тарапынан койылатын сырткы талаптар мен тыйымдарға карсы іұратын
ішкі тұлғалық әрекеттің жалғыз аралы деп жариялайды.
Ар-ұят адамгершілік сананың моральдық-психологиялык тетігі
ретінде
коғамдағы
моральдың
императивті
(бұйрыкты),
байланыстырушы күшіне ұксас. Ол коғамдык катынастарда, мәдениетте,
элеуметтік субъектілер эрекеті мен өмір сүру тэртібінде объективті
бекітілген адамгершілік кундылыктардың белгілі бір жүйесін тулғаның
рухани
ішкі
әлемінде
корғайды.
Ар-ұяттың
адамгершілік-
психологиялык ерекшілігі, адамның психикалық өмірінің ең алуан түрлі
элементтерін органикапык турғыда өз курамына біріктіретін бүтіндей
механизм ретінде көрінуімен сипатталады.
Ол барлык психика
қабаттарының,
өзара
әрекеті
нэтижесінде
калыптасады:
рационалдылыктың, интуитивтіліктің, ойлаудың салкын есебі ғана емес,
241
өмірлік тәжірибе бейнеленетін субъективизмдер даналығына, моральдық
интуицияға сүйенеді.
Ар-ұяттың өзгешелігі катарына оның тылсымдылығы, бүркемеленуі
және таңцамалылығы жатады. Ар-ұят - бұл ішкі монолог, кейде онда
диалог, тіпті көп дауысты дискуссия да жүзеге асып жатады. Ар-ұят
дегенің мындаған куәгерлер. Адам бойында мэңгі оппонент пен мэңгі
корғаушы рухка ұйкы бермей пікірталасып жатады. Адамдағы мэңгі
төреші коғамдык пікірден жасырын жаткан нэрселерді көріп, ойлап
және сезіп отырады.
Күнделікті өмірде ар-ұят сезімі адам кылығы эдеттегі жэне
«автоматтандырылған» үлгідегі шеңберінен шығып кеткен кезде
косылатын өзіндік адамгершілік компас рөлін атқарады. Әрине, ар-ұят
Достарыңызбен бөлісу: |
