көрсеткіш  Еуропалық  жэне  британдық  венчурлық 
капитал  ассоциацияларында  инвестициялық  жобаның  табысын  багалаудың 
стандарты болып табылады.
II  кезең.  Инновациялық  компания  не  инновациялық  жоба  венчурлық 
капиталистің  алдына  түскен  соң,  үзақ  жэне  оңай  емес,  тиянақты  тексеру  жэне 
талдау  үдерісі  басталады.  Бүл  кезең  венчурлық  қаржыландырудагы  жобаны  ең 
үзақ, кейде бір жарым жылга созылатын кезең жэне  ол қабылдау не қабылдамау 
туралы  шешім  шыгарумен  аяқталады.  Инновациялық  жобаның  барлық 
аспектілері  бойынша  компания  мен  бизнестің  инновациялық  жагдайы 
талқылауга түседі.  Осындай  зерттеу  шешімі  оң  болса,  инвестициялық үсыныс 
не 
меморандум 
қабылданады. 
Онда 
инвестициялық 
комитет 
үтттін 
қорытындылар  мен  үсыныстар  жасалганнан  кейін  ол  өзінің  соңғы  шешімін 
шыгарады.
108

III  кезең.  Жобаны  не  компанияны  қаржыландыру  туралы  шешім 
қабылданған 
соң, 
қаржыландырылатын 
компанияның 
шотына 
ақша 
қаражаттарын  аудару  кезеңі  басталады.  Ол  қажетті-қуқықтық  қағаздардың 
қурылуы  мен толтырылуымен байланысты.
IV  кезең.  Дайындалу  кезеңі  біткен  соң  инноватор  кәсіпкер  өз 
компаниясына  қаражатты  алады,  онан  соң  жаңа  кезең  һапсіз  оп  т ап а § етеп і, 
яғни  басқару  не  һапёз  оп  зиррогі  яғни  қолды  пульстте  устау  кезеңі  басталады. 
Инвестор  берген  қаражатын  компания  қалай  жумсап  жатқанына  бей-жай 
қарамайды.  Венчурлық  қордың  өкілі  қаржылық  менеджер  атқарушы  директор 
болып басшылар кеңесі қурамына кіреді.
Айына  бір  рет  басшылар  кеңесінде  басқарушылардың  есеп  қисаптары 
тапсырылады.  Негізінде,  бул  -   компанияның  ақша  қаражаттарының  жумсалуы 
жайлы айлық есебі.
Бірақ компанияның  нақты  венчурлық инвесторы  болмаса,  шағын  жоғары 
технологиялық  компания  инвесторды  өзі  іздеуі  қажет  жэне  өз  қызметін 
тәжірибе  жүзінде  бекітілген  ережелерге  сэйкес  кезең  бойынша  дамытып 
отыруы  қажет,  жаңа  шағын  жоғары  технологиялық  компанияның  даму 
кезеңдері  төмендегі  7-кестеде  берілген.  Олардың  эрқайсысының  өз  қурылымы, 
ерекшеліктері, сипаттамалары болады.
7-кесте.  Жаңа  шағын  жоғары  технологиялық  компаниялардың 
қалыптасу кезеңдері
1-кезең. Инвестиция алдындағы кезең
1.  Инновациялық жобаның идеясының қалыптасуы.
2.  Куралдар іздеу жэне үсынысты қужаттандыру.
3.  Потенциалды инвесторды іздеу.
4.  Алгашқы инновациялық бизнес жоспарды дайындау.
5.  Потенциалды инвестормен келісім жүргізу.
6.  Түпкілікті бизнес жоспарды дайындау.
7.  Инвестиция  көлемі,  жобаны  қаржыландыру  шарттары,  пайданы 
бөлу жөнінде келісім-шарт дайындау._____________________________
2-кезең. Инвестициялық кезең
1.  Инвестицияның бірінші траншын алу.
2.  Компанияны уйымдастырудың алгашқы кезеңдері.
3.  Қолданыстагы үлгіні қарастыру немесе уқсас үлгі дайындау.
4.  Маркетингтік зерттеу жүргізу.
5.  Алгашқы тэжірибелік өнім партиясын шыгару.
6.  Өндірісті өсіру жэне нақты нарық сегментін жаулап алу.
7.  Тутынушының  назарын  аудару  үшін  жэне  сүранысты  арттыру 
үшін тауарды жарнамалау.
8.  Инвестициядан шыгуга қурал іздеу.
9.  Инвестициядан шыгуга дайындық.
10.Инвестор мен менеджердің инвестициядан  шығу  бойынша тиімді 
таңдауы._____________________________________________________
109

3-кезең. Инвестициядан кейінгі кезең
Компанияның кәсіпкері мен менеджері үшін бүл кезеңнің дамуы 
төмендегідей:
1.  Компанияның өзін дамытуы немесе  ірілеу компаниялармен бірігу 
кезіндегі оның нақты қайта қүрылуы.
2.  Аз  ғана  профиль  өзгерісі  бойынша  жаңа  компанияны  қүруға 
дайындық.
3.  Бизнестің  бүл  саласы  бойынша  жаңа  компанияны  қүруға 
дайындық.
Бүрынғы инвестор үшін бүл кезеңнің дамуы төмендегідей:
1.  Пайданы  жэне  компанияға  салынған  венчурлық  капиталдың  бір 
бөлігін 
венчурлық 
фонд 
немесе 
формалсыз 
венчурлық 
синдикаттарға бағыттау.
2.  Ірірек жобаларды қаржыландыруға қатысу.
 
3.  Жаңа инновациялық компаниялардагы өзін өзі инвестициялау.
Инвестиция  алдындағы  кезеңді  инвестициялық  кезең  алмастырады.  Осы 
кезде  бэсекеге  қабілетті  тауар  шығаруды  бастайтын  жэне  нарықтың  белгілі  бір 
сегментін  осы  тауар  арқылы  иеленетін  шағын  жоғары  технологиялы 
компанияның 
қалыптасуы 
басталады. 
Венчурлық 
компанияның 
өмірі 
постинвестициялық  кезеңмен  аяқталады.  Бүл  кезең  инвестордың  компанияға 
салған қаражатын қайтарумен жэне жаңа иелерінің болуымен сипатталады.
Шағын 
жоғары 
технологиялы 
компаниялардың 
қүрылуының, 
қалыптасуының жэне дамуының негізгі кезеңдері осы болып табылады.
Дегенмен  соңғы  уақыттарда  венчурлы  бизнес  мамандарының  үсынысы 
бойынша  мүндай  компанияның  күрылуы  мен  дамуының  үздіксіздігін  алты 
функциональды кезең деп атауға болады.
5.5 
Венчурлық  компанияның  қалыптасу 
және  дамуының  алты 
кезеңі
Бірінші  кезең  -   Стартқа  дейінгі  кезең.  Бүл  кезең  бірнеше  айдан  бір 
жылға дейін созылуы мүмкін жэне  бүл кезең екі  сатыдан түрадьт:
1) 
Идеяның пайда болу сатысы, егер ол сэтті болса, бүл сатыда  жаңа өнім 
немесе  қызмет  жасауға  мүмкіндік  беруі  мүмкін.  2)  «Зееё»  компаниясының 
пайда  болуы,  ағылшын  тілінен  аударғанда  пайда  болу,  туу  деген  мағынаны 
білдіреді.  Бүл  кезеңде  венчурлық  компанияны  8еесІ  -   «өсіруге  арналған 
компания»  деп  атайды.  Бүл  саты  пайда  болған  ғылыми  жэне  технологиялық 
идея  немесе  жоба,  бизнес-идея  қаржылық  қолдауға  байланысты  қосымша 
зерттеулер немесе кейін нарыққа шығаруға болатын тауар үлгісін жасауға шарт 
жасайды.  Мүнда  негізгі  түлғалар  болып  өздерінің  ойларын  жаңа  технология 
немесе жаңа өнім жасауға қолдануға тырысатын ғалымдар,  өнертапқыш немесе 
техниктер табылады.
