Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

303
ауыратын балаларда байқалады. Ауру үш жолмен: гематогендік, 
лимфогендік,  несеп  жолының  төменгі  бөлімдерінен  шығатын 
жолдармен тууы мүмкін. Бұған несеп жолдарының тарылуы мен 
бұзылуы, иілуі, қысылуы және несептің жүруін бұзатын басқа 
да себептер жәрдемші болады. Пиелонефритке тән синдромдар 
–  лейкоцитурия,  бактериурия  және  бүйрек  өзекшелерінің 
функциионалдық қабілетінің нашарлауы. Бірініші және екінші 
пиелонефрит болып бөлінеді.
Орталық  жүйке  жүйесінің  икемділігі 
—  сыртқы  және  ішкі 
факторларға жауап беретін функционалды ми құрылымын қайта 
құру қабілеті. 
Пневмокониозы
 
(грек.  pneumon—  өкпе  және  konia—  шаң
) 
кәсіптік  ауру,  өндірістегі  шаңданудың  әсерінен  туындайды. 
Шаң  аллергиялық,  канцерогендік  әсер  етеді.  Еритін  шаңдар 
токсикалық  әсерін  тигізеді.  Ұсақ  шаң-тозаңдар  өкпе 
альвеоласының  ең  терең  жерлеріне  дейін  жетіп  пневмокониоз 
ауруын  туындатады.  Соның  салдарынан  өкпенің  фиброзы 
және  онымен  байланысты  өзгерістер  дамиды.  Шаң  түрлеріне 
байланысты  бірнеше  түрлері  ажыратылады;  силикоз  – 
пневмокониоз, құрамында диоксид кремни бар шаңды жұтудан 
пайда  болады;  силикатоз  –  силикаттарды  жұтудан  болатын 
(алюминия – алюминоз, бария – бариноз, бериллия – бериллиоз, 
темір – сидероз) түрі; карбокониоз – құрамында көміртегі бар 
шаңды жұтудан болатын түрі (антракоз, графитоз).
Пневмония (өкпе қабынуы)
 
(грек. pneumon — өкпе) 
— өкпе 
паренхимасының  жедел  инфекциялық  ауруы,  оның  диагнозы 
тыныс бұзылыстары синдромы немесе физикалдық мәліметтер, 
сонымен қатар рентгенограммадағы инфильтративтік өзгерістер 
бойынша анықталады. 
Пневмосклероз 
(грек.  pneumon—  өкпе  және    sklerosis— 
шеміршектену) 
—  өкпе  тканының  шеміршектеніп,  тыныс 
жолдарының  деформациялануын айтады. Бұл өкпенің созылмалы 
ауруларының  асқынуы  десе  де  болады.  Пневосклероз  болған 
өкпе  өз  функциясын  дұрыс  атқара  алмайды.  Шеміршектенген 
өкпе,  өзінің  эластикалық    қабілетін  жоғалтқандықтан  тыныс 
алғанда өкпеге ауа өз мөлшерінен аз көлемде кіреді яғни адам 
терең рахаттанып тыныс ала алмайды, окпенің көлемі кішірейіп 
семіп қалады және газ алмасу процесі дұрыс жүрмейді. Адамда 
пневмосклероз  асқынғанда  противогаз  киіп  жүрген  сияқты 
азапты күн кешеді. Емді пульмонолог дәрігерлер тағайындайды.
Кей  жағдайларда  хирургиялық  жолменде  өкпенің  деформация 
болған бөліктерін қалпына келтіруі мүмкін. 
Жүйке  процестерінің  қозғалуы  - 
қозғау  мен  тыйым  салу 
процестерін жылдам өзгерту мүмкіндігі.
Бүйрек тастары (несеп тастар ауруы) 
— бүйректе түзілетін 
және  несеп  жолымен  шығатын  ұсақ  тастар.  Ол  арқа  жотаның 
теменгі жағын, бүйірде, несеп жолында немесе қарыннан төмен 
МЕДИЦИНА
-
ЛЫҚ ЖӘНЕ 
СПОРТТЫҚ 
ТЕРМИНДЕР 
СӨЗДІГІ

304
қатты  ауыртуы  мұмкін.  Қуықта  олар  несеп  жолын  бітеп,  зәр 
шығару кезінде ауыртуы немесе оны шығармай тастауы мүмкін.
Программалау 
— негізгі жұмыстың орындалуы іске асатын 
алдағы жұмыстың жалпы ойдағы 
имитациясы.
Проприорецепторлар 
(латын. proprius— жеке, ерекше 
және receptor— қабылдаушы)
— тірек-қимыл аппаратында 
(қаңқа бұлшықеттері, сіңірлер) орналасқан және бұлшық 
еттердің  қысылу,  созылуы  немесе  күш  түсу  сияқты  іс-
әрекеттеріне  әсер  ететін  арнайы  сезімтал  нерв  ұштары.  
Проприорецепторлардан  түсетін  дене  бөліктерінің 
қимылы  туралы  белгі  дененің  басқа  сезім  мүшелерінен 
берілетін ақпаратты бақылауға қызмет етеді.  
Проприорецепция
 
(латын.  proprius—  жеке,  ерекше 
және receptor— қабылдаушы) 
— бұлшық ет сезімі, адамның 
қабылдау қабілеті  және дене бөліктерінің салыстырмалы 
жағдайында, олардың қозғалыс өзгерістерін бағалау.
Протоплазма 
(грек.  protos—  бірінші  және  plasma— 
әзірленген)
  —  клетка  құрамындағы  негізгі  элемент, 
жасуша ішіндегі сұйықтық пен ядро.
Психомоторика 
—  адамның  психикалық  іс-әрекетіне 
қосылған, оның қимыл қозғалысы.
Психофизиологиялық еңбек мінездемесі 
—
 психофизикалық 
және физиологиялық жүйелердің жай-күйінің және белгілі бір 
еңбек  белсенділігінің  әсерінен  организмнің  функцияларының 
өзгеруінің түйіндік сипаттамасы.
Жұмысқа  қабілет 
— 
белгілі  бір  уақыт  ішінде  тиімділіктің 
белгілі  бір  деңгейінде  орынды,  мотивациялық  қызметті 
жүзеге асыруға қабілетті адамның қабілеті. Қызметтің сыртқы 
жағдайларына  және  адамның  психофизиологиялық  қорына 
байланысты. Максималды, оңтайлы және өнімділікті жұмысқа 
қабілеті ажыратылады..
Радикулит 
(лат. radicula— омыртқа) —
 жұлын нервтерінің 
тамырларының  зақымдануынан  туындайтын  адамның 
перифериялық  жүйке  жүйесінің  жиі  ауруына  шалдыққан. 
Радикулиттың себептері - жарақат, метаболикалық бұзылулар. 
Жоғарғы жатыр мойны, цервико-брексиялық, торакальды және 
люмбосакральді  радикулит  бар,  олар  өткір  және  созылмалы 
болуы мүмкін.

жүктеу/скачать 34,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: