идеясымен келістіруге тырысады. О.Шпенглермен салыстырғанда ол
жалпыәлемдік-тарихи процестің мэнін теріске шығармайды, бірак
жекелеген окшау өркениеттердің өмір сүруін де мойындайды. Олардың
типологиясын зерттеу бұл өркениеттердің калыптасуы мен өмір сүруінің
ішкі
заңдылыктарын
аныктауға
негізделуі
тиіс.
Оның
концепциясындағы тарихи процестің бөлінуінің негізгі бірлігі мэдениет
емес, өркениет болып табылады. Ол оны коғамдык дамуға ықпал
ететіндей шығармашылык элитасы (зиялысы) бар коғамньщ жағдайы
285
ретінде түсінеді. Б.з.д. III мыңжылдыкта калыптаскан алғашқы
өркениеттер технология саласындағы секірісті ғана білдірмейді,
кұрамында шығармашылык элитаның “өркениетті” тобы бар таіггык
коғамның кұрылуын білдіреді. Өркениеттің өсуі оның прогрессивті жэне
корытушы түрде өзіндік ішкі сара жолды аныктауымен сипатталады,
яғни діни сана мен мәдениеттін; неғұрлым жоғары жэне күрделі
формаларына өтуді білдіреді. Ғалым “жоғары” діндер қатарына
мыналарды жаткызады: зороастризм, иудаизм, буддизм, христиандык
жэне ислам.
Оқшау өркениеттердің типологиясының өлшемінің негізінде
антропологиялык
сипаттама
жаткызылады.
А.Тойнбидің
пікірінше, ’’мәңгі адамның” төрт универсалды белгілері болады: сана
жэне
өзіндік
сана,
өз
еркін
білдіруге
деген
адами
кабілет,
қайырымдылык пен зұлымдыкты ажырата білу, сана.
А.Тойнбидің
тұжырымдауынша
окшау
өркениеттер
-
Достарыңызбен бөлісу: |
