Оқулықпен жұмыс 27 Пайдаланылған әдебиеттер 31

Қас пен көздің арасында, ат шаптырым жер, түн баласында, құлан таза, елден ала бөтен.

________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ІІІ кезең

Деңгейлік тапсырмалар

І деңгей
1.Төмендегідей үстеулермен сөйлем құр. Олар қандай мағына үстейді екен? Сұрағы қандай?

Қолма-қол, бетпе-бет, алды-артын, көзбе-көз.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Үстеулерді құрамына қарай топтастыр, жасалу жолын жақшаға жаз (бірігу, қосарлану, тіркесу, қосымша).

Олар ертең ерте жүретін болды. Жылқы болса күндіз-түн қыр отына жайылып жүргендіктен, енді ылдиға қарай ұмтыла түсті. Түнде, қызыл іңірде… ұйқыға әдейі кеткен бұл топ күн шыққанша тұрмай жатқан. Үшеуі де жүзбе-жүз келгенде, Абайдан ығып жүретін туыстар. (М.Ә).

Туынды үстеулер: ________________________________________________

Күрделі үстеулер: ________________________________________________
ІІ деңгей

1)

1		ү					Ү
2					-		С
3							Т
				4			Е		-			е
5		у			-		У

1. 
   Тіркесу арқылы жасалған күрделі үстеу.
   
2. 
   Қосарлану арқылы жасалған күрделі үстеу.
   
3. 
   Біріккен күрделі үстеу.
   
4. 
   Қалай? деген сұраққа жауап беретін күрделі үстеу.
   
5. 
   Қосарлану арқылы жасалған күрделі үстеу.
   

3. 
   Мақал-мәтелдерге үстеулерді қосып жаз.
   

1. 
   Адаспаймын деген адам ______________ адасады.
   
2. 
   Келіннің бетін кім _____________ашса, сол ыстық.
   
3. 
   Баланы __________, әйелді ____________.
   

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1. 
   Күрделі үстеуді тап
   

1. 
   Шапшаң
   
2. 
   Жоғарыдан
   
3. 
   Әдейілеп
   
4. 
   Бүрсігүні
   
5. 
   Құсша.
   

2. 
   Қосарлану арқылы жасалып тұрған үстеуді көрсетіңіз.
   

1. 
   Келіп-кету
   
2. 
   Бала-шаға
   
3. 
   Он-он бес
   
4. 
   Жол-жөнекей
   
5. 
   Келсе-келер.
   

3. 
   Күрделі үстеуі бар сөйлемді тап.
   

1. 
   Ол қайта-қайта қарады, бірақ танымады.
   
2. 
   Бәріміздің өміріміздің басталуы.
   
3. 
   Жаздың көркі енеді жыл құсымен.
   
4. 
   Қазір жалғызбын ғой.
   
5. 
   Мұнда бір салқындық бар.
   

4. 
   Қосарлану арқылы жасалған үстеуді табыңыз
   

1. 
   Екіншәрі, таңертең
   
2. 
   Бармайынша, келмейінше
   
3. 
   Қысы-жазы, анда-санда
   
4. 
   Қаланы, үйді
   
5. 
   Тым жас.
   

5. 
   Күрделі үстеуді тап.
   

1. 
   Мұншалық, соншалық
   
2. 
   Қас қағым сәтте; көзді ашып жұмғанша
   
3. 
   Ата-ана, ауыл-аймақ
   
4. 
   Бүгін, кеше
   
5. 
   Келгелі, көргелі.
   

Мезгіл және мекен үстеулері

Әрең, керемет үлкен , алға, әжептәуір, аса, тым, әдейі,былтыр, таңертең,талай, басқа, емін-еркін, әрі, амалсыздан, бірте-бірте, бүгін, жоғары, қазақша, ертеден кешке дейін.

1. 
   Ендеше, үстеу мағынасына қарай жеті топқа бөлінеді екен. Мынандай мағыналық түрлері бар: ________ , ________ ,________ , _________ , __________ , ____________ , _______________ .
   

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ендеше , мезгіл үстеуі____________________________________________

_______________________________________________________ білдіреді.

Мекен үстеуі ____________________________________________________

_______________________________________________ ________білдіреді.

Сұрағы:_________________, _______________________.

Жолшыбай жат ел. Ар жағы - Қызылжар. Кешірек ауа жел бәсеңдеп, бұлт ыдырай бастады… Біз ілгері жүріп кеттік. Есілдің тұс- тұсынан ағылған халық көз тұндырады.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Жаңа сабақты бекіту жұмысы

1. 
   Үстеуді мағыналық тобына, тұлғасына қарай ажырат.
   

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

… заманда адамдар үйлерінің маңына көкініс, жеміс ағаштарын, емдік өсірген. … олар көркімен көз тартатын небір әдемі өсімдіктерді еге бастады. ….. бастап, парктер дүниеге келген.

Кісі аяғы басылғанда, шай қайнатым, сүт пісірім, ит өлген жерде, ит арқасы қияңда, көз байлана.

а) Таңертең, түсте, кешке;

ә) Таң атқанша, таң атқан соң;

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________
ІІІ денгей

Үстеудің мағыналық түрлерін қолдана отырып, «Таңғажайып оқиға» тақырыбына шағын әңгіме жаз.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

а) Ежелден таныс.

в) Тауып алды.

с) Отыз адам.

д) Жаңа киім.

е) Жақсы белгі.

2. Мезгіл үстеулі тіркесті көрсет.

а) Жоғары өрледі.

в) Ышқына соқты.

с) Қысы-жазы үзілмейді.

д) Ілгері кетті.

е) Сабақ бітті.

3. Мекен үстеулі тіркесті көрсет.

а) Былтыр көрген.

в) Тағы да келді.

с) Ілгері жылжыды.

д) Ала жаздай ән салды.

е) Ән айтыпты.

4. Мезгіл үстеуді тап.

а) Тым.

с) Жазда.

д) Шапшаң.

е) Сонша.

5. Мекен үстеуін тап.

а) Ертең.

в) Былтыр.

с) Жоғары.

д) Сонша.

е) Жедел.

6. Мекен үстеуін тап.

а) Әжептәуір.

в) Анағұлым.

с) Кенеттен

д) Амалсыздан.

7. Мезгіл үстеуін тап.

а) Тұс-тұстан.

в) Ежелден.

с) Әбден.

д) Осыншама.

е) Әдейі.

8. Мекен үстеулі тіркесті көрсет.

а) Биыл алды.

в) Осыншама ауыр.

с) Төмен түсті.

д) Ең биікке ұшты.

е) Әдейі айттым.

Тақырыбы: Мөлшер, бейне үстеулері

І кезең

Ұйымдастыру кезеңі

1. 
   Берілген сызбаға тиісті үстеулерді жаз.
   

1. … Торғын шықты. 2. … жиын басталды. 3. Ішінен қалпақ киіп біреуі … шықты. 4. … әсіресе қатқан дария.

5. … киліккен жігіттердің аттары әп-сәтте ойнап шыға келеді. 6. … тарта жөнелді.

ІІ кезең

Оқушылардың оқулықпен жұмыс жасау дағдысын

қалыптастыру кезеңі

1. 
   Төменде берілген екі бағандағы үстеулерді бір-бірімен салыстыр. Қай баған іс-әрекеттің мөлшерін, қайсысы қимылдың бейнесін білдіріп тұр. Сұрақ қой. Түрін анықта.