Екінші кезең -  Старт  кезеңі.
Бүл кезең эдетте  1 - 2  жылға созылады жэне мына сатылардан түрады:
110

1) Компанияның дамуының бастапқы сатысы, яғни оның старты.
« 8 І Ш І  
ир»-  ағылшыннан  аударғанда  енді  пайда  болған  компания  деген 
мағынаны білдіреді.  Бул кезеңде  венчурлық компанияның аты -  Зіагі ир -  «енді 
пайда  болған  компания»  деп  аталады.  Компания  инновациялық  үрдісті  жүзеге 
асырып  қойды.  Компаниялар  үйым  кезеңінде  болуы  мүмкін  немесе  үзак 
нарықтық  тарихы  жоқ  компания  ретінде  қызмет  етеді.  Бүл  компаниялар 
менеджмент командасына ие, нақты бизнес жоспарлары бар жэне  операциялық 
қызметті жүзеге асыруға  дайын.
2)  Жаңа  өнімді  өндіруді  үйымдастыру  сатысы.  Бүл  сатыда нарықта жаңа 
өнімнің  сатылуына қажетті  қосымша ғылыми-зерттеулік,  конструкторлық жэне 
технологиялық өндірістер, сонымен қатар маркетингтік зерттеулер жасалады.
Үшінші кезең -  Ерте өсу кезеңі.
Бүл  кезеңге  дейін  жеткен  венчурлық  компанияларды  «Еагіу  8іа§»-  яғни, 
«ерте  даму  сатысы»  деп  атайды.  Компаниялар  дайын  өнімді  шығарады  жэне 
оны  коммерциялық  жүзеге  асырудың,  өткізудің 
ең  бастапқы  сатысында 
болады.  Мүндай  компаниялар  табысты  болмауы  мүмкін  жэне  ғылыми  зерттеу 
жүмыстарының аяқталуына қосымша қаржыны қажет етпеуі мүмкін.  Бүл кезең 
жаңа  өнімнің  техникалық  жэне  алдын  ала  маркетингтік  зерттеулерден  сэтті 
өткені  жэне  бүл  өнімді  коммерциялық  масштабта  өндіруге  жағдай  жасағанда 
ғана  жүзеге  асады.  Әдетте  компанияның  дамуының  бүл  кезеңі  I  жылдан  3 
жылға созылады жэне үш тізбектелген сатыдан түрады:
1)  Алғашқы ерте саты -  нарықты зерттеу барысында жақсы нәтижелерге қол 
жеткізуге  байланысты  коммерциялық  өнімді  өндірудің  алғашқы  үлкен  емес 
масштабын үйлестіру.
2)  Екінші  ерте  саты  -   алдыңғы  сатыдан  айырмашылығы  нарықпен  кері 
байланысты  сезінуге  мүмкіндік  беретін  компания  өзінің  тауарын  керекті 
мөлшерде  өндіруі.  Осы  кезеңде  тауардың  немесе  қызметтің  нарыққа толықтай 
енуіне  мүмкіндік  беретін  өндірістің  сандық  жэне  сапалық  параметрлері 
орнатылады  жэне  осы  көрсеткіштерге  байланысты  компания  өндірістің 
жылдамдығын үлғайтып отырады.
3)  Үшінші  ерте  саты  -   компанияның  дамуы,  шығарылатын  өнімнің  сату 
көлемінің  үлғаюы,  өндіріс  көлемінің  өсуі,  алдағы  уақытта  шығарылатын 
өнімнің  жеке  қасиеттерін  дамыту  жэне  қосымша  маркетингтік  зерттеулер 
жүргізілумен сипатталады.
