Оқулық Егорина А. в., т б. Е25 География
жүктеу/скачать 3,77 Mb. Pdf көрінісі
|
География 7 сынып Егорина
| 2. топырақ құрылымы –
сапалық құрамына қарай ыдыраған агре- гаттардың жиынтығы. Топырақ қасиетіне қарай құрылымды және құры- лымсыз болып екіге бөлінеді. Құрылымды топырақтың массасы әртүрлі пішіндегі және көлемдегі бөлшектерге бөлінеді. Тығыздығына қарай: өте тығыз , тығыз , борпылдақ , үгілгіш болып келеді. Топырақтың маңызды бір қасиеті – оның құнарлылығы . Құнарлы то- пырақта органикалық заттар, яғни қарашірінді немесе шіріндісі болады. Қарашірінді өсімдіктердің, жануарлардың және басқа да ағзалардың шіріген қалдықтарынан және әртүрлі химиялық заттардан пайда болады. Құнарлылықтың арқасында, топырақ ең басты табиғи байлық болып та- былады. Топырақтың құнарлылығы табиғат жағдайларына және адамның белгілеген шаруашылық қызметіне тәуелді. Топырақтың барлық қабаттарында тіршілік бар. Топырақ қабатының барлық қалыңдығы өсімдік тамырларымен тілімделген. Олар өсімдіктердің тіршілігін қалыптастыруға арналған суды және бейорганикалық заттардың ерітінділерін топырақтан сіңіріп алады. Өсімдік тамырлары топыраққа оның ауа және су өткізгіштігін жақсартатын органикалық заттар бөледі. Дала топырағының әрбір квадрат метрінде шамамен жануарлардың мыңға жуық түрі тіршілік етеді. Олардың жалпы санын есептеу мүмкін емес. Кейбір жануарларды қарапайым көзбен көрсе болады. Мысалға, олар көртышқандар, жауын құрттары, кенелер, дернәсілдер және үлкен жән- діктер. Микробтарды, қарапайым және басқа мекендеушілерді – тек микро- скоппен ғана көруге болады. 112 Топырақ жануарлары топырақты қопсытып, соның арқасында төменгі қабаттардан жоғарғы қабаттарға қатты заттардың бөлшектерін шығара- ды. Сол себепті, топырақтың химиялық құрамы да, құрылымы да өзгеріп отырады. Әсіресе, бұл үрдісте жауын құрттарының рөлі басым. Топырақта өмір сүретін барлық тірі ағзалар топырақтың құнарлылығын қамтамасыз етеді: шіріндінің пайда болу үрдісіне қатысады; топырақтың құрылымын жақ- сартады; органикалық заттарды қайта өңдейді, яғни оларды бейоргани- калық заттарға айналдыра отырып, зат айналымына қатысады. Осылайша, тау жыныстарының, судың, ауаның және тірі ағзалардың өзара әрекеттесу нәтижесінде топырақ п айда болады. жүктеу/скачать 3,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|