Оқушыларға сабақта және сыныптан тыс жұмыста экологиялық тәрбие
жүктеу/скачать 33,95 Kb.
|
stud.kz 7932
Stud.kz – қазақ тілінде жазылған жұмыстар саны және сапасы бойынша біздің қор №1 болып табыладыОқушыларға сабақта және сыныптан тыс жұмыста экологиялық тәрбие
Кіріспе......................................................................................3 І. Оқу-тәрбие процесінде оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің 1.1. Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің педагогикалық негіздері.............................................................9 1.2. Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің жағдайы...................................................................................18 1.3. Оқушыларға сабақта және сыныптан тыс жұмыста экологиялық тәрбие ІІ. Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудегі тәжірибелік жұмысы 2.1. Оқу процесінде сабақта экологиялық білім мен тәрбие беру.........................................................................................37 2.2. Сыныптан тыс жұмыста оқушыларға экологиялық білім және тәрбие 2.3. Тәжірибелік – эксперимент жұмысының нәтижелері.............57 Қорытынды.............................................................................63 Әдебиеттер..............................................................................65 Кіріспе Ғылыми-техникалық прогрестің жедел даму барысында, қоғам мен табиғаттың қарым-қатынас Табиғат әлемі адамдардың тіршілік ету ортасы. Ал, адамдар табиғатсыз Қазақстан азаматтарының денсаулығы, білімі мен әл-ауқатының артуын қамтамасыз ету Озон қабатының жұқаруы, улы тұзды жаңбырлардың жаууы, химиялық заттармен Ғылыми-техникалық прогрестің өркендеуі, адамдардың шаруашылық іс-әрекетінің дамуы артып, өндірістің Соңғы ХХ ғасырдың екінші жартысында адам баласынан алдынан шыққан, Қазақстан Республикасының «Қоршаған ортаны қорғау туралы» заңының 89 бабының Өйткені табиғатты аялау, соның негізінде имандылыққа, ізгілікке баулу бала Табиғаттың сұлу көріністері арқылы жас ұрпақтың бойына адамгершілік қасиеттерін Ы.Алтынсарин, А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев, Ш.Құдайбердиев еңбектерінде көп көңіл бөлінген. Ғылыми-техникалық прогрестің өркендеуі адамдардың табиғатқа жасаған бір жақты қарым-қатынасымен Экологиялық білім мен тәрбие беру мәселесі жөнінде Ә.Е. Бейсенова, Табиғат қорғауға байланысты конференциялар ұйымдастырылып шығарылды. Алғашқы рет мектептер Мен осы дипломдық жұмысымды орындау барысында оқушыларға экологиялық білім Зерттеу пәні: орта мектептердегі 8-шы сынып оқушыларына экологиялық білім Зерттеу нысанасы: орта мектептердегі оқу-тәрбие процесі. Зерттеу мақсаты: 8-шы сынып оқушыларына экологиялық білім мен тәрбие Зерттеу міндеттері: орта мектептерде 8-шы сынып оқушыларына экологиялық білім мен тәрбие экололгиялық білім мен тәрбие берудің деңгейін анықтау; сабақта және сабақтан тыс уақытта экологиялық білім мен тәрбие Зерттеудің ғылыми болжамы: 8-шы сынып оқушыларына экологиялық білім мен орта мектепте оқушылардың табиғатты қорғауға байланысты гумандық қасиеттерін қалыптастырудың сабақ және сабақтан тыс жұмыстардың бірлігі мазмұндық, ұйымдастыру және экологиялық тәрбие мазмұны туған өлке және қазақ этнопедагогика материалдарымен Зерттеудің практикалық маңызы: Жоғарғы сынып оқушыларына экологиялық білім мен тәрбие беруде туған жоғарғы мектептерде биология пәні негізінде экологиялық білім мен тәрбие Зерттеу кезеңдері: Бірінші кезең (2005 жылы). Дипломдық жұмысының тақырыбы алынып, осы Екінші кезең (2006 жылы). 