Бүл  кезеңде  компания  «есейеді», 
тауар  сапасын  көтереді,  тауардың 
өзіндік  қүнын  түсіреді  жэне  сонымен  қатар  жаңа  өнімдер  ойлап  табу,  бар 
өнімдердің  қасиеттерін  жоғарылатуға  итермелейтін  шағын  фирмалар  мен  ірі 
корпорациялар сияқты бэсекелестермен кездеседі.
Төртінші кезең -  Түрақты өсу немесе кеңею кезеңі.
Алдыңғы  кезеңдерден  сэтті  өткен  венчурлық  компаниялар  үшін  түрақты 
өсу  кезеңі  басталады.  Жылдық сату көлемі  өскен кезде  өндіріс  қуаттылығының 
кеңеюіне  кажеттілік  туады,  жүмысқа  қосымша  персоналды  тарту,  жаңа  өнім 
жасау,  сонымен  қатар  маркетингке  жэне  сату  көлемін  үлғайту  үшін  көптеген 
айналым  қүралдарына  қажеттілік  туындайды.  Бүл  компанияларды  Ехрашіоп  -  
«кеңею» деп атайды.
ш

Даму  жэне  кеңею  кезеңі  2  жылдан 
4  жылға  созылады.  Бұл  кезеңде 
тэуекел  онша  жоғары  болмағандықтан,  ал  пайда  өсіп,  өтімді  активтердің  бар 
болуына  байланысты  компанияның  бағасы  жэне  оның  акциялары  біртіндеп 
өседі.  Инвесторға  өзінің  салған  капиталын  қайтарып  алу  ғана  емес  сонымен 
қатар  үстінен  қосымша  пайда  алуға  мүмкіндік  туады.  Компания  осы  уақытта 
сату  көлемін  үлғайтып  пайда  табады.  Түскен  пайда  маркетингтік  зерттеулер, 
айналым 
капиталын 
үлғайту, 
өндіріс 
базасын 
дамыту 
немесе 
жаңа 
инновациялык үрдіске пайдаланылуы мүмкін.
Сондықтан  соңғысына  -   инвестициядан  біртіндеп  шығу  фазасы,  яғни 
өтімділікті қамтамасыз ету кезеңіне өту басталады.
Бүл  фазаға  сәйкес  келетін  мэселелер  алдыңғыларға  қарағанда  өзгеше 
келеді:  компанияға  корпоративтік  стратегиясын  ойлау  керек;  үзак  мерзімді 
перспективті  жоспарлауға  өту;  қызметкерлерді  материалдық  жэне  моральді 
қамтамасыз  етуге  жэне  оның  жаңа  өндірістік  қызмет  ету  схемаларымен 
байланысты  мэселелерді  шешу  керек.  Сол  себепті  компания  жас  компания 
болудан  қалып,  өспелі  бизнеске  айналады,  сондықтан  осыған  байланысты 
салық  жэне  басқа  да  қүқықтық  аспектілермен  мэселелер  туындайды.  Кэсіпкер 
өзін  компанияның  беделді  түлғасы  ретінде  сезінбейді  жэне  ол  жаңа  компания 
қүру үшін осы компаниядағы үлесін сатып, кеткісі келеді.
Сондықтан  компанияны  инвестор  мен  инноваторға  жоспарланған 
табыстың  белгілі  бір  бөлігін  ала  үшін  биржалық  қорға  дайындау  жүмыстары 
алдына қойылады.
Бесінші кезең -  компанияның өтімділігін қамтамасыз ету кезеңі.
Бүл  кезең  инвесторлардың  өздерінің  акция  пакеттерін  кэсіпкермен 
келісімге  келу  уақытынан  бері  өз  қаражатын  табысқа  айналдыру  үшін  сатумен 
байланысты.  Әдетте  бүл  келісімге  қол  қойылған  күннен  бастап  жэне 
компанияға  венчурлы  капитал  инвестициясының  бірінші  бөлігі  түскеннен  соң 
5 - 7  жылдан  кейін болады.
