Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі бекіткен
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
паразитология кітап
| П а р а з н т о ф а у н а н ы ң ж ы л д а р ғ а б а й л а н ы с т ы в а р и а ц и я л а р ы
Адам жэне үй жануарлары парази перініңжеке іүрлеріне катысты климаттык жағдайларымен бір-бірінен ерекшеленетін жылдарды сипаттайтын, паразиттер мен зақымдану көрсеткіштері кец диапо- зонда өзгерістерге үшырайтынын дэлелдейтін көптеген мэлімегтер бар. Ірі кара малдың бауырында паразиттік тіршілік ететін бауыр сорғышпен закымдану жиілігі жаңбырлы, ылғалды жылдары жоғары болатыны белгілі. Англияда Элтон, Форд жэне Бткер (1931) орман кеміргіштеріне, Apodenuis sylvaticus-тъщ закымдану ерекшеліктерін аныктау үшін зерггеу жұмыстарын үш жыл катарынан ай сайын жүргізді. Зерттеу нэтижелері көптеген паразиттерде закымдану жстснсивтіліг інің жылдык ауыткулары байқалатынын көрсетеді. М.И. Зехнов (1949) Вологда маңында кездесетін үзак карғаның паразитофаунасын зурттеу барысында эндофаунасыньщ кейбір окілдерінде жылдык ауытқуларды байқаған. М.И. Зехнов екі жыл қатарынан (1938-1939 ж.) үзақ қарғаның экто- жэне эндопаразиттерін зерттеді. 1937-1938 жылдардың қысы 197 өте суык жэне ұзак. ал көктемі жылы, жазы ыстык жэне кұрғак болды. 1938-1939 жылдардың кысы салыстырмалы түрде жылылау, көктемі суык жэне жауын шашын мөлшері алдыңғы жылға карағанда аз бол ды. 1938 жылдың жазы ыстык болды жэне 1939 жылға карағанда. жауын шашынның мөлшері көбірек болды. Зерттеу жумыстары жүргізілген жылдардын сырткы факторларының ерекшеліктеріне байланысты паразиттермен закымдану айырмашылықтары байқалды. 1938 жылы кұстар балапандарының Prosthogonimus ovatus закымдану көрсеткіші 70,6%, орташа интенсивтілігі бір иесіне 15,2 дараны көрсетті. 1939 жылы балапандардың закымдану көрсеткіші 25%, ал интенсивгілігі 2,3 данаға тең болды. Балапандардағы цестода Anomotaenia 1938 жылы 17.6% және интенсивтілігі жоғары 13,5 дананы көрсетсе, 1939 жылы закымдану көрсеткіші 48,4%, ал интенсивтілігі 4,7-ге тең болды. Балапандарда паразиттік тіршілік ететін нематода Capillaria 1938 жылы 31,7% жэне закымдану интенсивтілігі 19,0 данаға тең болса, 1939 жылы бұл көрсеткіштер 51,5% жэне интенсивтілігі 22,6 дананы көрсетті. Ересек күстардын паразиттермен закымдану көрсеткіштері 1938-1939 жылдары катты ерекшеленген жоқ. Қара торғайдын паразитофаунасының жылдык өзгерістері туралы мэліметтерді А.А. Марков (1940) жинактады. Ол 1935-1936 жылдары Ленинград (казіргі Санк-Петербург) маңында зерттеу жұмыстарын жүргізген. 1935 жылы суык ызғарлы, жаңбырлы көктем жэне салкын жаңбырлы жаз болды. 1936 жылы көктем ерте шыкты жэне жылы, маусым айы күрғақ болды, кішірек су коймалар кұрғап кетті. Шілде, тамыз айлары жаңбырлы жэне жылы болды. Осы метеорологиялык ерекшеліктер кара торғайдың паразитофаунасына калай эсер етті? 1936 жылы көктем айларының жағдайы 1935 жылмен салыстырғанда паразиттердің жүмырткалары мсн аралык иелерінің дамуына колайлы келді. Осыган орай гельминттердің барлык топтарының дамуы жэне закымдану көрсеткіштері жоғары болды. Қара торғайдың мамыр айында кұрттармен закымдану көрсеткіштері:
Қара торғай 1936 жылы таспа кұрттармен (Hymenolepis. Choanotaeinia, Paricterotaenia) 1935 жылға Караганда, катты 198закымданғаны байкалды. Қызыкты өзгерістер 1936 жылы маусым ай- ында кұрғақшылыкка байланысты байкалды. СаріІІагіа contorta мүлдем жойылды, бұл паразитпен 1935 жылы күстардың 50% -ы зақымданған. Syngamus trachea-мен закымданған ересек кара торғайлардың саны 1936 жылы маусым айында 5% күрады. ал 1935 жылы бұл көрсеткіш ересек кара торғайларда 47%-ға тең болды. Құрғақшылықтан кейін шілде жэне тамыз айлары жылы ауа райының сақталғанынан кара торғайлардың гельминттермен закымдану көрсеткіші тез арада жоғарылады. Құрғак маусым айы көптеген паразиттердің дамуына биологиялык бөгеттің кызметін атқарды. А.А. Марковтың зерттеулері паразитофаунаның жылдық ауыткуларын метеорологнялык жағдайдың жылдық ауыткуларымен байланыстыруға мүмкіндік береді. А.А. Марков жэне М.Л. Рогоза (1955) шөп баканың Rana temponaria паразиттерін зерттеді. Зерттеу жүмыстары кара торғайға жүргізген жылдары мен аймағында орындалғандыктан қызығушылық танытты. Қара торғайдың паразиттермен закымдану көрсеткіші жоғары болған 1936 жылы шөп бакалардың закымдануы да 1935 жылмен салыстырғанда жоғары келді. Айырмашылығы: 1936 жылдың закымдану көрсеткіштерін 1935 жылдың мэліметтерімен салыстырғанда жоғары болды, бірақ кара торғаймен салыстырғанда шөп бакаларында катты айкындалған жок, 2) 1936 жылы маусым айында байкалған кұрғакшылык шөп бакасының закымдану көрсеткіштерінің төмендеуіне эсерін тигізген жоқ. 1935 - 1936 жылдары шөп бакасы закымдануына жүргізілген зерттеу жұмыстарының нэтижелері 6 кестеде көрсетілген. 6 кесте жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|