Қарапайым сананын бұл қателігін тек философиялык ойлау ғана түзете
алады. Шын мәнінде, түйсігіміздегі мағлұматтар “меннің” (сананың) іс-
әрекетінен туындаған “елестету” ғана. Демек, “меннің” бұл іс-эрекеті
бірінші де, “баска - мен” мен “басқа - меннің” ажыраспас бірлігін
байқап “көруге” болады.
Бұл қабілетті фихте “интеллектуалды
интуиция” деп атайды.
Фихтенің пікірінше, эрекетшіл “мен” әр уакытта да өзіні” карама-
карсысының эсерімен козғалыска жэне іс-эрекетке түседі.
“меннің
78
себепсіз іс-әрекеті - оның кызметі мен алдындағы максатыны” өзара
карама-кайшылықтарын кайта-қайта калпына келтіру процесі. Баскаша
айтканда, бір кедергіден өтіп. Оны жойған кезде, екіншісі пайда болады,
сөйтіп шексіз кете береді. Өзінің осы тәсілін фихте - “антитетикалык”
тәсіл деп атаған.
Бұл тэсілдің ерекшелігі антитезис тезистен
пшғарылмайды (диалектикалык тәсілдегідей), керісінше, антитезис
қарама-карсылык ретінде тезиспен катар қойылып, содан кейін барып
олар бірігеді. “антитетикалык” тәсілді колдану аркьшы Фихте теория
негізінен (түйсік, бакьшау, киялдау, елестету, ойлау тага басқаша
карастыру негізінде) практикалык ақыл-ойдың негізгі мазмұнына,
қабілетіне карай ой түзейді. Осының аркасында субъект рет-ретімен
теориялық іс-эрекетгің ең төменгі сатысынан жоғарғы сатысына дейін
көтеріледі де, бұл деңгейде ол - ойлау объектісін өзінің акыл-ойының
белсенділігінің нәтижесі екенін түсініп-біледі. Сөйтіп, “гылым туралы
ілім” тәсілі адамзат акыл-ойының даму жолымен сәйкес келгендіктен,
айналып келгенде, өзінше байланыскан адамзат рухының тарихы болып
шығады.
Фихтенің “практикалык философиясының” (этика, кұкык жэне
Достарыңызбен бөлісу: |
