жазалауға болады, себебі, жазалаудың өзі жамандыкты болдырмау үшін колданылатын шара гой, - дейді Протагор. Сократ та, Платон да, Аристотель де софистік ілімді, оның ішінде Протагордың ілімін сынға апып, софизм деген шын данышпандык емес, алдамшы данышпандык, ал софистер осының аркасында пайда тауып жүрген адамдар деп көрсетеді. Эмпедокл (б.д.д. 487/82-424/23). Негізгі еңбектері: “Табиғат туралы”, “Тазарту”. Бұл шығармалардың кейбір үзінділері ғана казіргі кезеңге дейін жеткен. Әлемнің алғашкы бастамасы етіп дэстүрлі калыптасқан “заттардың төрт тамырын” - жер, су, ауа жэне отты алған. Бүл бастамалар - бір-біріне ауыспайды. Эмпедокл төрт алғашқы бастаманы төрт кұдаймен теңестіріп карайды. Олар зевс, гера, аид және нестис (су кұдайы). Ал қалған күдайлар осы тамыр - күдайлардан жаратьшады. Әлемдегі заттар осы төрт бастаманың бір-бірімен эртүрлі мөлшерде араласуынан пайда болады. Мысалы, сүйек - судың екі, жердің екі, оттың төрт бөліктерінің косындасынан тұрады, нерв - судың 32
екі, бір-бір жердің жэне оттың бөліктерінен тұрса, канда төрт тамырдың төртеуі де тең орын алған. Төрт тамырдың қай-кайсысы да белсенді болмағандыктан әлемдегі болып жаткан үздіксіз өзгерістер пен процестердің козғаушы күші ретінде Эмпедокл бір-біріне карама-карсы екі бастаманың күресін алады. Біріншісі, филия - махаббат (сүйіспеншілік) - ғашыктық күш ретінді, “төрт тамырдың” койнауын корғап-сактауға әрекеттеніп, бірлік пен жаксылықтың, әртектілерді біріктірудің, біртектілерді бөлудің ғарыпггык себебі болса, екінішісі - нейкос жек көру мен жаманшылык ретінде көпшілік пен жамандықтың әртектілерді бөлудің, біртектілерді
