Оқулық Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлiгi ұсынған

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
43
Жаратылыс жұмбағы 
(
үзінді
) 
Атырауда мұнайлы 
Бір қыз болды шырайлы... 
Білмейтұғын нәрсесін
Атасынан сұрайды. 
– Ата, – деді Шырайлым, –
тағы бір сөз сұраймын:
саябаққа барғанда 
Қараймын жас талдарға.
түсініп оқы
Мақсұт Неталиев
(1934-2015) – ақын, 
Атырау облысының Исатай ауданына қа-
расты Бегайдар ауылында дүниеге келген. 
Ақын өлеңдерінің тақырыбы алуан түр-
лі. Балаларға арнап жазған «кептер мен 
дән», «көктем», «күз суреті», тағы басқа 
өлеңдері бар.

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
44
сыбырлайды жапырақ...
Оларда да жан бар ма? 
– Орынды бұл сұрағың,
Ойыңды әбден ұғамын...
Адамнан еш аумайды 
табиғаттың өзі де.
Даласы бар, тауы бар,
Бақшасы мен бауы бар.
Жапырағы жайқалған 
Жасыл орман тағы бар!
Қысы-жазы жауатын
Жаңбыры бар, қары бар.
Бәрінің де жаны бар. 
Не қажеттің бәрі де 
табиғаттан табылар!
...көресің бе, күн, Айды,
Ол да тірі сыңайлы.
кіндігі оның – Жер-ана,
тіршілікті құрайды!
Адамға ұқсас мінезі:
Ол да өзінше күледі,
Ол да өзінше жылайды.
Не сұрасаң, береді,
Ол да сенен сұрайды.
табиғаттың тәртібі
кім-кімге де ұнайды. 
кей қылығың жақпаса, 
Ол да сені сынайды...
Ашуланса кенеттен,
Бұзып шығып бөгеттен
тасқын болып құлайды...
Енді, қызым, ұқтың ба? –
Деп атасы сұрайды.
мақсұт Неталиев 
сыңайлы 
– сияқты

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
45
анықта
Пікіріңді айт
қорытындыла
7. Қай табиғат құбылыстарының шартты белгілері берілген?
9. Атасының Шырайлымға айтқан сөзінен негізгі ойды тауып, 
оқы.
Жер ананың адамға ұқсастығы туралы жаз.
5. Шырайлымның сұрағына сен қалай жауап берер едің?
6. Білмеген сұрақтарыңның жауабын қайдан табуға болады?
3. Атасы табиғат құбылысын кімге ұқсатады? 
4. Қалай ойлайсың, табиғат неге жылайды, неге күледі?
Пейзаж
 
– көркем әдебиетте суреттелген табиғат 
көрінісі. Жазушы пейзаж арқылы көбелектің қана-
тының дірілін, жапырақтың сыбдырын, судың сыл-
дырын құлағымыз естіп, көзіміз көргендей әсер 
қалдырады.
8. табиғат құбылысының бір түріне шартты белгі ойлап тауып, 
суретін сал.
есіңе түсір

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
46
қыс бейнесі
1. Қысқы табиғат құбылыстарын атап, сипаттаңдар.
сипатта
түсініп оқы
қызыл шұнақ
Шытынайды тыста аяз
Қызыл шұнақ, үскiрiк.
Қылшылдайды жалаңдап,
Зәрлi деммен ысқырып.
Ұшан-теңiз қалың қар
Жердi басып жабады.
Шұнақ аяз жалаңдап,
Екi санын сабады.
мұздай демi бет қарып,
Аяз аузын ашады.
Құлақтанып қызыл күн,
Жасыл ұшқын шашады.
сәкен сейфуллин
Сәкен Сейфуллин
(1894-1938) – ақын, 
жазушы, ұстаз, қоғам қайраткері. Қараған-
ды облысының Шет ауданы Қарашiлiк 
қыстағында дүниеге келген. Ақынның 
өлеңдерінен туған жерін, табиғатты ерек-
ше сүйгенін көреміз. 
с. сейфуллин атында көшелер, театр, кітап-
ханалар бар.
қызыл шұнақ 
– 
бұл жерде: 
бет қаратпайтын, қатты, суық
үскiрiк аяз
Шығармаларды салыстырып үйренемін.
көркемдегіш құралдардың қолданысын анықтаймын.
50

АЛ
М
АТ
Ы
КІ
ТА
П
 
БА
СП
АС
Ы
47
3. 3-сыныпта оқып-танысқан «Қартқожа» романындағы оқуға 
құштар баланы ұмытпаған боларсың? 
Жүсіпбек Аймауытов
 
(1889-1931) – жазу-
шы, ақын, аудармашы. павлодар облысы 
Баянауыл ауданындағы Қызылтау атыра-
бында дүниеге келген. 
Жазушының «Қартқожа» романы, «Әнші», 
«Боранды болжағыш әулие», тағы басқа 
әңгімелері бар. 
қыс
Жалп-жалп, жалп-жалп жауды қар,
тон киіндік, тоңды мал.
Бұрқ-бұрқ, бұрқ-бұрқ боран бар,
Боран жоқта тұман бар.
Қызыл шұнақ қызыл бар,
суда айна тас мүсін бар.
Қылаулатқан қырау бар...
Үйіп алған отын бар.
Бүрсеңдеген лақ бар,
сүмеңдеген қонақ бар,
Қонақ айтар қызық бар.
Ай, балалар, балалар!
күнде оқуға жүрелік,
Үйренелік, білелік! 
Жүсіпбек Аймауытов
есіңе түсір
2. «Қызыл шұнақ» өлеңінен 
қылшылдап, жалаңдап, ысқырып, 
санын сабалап, аузын ашып
деген сөздерді оқығанда қандай 
әсерде болдыңдар?

жүктеу/скачать 9,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: