Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен
жүктеу/скачать 1,6 Mb. Pdf көрінісі
|
tebenova-arnaiy-psih
| Танымдық қабілеттердің дамуы. Кӛру қабілетінің
бҧзылуы, соқыр және нашар кӛретін балаларды оқыту, тәрбиелеу жҧмысында ерекше әдіс-тәсілдерді талап етеді. Бҧл балалар оқу материалын бақылау әдісімен қабылдай алмайды. Арнайы тҥзету (коррекция) сабақтары, олардың екінші кемістіктерін тҥзетуге бағытталады. Кӛру арқылы қабылдау логопедия, ритмика, дене шынықтыру т.б. сабақтарын оқытудың сараландық қамтамасыз етеді. Қазіргі уақытта, тифлопедагогика мен тифлопсихология ғылымдарындағы ӛзекті мәселе – әлеуметтік, ----------------------- 1 Литвак А.Г. Тифлопсихология. М.; Изд. «Просвещение», 1985.-С.9. 59 психологиялық реабилитация. Сондықтан, соқыр және нашар кӛретін балалардың әлеуметтік белсенділігі мәселесі, кҥрделі мәселелердің бірі болып табылады. Зерттеулер жҥргізуде, ғалымдар бҧл балалардың жасын, кемістік дәрежесін, пайда болу уақытын, соған байланысты психикалық ерекшеліктерін есепке алады. Заттар мен қҧбылыстар туралы тікелей әсер алудың тапшылығы, басқа сенсорлық қабілеттермен толықтырылады. Бҧл оқу ҥдерісін айтарлықтай жеңілдетеді. Бірақ, сезу арқылы қабылдау мен есту арқылы қабылдау, мағлҧмат алуға, қажетті білім қорын жинақтауға, ойлау операцияларын жҥзеге асыруға толық мҥмкіндік бере алмайды. Біздің елімізде және шет елдерде, нашар кӛретіндердің бҧрынғы (кӛру мҥмкіндігі бар кезіндегі) алған білім базасына сҥйену, тәжірибеде ӛте қолайлы болып есептеледі. Осыған байланысты, тифлопедагогикада баланы психологиялық зерттеу, онымен тҥзету жҧмыстарын жоспарлауда, сараларды, жеке-дара әдістемелер керек, әрбір мектепте арнайы психологиялық қызмет жҥйелерін ҧйымдастыру қажеттілігі туындайды. Тіпті, әрбір сыныпта бҧл балалармен ӛткізілетін жҧмыс саралауды қажет етеді. Соқырлық пен ауыр кӛру кемістіктері, танымдық әрекеттің барлық тҥрлерінде ауытқулар туғызады. Баланың сыртқы ортадан алатын ақпарат кӛлемі азаяды, сапасы ӛзгереді. Сезімдік тану саласында, кӛру сезімінің болмауына байланысты, бейнелі есте сақтау мен қиял қабілеттері шектеледі. Кӛру қабілеті бҧзылған балалардың дамуын сапалық тҧрғыдан алып қарағанда, ең алдымен, психологиялық жҥйелердің қалыптасуындағы ӛзгешелекті, олардың қҧрылымын, жҥйелер арасындағы байланысты айтқан жӛн. Анализаторлардың ӛзара байланысы жҥйесінде сапалық ӛзгерістер болады, ҧғымдар мен бейнелердің қалыптасуы, сӛйлеу, ойлау және кеңістікті бағдарлау ҥдерістерінде ӛзгеше ерекшеліктер пайда болады. Дене бітімдік дамуда айтарлықтай ӛзгерістер жҥзеге асады: қимыл-қозғалыс дәлдігі бҧзылады, олардың интенсивтілігі кемиді. Соған орай, соқыр балада сау баламен қатар, сапалық жағынан да, қҧрылымы жағынан да ӛзгеше, ӛзіндік психологиялық жҥйе қалыптасады. |