8-шы сынып оқушыларына экологиялық білім Зерттеу жұмысының негізгі базасы: Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс Тараз қаласы №30 орта мектепте өткізілді. Зерттедің құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, 2 тарудан, қорытындыдан, әдебиеттер І. Оқу-тәрбие процесінде оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің 1.1. Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің педагогикалық негіздері Қоғамның дамуы табиғатпен тығыз байланысты. Ғылыми-техникалық прогрестің даму барысында Сонымен бірге, қазіргі кезде адам мен табиғат арасындағы қарама-қайшылықтарды Оқушыларға экологиялық тәрбие беру жалпы білім берудің бір тармағы Оқушыларға экологиялық тәрбие беру мәселесін шешуде прогресшіл педагогтарымыздың орны ХІХ ғасырдағы орыс ағартушылары В.Г. Белинский, Н.Н. Герцен,Л.А.Добролюбов, Д.И.Писарев Н.Н.Герцен жас баланың жан дүниесін қалыптастырудағы табиғаттың маңызын көрсете Белгілі философтар В.Г. Афанасьев, В.В. Журавлев, А.Г. Спиркин, Г.С. Психологтар А.А.Люблинская, М.Мұқанов, Қ. Жарықбаев, т.б. өз еңбектерінде оқушыларға Оқушылардың адамгершілік қасиетін дамытып, оларды парасаттылыққа тәрбиелеуге экологиялық тұрғыдан Табиғат арқылы экологиялық тәрбие берудің маңызын бағалай келіп, А.Е. Сондықтан да адамның табиғат сұлулығына қатынасы эстетикалық қатынас деп Табиғат – сұлулықтың мәңгі бақи таусылмас қайнар көзі, ол Ч.Дарвин «Түрлердің шығуы» деген еңбегінде органикалық дүниенің дамуына байланысты Экологияның танымал сөзге айналғаны соншалық, оны не болса соған Жоғарыда айтылғандардан шығаратын қорытынды айқын: адамдарды құтқару жолындағы әрекетті Экологиялық тәрбие жұмысы балалардың жас ерекшеліктеріне сай және табиғатқа Р.Г.Лемберг, А.С.Макаренко, Ш.Т.Шацкий т.б. өздерінің еңбектерінде адамның табиғи ортаға Табиғаттағы эстетикалық түйсінуге балаларды жүйелілікпен, мақсаттылықпен тәрбиелеу идеясын Н.Н. Бар өмір тіршілігі табиғатпен араласып өтетін, оның аясында өскен А.Құнанбаевтың қара сөздеріндегі философиялық ой-пікірлері, оның табиғат заңдылықтарын терең Қазіргі экологиялық мәселелер бүкіл адамзат баласын ойландырып отырған кезде Аңыздардағы Қорқыт бабаның жерді бүлдіріп қаза беруден сақтандырып, «...уы Халқымыз табиғаттың кейбір туындыларын «киелі», «қасиетті» деп ұғып, оларды Халық табиғаттағы өздері қастерлеген жерлерді «Әулие бұлақ», «Әулие ағаш» Ертедегі табиғат жайындағы нақыл сөздер, өнегелі өсиеттер, жырау мен «Көзіңді қалдыр бұлақ көзін аша жүр, Ізіңді қалдыр жақсы істен мұра шаша жүр, Өзіңді қалдыр бақша өсіріп, жаса нұр – деген өсиетінде Табиғат – ананың сырларын бойға сіңіріп алмайынша онымен тең Бүкіл түркі дүниесінің бабасы Қорқыт Ата «Қаратауларың бұзылмасын, саялы Белгілі ғалым-эколог И.Д.Зверев «педагогикалық практиканың негізгі жағдайында барлық оқу Қазіргі кезде мектептегі экологиялық тәрбие беру саласында себептен гөрі Экологиялық тәрбие беру жұмысы жанұяда, балалар бақшасында, мектепте, орта 1.2. Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің жағдайы Қазіргі уақытта экологиялық тәрбие беру жер бетінің әрбір тұрғынын «Жалпы білім беретін мектептерде табиғат қорғау жұмыстарын күшейту туралы» Адамдар табиғатты билеп – тың игеру жылдарында қаншама жерді Біріккен Ұлттар ұйымы біздің планетамыздағы экологиялық жағдайды жақсарту жөнінде Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы мектептерінде экологиялық білім мен тәрбие Ол мынадай тармақтардан тұрады: 1. Республиканың халыққа білім беру органдары табиғатты қорғау жөнінен 2. Жалпыға бірдей кешенді және үздік экологиялық білім мен Ал, 1992 жылы «Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздігі тұжырымдамасы» қабылданды. Осыған байланысты Республикаға білім беру мекемелерінің алдында көптеген міндеттер Мектепте оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беру «Атамекен» Л.Р. «Атамекен» бағдарламасы жалпы білім беретін мектептегі оқу-тәрбие процесінің, сыныптан Оның негізгі міндеті 26 бағыттан тұрады. І-ХІ сынып аралығында Оның 15-ші «Заман-ай» бағытында «Атамекен» бағдарламасын жүзеге асыруды, қоршаған Келешек ұрпақты табиғат апатынан сақтап, қоршаған ортаға деген мейірімділік 1. Сәбиді табиғат қорғауға тәрбиелеу әр жанұяда басталып, оған 2. мектепке дейінгі сәбиді тәрбиелеу мекемесінің оқу, тәрбие жұмысының 3. Түрлі типтегі мектептің оқу-тәрбие жұмысына табиғатты қорғау мазмұны 4. Арнайы кәсіптік техникалық оқу орындары мен арнаулы орта 5. Жоғары білім беретін оқу орындарында «Экология және табиғатты - мамандығына қарамай «Экология және табиғатты қорғау» пәнін барлық - экология және табиғатты қорғау мәселесіне арнайы білім беретін 6. Жұртшылыққа табиғат қорғауды түсіндіріп, мамандар мен басшылардың білімдерін 1996 жылы «Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздігі» тұжырымдамасы қабылданды. Бұл Сондықтан, зерттеуге негіз етіп отырған 8-шы сынып оқушыларына экологиялық Білімді терең меңгеруге оқушылардың практикалық дағдыларын қалыптастыру әр түрлі Жалпы қорыта келгенде оқушыларға білім мен тәрбие беру, оның Көптеген ғалымдар, оның осы ерекшелігін негізге ала отырып, экологиялық Мектептегі экологиялық тәрбие беру ісінің педагогика теориясы мен мектеп 1.3. Оқушыларға сабақта және сыныптан тыс жұмыста экологиялық тәрбие беру үлгісі Қазіргі кезде халықаралық экологиялық білім беру жүйесінде педагогикалық теориясы Біріншісі – көп пәнді үлгі. Бұл жағдайда дәстүрлі пәндердің Екіншісі – бір пәнді үлгі. Мұның бір ерекшелігі орта Үшіншісі – аралас сабақтар үлгісі. Мұнда 8-шы сынып оқушылары Біз, ендігі кезекте оқушыларға экологиялық тәрбие берудің мақсат, міндеттері, Экологиялық мақсат, міндет және ұстанымдар жайлы ұғым, түсініктерге байланысты Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудегі негізгі міндеттер: 1. Экологиялық идеяларды, негізгі түсініктерді, ғылыми дәлелдерді іріктеп саралай 2. Табиғат – ресурстардың, өндірістік өнімдерді және адамзат мәдениеттерін 3. Табиғатты ұтымды пайдаланудың жолдарына байланысты қолданбалы білім, практикалық 4. Қоршаған ортаға саналы көзқараспен қарап, оның бүгінгі жағдайы 5. Табиғи ортаға зиян келтірмейтін, ластамайтын, бұзбайтын нормаларды саналы 6. Әрбір оқушының табиғатпен қарым-қатынас жасауға десек рухани қажеттілік Жалпы, эколог-ғалымдардың «экологиялық тәрбие беру» ұғымына берген анықтамаларынан туындайтын Сонымен, 8-шы сынып оқушыларында экологиялық білім мен тәрбие берудегі 1. Экологиялық білім мен тәрбие берудің бір жүйелілігі және 2. Оқу мазмұнында әлемдік, ұлттық және туған өлке мәселелерінің 3.