адамгершілік еркіндік пен абсолюттік кұндылықтарға жатады. Сезімдік әлемнің кұрамдас бөлігі ретінде ол кажеттілікке бағынса, ал руханилыктың тасымалдаушысы ретінде ол ерікті. Бірак Кант адамның адамгершілік әрекетіне басым рөлді береді. Кант адамды автономды және тәуелсіз бастау ретінде жэне өзінің теориялык, практикалык әрекетінің кожайыны ретінде бекітуге ұмтылады. Адам әрекеті мен кылыгынын түпкі принципі категориялык императив болуы тиіс. Категориялык императив - кез келген тұлға өзіндік мақсат өзіндік жетілу болғандыктан ол ешқашанда кандай да бір міндеттердің, тіпті 146
игілікті міндеттердің де жүзеге асуының күралы ретінде карастырьшмауы тиіс деген тұжырымға негізделген формалды ішкі талап. Өз ілімінде Кант сана және бейсаналык мәсел елерін де козғайды. Ол адамда акылмен бакыланбайтын "каранғы елестердің" бар екенін айтады. Жэне бұл таньшмаған елестердің саласы сананың саласынан элдекайда көбірек. Осылайша Канттың философиялык антропологиясы Фрейдтен көп уақыт бұрын адамдағы сананылык пен бейсанальшыктың аракатынасы мәселесін күн тэртібіне қойды. Бұл жағдайда, егер Фрейд бойынша лэззат алу принципі биологиялык кажеттіліктерді өтеумен байланысты болса, ал Кант үшін "жұмыс өмірмен шаттанудың жаксы тәсілі". Адам көп жасаған сайын көп өмір сүрді, өмірі неғүрлым әрекетке толы болған сайын, өмірден көп лэззат алды. Гегельдің антропологиялык концепциясы, оның бүкіл философиясы сиякты рационализммен камтылған. Адамның жануардан артыкшьшығының өзі ең алдымен адамзатка оның адамдығы туралы