Компания  акциясын  сатып  алудың  бірнеше  нүсқалары  бар,  олардың 
әрқайсысы тез немесе кейін пайда алуға бағытталған:
• 
Компания 
акциясының 
бақылау 
пакетін 
сол 
компания 
менеджерлерінің сатып алуы.  Венчугрлық бизнесте бүл үдеріс  «тапаүепіепі Ьиу- 
оиі»,  яғни  «басқарушылардың  сатып  алуы»  деп  аталады.  Бүл  дегеніміз  -  
акциялар  пакетін  тауар  ассортименті,  кэсіпорынның  бөлігін  немесе  барлығын 
басқару қызметін жүзеге  асыратын, қазіргі таңда жүмыс  істеп жатқан компания 
менеджменті  өз  қарамағына  алады.  Сонымен  қатар  менеджмент  инвестордан 
акцияларды компания жарғысында көрсетілген жарғыға сай сатып  алады.
Қазіргі кездегі менеджменттің компания акциясын сатып алудың негізгі  5 
оңтайлы жағы бар:
1.  Компания  менеджменті  оның  қазіргі жағдайы  туралы  нақты  эрі  толық 
ақпаратқа  ие  болады,  сол  себепті  компания  иесі  бола  отыра  жүмысының 
тиімділігін арттыруды жүзеге асырады.
2.  Компания  басшылығы  барлық  каржылық  ағымдарға  ие  болады. 
Заңдық  қүжаттаудың  дэлдігін  сақтаса,  бүл  жағдай  басшылықтың  қаржылық 
қатынастарда қызмет етуін кеңейтеді.
112

3.  Компанияның  басқарушы  мүшелері  компанияны  еркін  эрі  қауіпсіз 
басқаруға,  оның  қызметіне  мониторинг  жүргізуге  мүмкіндік  алады.  Бүл 
компания  басшылығына  үнемі  есеп  тапсыруға  емес,  компания  дамуының 
үтымды  стратегиясын  жасауға  жэне  жүзеге  асыруға  көңіл  бөлуге  мүмкіндік 
береді.
4.  Дирекгорлар  кеңесі  мен  акционерлік  қоғамды  басқаруда  менеджмент 
өкілдерінің  өсуі  компанияның  одан  эрі  даму  стратегиясына  өзгеріс  енгізуге 
мүмкіндік береді.
5.  Компанияның  үлкен  акция  пакетінің  менеджмент  қолында  болуы 
оларды  компания  иесі  эрі  басқарушыларына  айналдырады  жэне  компанияның 
тиімділігін арттыруга тікелей қызыгушылық тудырады.
• 
Компания 
акциясының  бақылау 
пакетін 
баска 
компания
менеджерлерінің 
сатып 
алуы 
-  
«тапа§еш епі 
Ьиу-іп» 
-  
«сырттан 
басқарушылардың  сатып  алуы»,  ягни  компанияны  немесе  оның  бөлігін  бүл 
компанияда 
жүмыс 
жасамайтын 
немесе 
басқаруына 
қатыспайтын 
менеджерлердің  сатып  алуы.  ТІТагьтн  жогаргы  технологиялы  компанияны 
сырттан  менеджерлердің  сатып  алуы  ішкі  менеджерлердің  сатып  алуына 
қарағанда көп мәселелер туындатады.
• 
Тагы 
бір 
нүсқасына  -  
шағын 
жогаргы 
технологиялы
компанияларды  біртіндеп  консолидациялау  жатады.  Бүл  жағдайда  басшылық 
баска  шагын  жогаргы  технологиялы  компанияларды  сатып  алу  немесе  қосу 
арқылы  алуды  жүзеге  асырады.  Консолидациялау  кезінде  компанияларды 
біріктіру  үдерісін  жүзеге  асыру  үшін  қажетті  қасиеттерге  ие  тэжірибелі 
менеджерлер қажет.

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: