болып табылады. Алғашкы кауымдық мәдениетке әділеттілік «қанға -
кан, жанға —жан» мағынасында табуға, талионға жакын тұрды. Ру игілігі
кұдайлардың мэңгігіе бекітілген заңдары қамкорлығында болды.
әдәлеттілік осы қасиетті дэстүрлерге дұрыс қатынаспен сипатталады.
эділеттілік осы касиетті дэстүрлерге дұрыс катынаспен сипатталады.
Оны бұзғандар жазаға тартылды. Оның көріністерінің біріне рулык кек
институты жатады.
Қазақтың дәстүрлі эдеп жүйесіндегі келесі бір маңызды ұғым-
ұстанымға әділдік жатады. Жалпы этика категориялары арасында
әділдік құқық этикасының жалпы кәсіби этиканың орталык ұғымы
ретінде баяндалады. Ғылымға акиқат қандай қажет болса, әлеуметтік
эділеттілік сондай керек.
Дэстүрлі мэдениетте эділдік ақиқат, шындық ұғымдарымен тығыз
байланыстырылды (эділ шешім қабылдау үшін істің анық-канығына,
яғни акиқаттығына жету кажет). Эділдік эр уақытта байсалдылыкты
қажет етеді. Көзді жұма сала, интуиция бойынша бірден біреудің
тағдырын шешу-қазақ коғамына жат нәрсе. Әділ ақсақал, мысалы, толық
сұрастырганнан кейін ғана өз түйінін айтатын болған. Әділдік-ашылған,
табылған акиқат кағидалар, катып-сеніп қалған ережелер түрінде емес,
ой-сезімнің, іс-әрекеттің бірлескен кимылының нэтижесі, демек әркез
кайга-кайта жаңғыртып отыруды кажет ететін кұбылыс ретінде каралды.
Рулык кұрылыстан өркениетке өтуге байланысты әділеттіліктің
жоғарыдағы ұгымы оның таратылушылык
түсінігімен алмасты.
Алдыңғы орынға эділеттілік - тендік шыкты. «Бәріне бірдей бөлу»
идеясы мен көбірек алып калуга ұмтылу адамзаттың кейінгі моральдык
дамуына үлкен ыкпал етті. Тек моральдык дамуда ғана емес, эділеттілік
пен тендік туы астында революциялар, бүліктер, баскыншылықтар
Достарыңызбен бөлісу: |
