Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі бекіткен
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
паразитология кітап
| 60-сурет. Fasciola hepatica тіршілік циклінің кезеңдері:
А-жыныстық жетілген дара; В-жұмыртқа; С-мирацидий; D-жас спороци- ста; Е-жетілген спороциста; Ғ-дамыған церкариі бар редия; G-церкарпя; Н-цистаға оранған метацеркарий (адолескария) (А-Ченделер бойынша, В-Н-Бильдинг бойынша) Жұмыртқада суға түскенде одан мирацидий шығып. бірінші аралық иесі Ме/ашо-ұлуына тесіп кіреді. Үлу өкпесінде мирацидий. ірі клетка-ұрық шарларына толы пішінсіз капшык-спороцистаға ай- налады. Спороцисталар ол партеногенетикалык аналықтар, яғни, қосезудің цикліндегі ерекше ұрпақ, ал ұрық шарлары - дамып жаткан партеногенетикалык жұмырткалар. Әрбір ұрык шары даму жолы аркылы келесі ұрпактың бір дарасын береді, атап айтқанда, ре- дияны, ол да ішінде ұрық шарлары бар партеногенетикалык аналык болып табылады. 16761-cyper. Paragonimus westermanni тіршілік циклінің кезеңдері: А-жыныстык жетілген дара; В-жетілген редия (екінші ұрпактың); С-моллюскадан шыккан церкария; D-крабтан алынған мета- церкария (кабыкшасы салынбаған); E-G-аралык иесі болатын крабтар (Е-Potomon dehaani; F-Sesarma cehaani', G-Eriocheir japonicus) H-Pomaliopsis lapiaaria моллюскасы-бірінші аралық иесі Paragonimus rellicotti (A, Н-Чандлер бойынша. В, С-Эмил бойын- ша, D-Чен бойынша, E-G-Брумпт бойынша) Рсдиялар моллюсканың өкпесінде калады; спороцистадан олар ішегінің болуымен жэне ерекше «туу саңылауы» аркылы ерекшеленеді. Рсдиядағы ұрык шарларынан қайта редия неме- се баска пішінді үрык-церкариялар түзіледі, ол жас косезу, бірақ уакытша, дернэсілдік өсіндісі, кұйрығы бар. Церкарий бірінші 168 аралык иесі моллюсканы тастап, суда еркш жүзіп, екінші аралык иесі: шаянға (Astacus japonicus) немесе тұщысу крабына, мыса- лы Eriocheir japonicus-ка енеді. Церкарий стилеті аркылы крабтың жабынын тесіп, оның бұлшыкетінде, бауырында, т.б. жерлерінде цистаға айналып, метацеркарий кезеңіне өтеді. Бұл крабты жеген негізгі иесінің ішегінің кабырғасын метацеркарий тесіп, құрсақ куысына шығады, сол жерден белсенді түрде өкпеге жетіп, сонда коректеніп, кейін жынысты жолмен көбейеді. Сонымен, біз қарастырған күрделі дамуда басқа косезулердегідей, аз дегенде әртүрлі үш ұрпактың алмасуы жүреді. Кәдімгі жыныстык гермафродитті үрпак немесе негізгі иесіндегі ересек косезудің үрпағы, партеногенетикалық аналыктың екі үрпағымен (спороци- сталар мен редиялар) ауысады; бүл аналықтардың соңғы үрпағы косезу дернәсілдерінің ұрпағына, яғни церкариге бастама береді, ол негізгі иесіне екінші аралык иесінің (крабтың) оранизмі арқылы түседі. Циклда аралык иесінде (моллюскада) жүретін эндогенді аг- гломерация жэне мирацидий мен церкаридің екі мәрте дисперсиясы бар, сондыктан цикл төмендегідей болады: Paragonimus типі бойынша баска көптеген трематод- тар (Opisthorchidae, Plagiorchidae, Heterophyidae, Hemiuridae, Microphallidae т.б.) дамиды. Қосезудің екінші аралық иесі буынаяктылардан басқа (насекомдар жэне шаянтәрізділер) баска да омырткасыздар (сүліктер, полихеттер, моллюскалар) немесе омьгрткалылар бола алады. Мысык косезуі (Opisthorchis felineus, 62-сурет) ересек күйінде иттің, мысыктың, адамның бауырында кездеседі; бұл косезудің бірінші аралық иесі- Вуіһіпіа ұлуы, екінші аралық иесі-әртүрлі түқы балықтары (Rutilus rutilus, Leuciscus leuciscus). 16962-сурет. OpisthorchisJclineus гіршілік цикліиін кезеңдері: А-жыныстык жетілген дара; В-жұмыртка кабыкшасындағы мирацидий; С-дамып келе жатқын рсдиясы бар спороциста; D-дамып келе жаткан церкариясы бар жас редия; Е-церкария; F-церкаридің кұреак жағынан қарағандағы денесі; G-балыкіан алынган жас метацсркария; Н-ішіпде редиясы бар Bythinia Ісасһі моллюскасы (А-Стилез, Хасаль бойынша, В-G- Фогель боііынша, Н-Брумгп бойынша) Соған байланысты трсматодтарда, гермафродитті ұрпак партеногенетикалык аналыктың ұрпағымен алмасатын циклдің бір типі байкалады, эндогенді аггломерация аралык иесінде жүреді. Жоғарыда карастырылған бір (Fasciola) немесе екі (Paragonimus) иесін алмастыратын циклдің түрлерінде, эртүрлі сорғыштарда эртүрлі өчгерістер болуы мүмкін. Ол бірінші аралык иссіндс жүрстін циклдін жеке кезеңдерініңтүсіп калуына байланысты, әйтседе трема- годтар бірінші аралык иесінсіч дами алмайды. Спороцистаның түсіп калуын. Қныр Шығыс пен Жапонияда адам. мысык. ит, бірказанның ішегінде паразиттік тіршілік ететін Metagoninuis yoragawai-ран 170 (63-cypem) кездестіруге болады. Олардың бірінші аралык иесі Melania, Blanfordia, т.б. моллюскалар. Моллюскада мирацидиден ре- дия түзіледі, ол алғашында тағы да редия беріп, соңынан кұйрыкты церкарий түзіледі. Церкарий моллюсканы тастап, екінші аралық иесі болып табылатын көптеген балыктардың (Coregonus usswiensis, Plecoglossus altivelis т.б.) кабыршағына немесе желбезек пен қанаттарыньщ жабынына терең енеді. Адам Metagonimus-ты шала куырылған немесе кайнатылған балық етінен жүқтырады. Редияның түсіп калуына Dicrocoelium dendriticum мысал бола алады. Мирацидиі бар жүмыртканы кұрлык моллюскалары (He/icella, Zebrina, т.б.) жұтып, онда мирацидий спороцистаға ай- налады. Спороциста ішінде тағыда спороцисталар пайда болып, жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|