кезеңдерін бастан өткізетін жекелеген окшау түйык мэдениеттердің
кұрылуына экеледі. Ол осындай сегіз мәдениетті жариялайды:
мысырлык, үнділік, вавилондык, қытайлык, аполлондык (грек-рим),
“магиялық” (византиялык-арабтык), “фаустык” (батысевропалык) жэне
майя. Әрбір мәдениет, Шпенглердің ойынша, өз “элеміне” сәйкес
ерекше “жанға” ие болады. Әрбір мәдениет туылысымен-ак тағдырдың
тәлкегімен өлімге бас тігеді. Жазмыш оған ақыры трагедиялык финалға
жеткізетін мыңжылдык эволюция өлшеп береді.
Шпенглер өзінің мифологиялық концепциясында эрбір мэдениеттің
негізгі символын - “прафеноменін” табу кажет, тек сол
арқылы ғана
оның “жанын” түсінуге болады деп есептеді. Ол ең басты назарды үш
мәдениетке - греко-рим, батысевропалык жэне византиялық-араб
мэдениеттеріне аударады.
Олардың эркайсысының “прафеномен”
немесе базистік символ аркылы апшлатын өз “жандары” бар. Греко-рим
мәдениетінің “аполлондык жаны” сезімдік тэн (дене) символы арқылы
аншлады. Батысгык мәдениеттің “фаустык” жаны шексіз кеңістік пен
уакыт символында, ал “магиялык жан” - жан мен тэнді карсы қою
арқьшы ашылады.
Мэдениет “жанның ” пайда болуымен туылады жэне “жан” өз
күшін сарқығанда өледі. Құлдыраушы мэдениет міндетті түрде
өркениетке айналады. Мысалы “фаустык” мэдениет күйзеліс үстінде,
яғни XIX ғасырда өркениет сатысына өткен ол өзінің машиналы
кейіпінде адам тағдырларын тобырымен жэне бүкіл батыс әлеміндегі
өмірдің өзін майдалап тастауда. Сондыктан да оның өзінің оқшау
мәдениеттердің морфологиялык концепциясын жария еткен екі томдык
еңбегі “Еуропаның дағдарысы” деп аталады.
А.Дж. Тойнби (1899-1975) - ағылшын философы жэне тарихшысы.
Ол окшау өркениеттер концепциясын адамзат тарихының тұтастығы
Достарыңызбен бөлісу: |
