ойдың туындысы емес, эр заттың мэні, түпнегіз. Олар эр уакытта болған жэне мэңгі бола береді. Тек адамдар таным процесі кезінде оларды заттардан бөліп алады да, жалпы ұғымын калыптастырады. Ақыл-ой да, сезімдік түсіністер де ѳз алдына рухани түпнегізді танып-біле алмайды, себебі олар сезім мүшесіне эсер етпейді. Олай болса, таным процесінде белсенділік көрсететін сезім мүшелері де, сана да емсе, тек жігер ғана. Себебі жігердің өзі жалпы рухтарға тэн, ал рухтың жігері кұдайдың жігерінен нэр алады. Скоттың пікірінше, философия карастыратын негізгі мәселе болмыс болғандыктан, ол рухани түпнегізді танып біле алмайды, ал діннің пәні - рухани түпнегіз болғанымен де, бірақ оны накты түрде дәлелдей алмайтынына карамастан, оның айткандарына күмэнданбай сену керек. Дунс Скоттың ілімі скотгизм деп аталған өзінің ізбасарлар мектебінің өкілдеріне үлкен эсер етті. Ортагасырлык философияның 50
көптеген идеяларымен келіспей, өзіндік пікір айтып, таным процесінде тәжірибенің беделін көтерген ойшылдардың бірі Роджер Бэкон болды. (1214-1249 ж.). Ол философияны, табиғатгану гылымдарын теологиядан бөлу керектігін уағыздап, ғылымдар ғимаратьіның іргетасы - тәжірибе, эксперимент жэне математика деп есептеді. Ол өз кезеңіндегі ғұламаларды схоластикалық беделдің алдында бас июден гөрі тәжірибеге жүгінуге, бос пікірталастыктан - экспериментке, керегі жок кітаптардан - табиғапы зерттеуге шакырады. Осы салада өзі де үлкен жетістіктерге жетті. Білімнің қайнар көзі жэне негізгі күралы - тэжірибе, логикалық пікір және ғылыми бедел. Бірақ осы аталғандардың ішіндегі адамдарды акикатка жеткізетін ғылыми кұралдардың ең бастысы — тэжірибе. Себебі
