§10. Кие лі ки із үй Оқы лым 1. Мә тін ді оқып, он да бе ріл ген мә лі мет тер ді клас тер әді сі мен тү сін ді рің дер, пі кір ле рің ді
түй ін ді сөз дер мен қо ры тындылаң дар. Жанр лық ерек ше лі гін ажы ра тың дар.
Ки із үй – тек қа зақ хал-
қы ның ға на емес, бү кіл түр кі
ха лық та ры ның баспанасы.
Біз дің за ма ны мыз ға дей ін гі
ға сыр лар да пай да бол ған ки із
үй ді ха лық қа си ет ті, кие лі қа ра
ша ңы ра ғы мыз деп дә ріп тей ді.
Өйт ке ні ки із үй – қа зақ тың
тұ ра ғы, құт ты ме кен жайы,
ен ші сі, бас па на сы, мүл кі, мақ-
та ны шы. Шы нын да да, ар ғы-
бер гі та ри хы мыз бен мә де ние-
ті міз ді зер де лей қа ра сақ, ки із
үй дің ат қар ған қыз ме ті мен
рө лі өте зор еке ні не көз жет кі зе міз. Ата-ба ба ла ры мыз дың ақыл-ойы, тұр мыс-
сал ты, тал ға мы еш ха лық тан кем емес екен. Ки із үй ден қа зақ хал қы ның ас пан
әле мі мен есеп теу жүй есі не эко но ми ка лық бі лік ті лігі, мә де ни ет пен өнер де гі
тал ға мы, жал пы өмір тә жі ри бе сін де гі іс ке бей ім ді лі гі аң ға ры ла ды. Ал ХІІ–
ХІІІ ға сыр лар да ғы мем ле кет тер дің «Ал тын Ор да», «Ақ Ор да», «Көк Ор да» деп
ата луы ның өзі осы ки із үй ге бай ла ныс ты еке нін Ш.Уәли ха нов айт қан.
Ки із үй тек бас па на ға на емес, ол – сәу лет, құ ры лыс, су рет, қо лө нер
си яқ ты бір не ше өнер дің ба сын құ рай тын ға жай ып ту ын ды. Ол ағаш, ки із,
ши, іші на ра кү міс тен құ рас ты ры ла ды әрі көш пе лі (жыл жы ма лы) құ ры лыс
тү рі не жа та ды. Әлем мә де ние ті мен өне рі нің бі лім паз са рап шы ла ры ха лық ара-
лық-эт ног ра фия лық көр ме лер де қа зақ тың осы өне рі не әр қа шан жо ға ры ба ға
бе ріп отыр ған.
(«а за хал ы ны тр мы сы мен мә де ние ті» эн цик ло пе дия сы нан) Ойт үрт кі 1. Ки із үй түр ле рі нің көп бо луы не ні бай қа та ды?
2. «Ки із үй – көш пен ді лер өр ке ние ті нің озық үл гі сі» де ген пі кір ді дә лел дең дер.
3. Қа зір гі за ман да ки із үй қол да ны ла ма? За ма науи құ ры лыс-сәу лет өне рін де ки із
үй фор ма сын да ғы ны сан дар дың са лы нуы не мен бай ла ныс ты деп ой лай сың дар?