Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі бекіткен
¥ рпақ алмасу және тіршілік циклі. Тіршілік циклінің классификациям
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
паразитология кітап
| ¥ рпақ алмасу және тіршілік циклі. Тіршілік циклінің классификациям
Паразиттердің бір иесінен екіншісіне ауысканда болатын киындықтарды олардың көбеюге деген қабілеттілігін күшейткенде ғана жеңуге болатыны белгілі. Бұл кабілеттілік жүмыртканын көптік заңы аркылы көрінеді. Бірак та жұмьтртка өнімділігін арт- тыру, паразиттердің жұмыртка немесе дернәсілдері аркылы тара- лу процесіндегі көптеп кырылуын толтыратын жалғыз эдіс емес. Паразиттердің көптеген топтарының тіршілік циклінде партено генез немесе жыныссыз көбею аркылы көбеюдің ерекше фаза- сы өтеді, соған байланысты тіршілік циклінде жыныстык ұрпак партеногенетикалык немесе жыныссыз ұрпакгіен алмасып отырады. Паразиттердің кейбір систематикалык топтарында (мыса- лы, дигенетикалық сорғыштар мен кокцидияларда) ұрпак алмасу міндетті, ал баскаларының (мысалы, нематодтар, цестодтар, грега- риналар). бір өкілінде ұрпак алмасу жүрсе, екіншісінде болмайды. Көптеген паразиттерде ұрпак алмасу екі немесе одан да көп иесін алмастырумен сэйкес келіп отырады, бір ұрпактың тіршілігі бір иесінде, екіншісінікі баска иесінде өту жағдайымен киындайды. Әртүрлі циклдердің және олардың біртіндеп күрделенуіне карап отырып, паразиттердің циклінде белгілі тәртіппен екі процесс алма- суын байкауга болады. Ұрпактардың бірінде, эсіресе жыныссыз не- месе партеногенетикалык ұрпакта иесінің біреуінде паразиттердің жиналуы байкалады; баскасында, атап айтканда, жынысты ұрпакта паразиттің пропагативті (яғни, таралуға мүмкіндік беретін) кезеңі, иесін тастап, жаңа иесіне жұктыруға мүмкіндік бере отырып, сырткы ортага шашырап тарайды. Бұл екі фазаны біз жиналу немесе аггло- мерациялар жэне шашырап тарау, немесе дисперсиялар деген тер- минмен атап, сэйкесінше төменде келтірілген сызба нұскада А және Д. Б деген әріптермен белгілейміз, өте күрделі циклдерде А немесе Д фазалары бірнешеу болуы мүмкін. Аггломерациялар фазасы, бір иесінде біршама паразит дараларының жиналып калуымен сипатталады. ол каркынды эндогенді инфекция арқылы жүреді. Қарапайымдылар йен көпклеткалылардың циклін салыстыр- ғанда біртіндеп күрделенуі байкалады. Көпклеткалыларда зи гота бір ересек индивид түзеді (полиэмбриониянын кейбір 155сирек жағдайынан баска), ал карапайымдардың зиготасы тыныштык күйдегі циста түрінде бөлшектену (яғни, жыныс- сыз жолмен) аркылы бірнеше ұрык түзеді. Сонымен катар, карапайымдар арасында, элі күнге дейін жыныссыз көбейетін өкілдері (ішек жэне кан талшыктылары, барлык ішек амебала- ры) белгілі, ол көпклеткалыларда кездеспейтін ерекшелік. Бұл жағдайлар паразиттердің тіршілік циклінің классификациясын киындаткандығы сонша, мысалы, Коллери М. (Caullery, 1922) жэне кейінірек Грассэ П. (Grasse, 1935) бірнеше қарапайым циклдерге сипаттама бере отырып, классификациялаудан бас тартты. Паразитологиялық көзкарас бойынша, эндогенді аггломерация- лар мен дисперсиялар фазасының саны мен таралуы өте маңызды, бұл процестің болуына себепкер болатын жолға, яғни, көбеюдің жы- нысты немесе жыныссыз түрі т.с.с. қарағанда. Төменде паразиттердің бірқатар тіршілік циклінің графикалык бейнесі келтірілген. Бүл жерде X, Ү, Z әріптерімен паразиттердің иесі белгіленген. Егер бір ғана иесі болса, ол X әрпімен белгіленіп, иесін алмастыру болса, Ү, Z әріптері косылады. Дисперсия процесі D эрпімен белгіленіп. иесінен шығатын стрелкамен көрсетіледі, ол кезде экзогенді аггломерацияға иесінен шыккан стрелка бағыт- талып тұрады. Иесін керсететін эріп астында тұрған сп А-белгісі эндогенді аггломерацияны көр- сетеді. ~ белгісі эндогенді аг- гломерация кезіндегі өте көп паразиттер санын, Дұ белгісі паразиттердегі жыныстық кебеюді, 9 ,-партеногенетикалык үрпакты көрсетеді. Үрпак алмастырмайтын және иесін ауыстырмайтын па разиттер А. Эндогенді аггломераци- жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|