Оқушылардың экологиялық дүниетанымдарын қалыптастырудағы пәнаралық бірлігі; 4. Табиғи ортаны қорғау жайлы білім алып, оны аялау, Жоғарыда оқушыларға экологиялық тәрбие беру мақсат, міндеттері, оларды іс-жүзіне 1. Оқушылардың мінез-құлқында және әртүрлі іс-әрекеттерінде, қызметтерінде табиғи ортаға 2. Қоршаған ортаны қорғау және жақсарту, табиғат байлығын ұқыптылықпен Бұл бағыттар негізінде оқушылардың экологиялық білімін танымдық іскерліктері мен Жеке пән «экологиялық» «арнайы» курс 8-шы сынып оқушылары үшін Ал, енді сол арнайы курстың мазмұнын қарауға келгенде қиындықтарға Экологиялық курстың бірінші мазмұны – қоғам мен табиғаттың өзара Табиғат туралы деректер, ұғымдар мен заңдарды жаратылыстану ғылымдары береді. Үш фактордың өзара байланысы заттардың биохимялық айналым арқылы жүзеге Жер бетіндегі тіршілік жасайтындар биологиялық жүйе биосфера құрайды. Экологиялық тәрбие берудің екінші оқушылардың мінез-құлықтарына экологиялық құндылықтарды қалыптастыру, Экологиялық тәрбие берудің үшінші мазмұны – оқушылардың бойында экологиялық Экологиялық тәрбие берудің төртінші мазмұны оқушыларды қоғам мен табиғат Жоғарыда көрсетілген оқушыларға экологиялық тәрбие беру мазмұндары оқу-тәрбие процесін Баршамыздың елімізде ұстайтын жәй – экологиялық тәрбие беру үздіксіз Сонда, оқушылардың табиғатты қорғау, аялау, сақтау, жетілдіру қатынастарын, іскерліктерін оқушының табиғатқа деген қатынасын бағалау; табиғатты қорғауды, аялауды және жетілдіруде қосқан үлесіне, нәтижесіне талдау табиғат объектілерін зерттеп, оның құбылыстарын тану, оған сипаттама беру; оны жақсартуды жетілдіруде дұрыс шешім қабылдау қабілеттерін есепке алу; табиғи ортаны қорғауға байланысты нормаларды сақтау; табиғатқа қамқор болу идеяларын насихаттау. Егер де аталған іскерліктер табиғатқа деген жауапкершілік, жанашырлық, сүйіспеншілік Қазіргі кезде барлық дәстүрлі ғылымдар экологияландырылып, экологиялық туындаған мәселелерді Соның мазмұнын анықтау үшін аталған ұғымдарға қысқаша мінездеме берсек. Экологиялық сана – қоғамдық және жеке адам санасының бір Экологиялық ойлау – табиғаттағы алуан түрлі өзгерістердің бір-бірімен экологиялық Экологиялық сауаттылық – жас өспірімдерді табиғатты қорғаудың ғылыми негіздерімен Экологиялық этика – айналадағы табиғи ортамен қарым-қатынастағы мінез-құлық нормалары Экологиялық мәдениет күрделі ұғым болғандықтан ғылыми жағынан да, Экологиялық мәдениет – экологияның білім беру жүйесінің міндетті бір Жеке адамның экологиялық мәдениеті дегеніміз – табиғатты аялау талабына Ал, экологиялық мәдениет пен этиканың құрамына: табиғатты қорғау қажеттілігін Сонымен, анықтамада берілген ұғымдар экологиялық сана, ойлауы, сауаттылығы, этикасы Оқушылардың табиғатқа жауапкершілік қатынасын қалыптастыру мақсатымен әрбір сыныптың қабілетін Педагог (А.Н. Захлебный, И.Д. Зверев, Е.М. Кудревцева) педагогикалық процесс интеллектілік; эмоциональдық; практикалық өлшеулерді негізге ала отырып, жасаған анықтамаларыңызға сүйендік. Атап айтқанда: интеллектілік өлшем – экологиялық білімнің болуына, оны Эмоционалдық өлшем – экологиялық білімге қызығушылығын, табиғат пен оның Практикалық өлшем – табиғат қорғауға байланысты практикалық іс-шараларға қатысуын, Оқушылардың табиғатқа жауапкершілік қатынасының интеллектілік, эмоциональдылық, практикалық өлшемдері бойынша Жоғары деңгей: экологиялық білімді жақсы меңгерген, оның күнделікті өмірде Орта деңгей: экологиядан білімі бар болғанымен оны күнделікті өмірмен Төмен деңгей: экология білімін нашар меңгерген, оны өмірде қажеттілігін Заттардың биохимиялық айналымы дегеніміз – олардың табиғаттағы алмасуы мен Табиғаттың өзіндік дамуына байланысты айтылған жүйелер арасында биохимиялық айналымның Адамның табиғат заңдарын ұстамауы өндірістік іс-әрекеттерінің әсерінен экожүйе бөліктері Яғни, жер климатының біртіндеп, жылынып, озон қабатының тесілуі, өсімдіктер ІІ. Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудегі тәжірибелік жұмысы 2.1. Оқу процесінде сабақта экологиялық білім мен тәрбие беру Егемендік алған республикамыздың келешегі және ұрпақтарды тәрбиелейтін орта мектеп Осыған байланысты мектептегі экологиялық білім негізін құрайтын жаңа пән Экология курсының алдына қойған негізгі мақсаттары мен міндеттері төмендегідей: оқушылардың жаратылыстану пәндерінен алған білімдерін дамыта отырып, айнала қоршаған экология ғылымы туралы алғашқы түсініктерді дамыту; - табиғат, қоршаған орта, зат аламсу, табиғатындағы қарым-қатынастарға ғылыми-тәрбиелік Экология ғылымының зерттеу облыстары – популяция, биоценоз және экожүйе №1-сурет Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің үлгісі Айтылып отырған мақсат-міндеттерге байланысты экология курсы бойынша әрбір оқушы - Айналаны қоршаған ортаны кез-келген өзгерістеріне ластануына бақылаужәне оның - Табиғатты қоршаған орта, ондағы қарым-қатынастар, зат алмасу процестерінің - Табиғат ресурстары, тірі организмнің биологиялық және геохимиялық ролі; - Экологиялық және антропогендік факторлар, экожүйенің өзгеруі, оны қалпына - Биосфера шегіндегі геохимиялық заңдылықтар, оны реттеудің қазіргі заманғы - Жергілікті аймақтардың және жер шарындағы экологиялық проблемаларды түсініп, Жоғарғы тұжырымдарды ескере отырып, биология, химия, география, физика оқу Биология пәнін оқу бағдарламасын зерттеу барысы, экологиялық білімнің мынадай Биология – адамның денсаулығы және табиғи ортаның көрсеткіштері. Биосфера География пәнінің оқу бағдарламасында зерттеу жүргізілу барысында экологиялық білімнің География. Географиялық ортада өмір сүретін орта және адамның қызметі Химия пәнінің оқу бағдарламасына зерттеу жүргізілу барысында экологиялық білімнің Химия: ортаның химиялық өлшемдерінің нормасы. Олардың адамның химиялық іс-әрекетінің Физика пәнінің оқу бағдарламасына зерттеу жүргізілу барысында экологиялық білімнің Физика: адамды қоршаған ортаның физикалық параметрлері, олардың физикалық антропогенді Физика, биология, химия, география пәндерінің оқу бағдарламаларының барлық мүмкіндіктерін Оқушылардың экологиялық тәрбие беруде мектепте оқытылатын әр пәннің өзіндік Мәселен, пәнаралық байланыс арқылы экологиялық тәрбие беру мақсатында жүргізіліп Осы тақырыптарға байланысты оқушыларға көрнекілік жасап, соны жетік түсіндіру Соңғы кезде көп пайдаланып жүрген дәстүрлі емес сабақ түрлері Семинар сабақта оқушылар алған білімінің тиянақты екенін көрсетіп, берілген Экологиялық тәрбие беру практикасында ойын әдістері көп қолданылуда Экологиялық ойын – экологиялық білім берудің бір формасы. Ұстаздық Экологиялық рөлдік ойын – экологиялық іс-әрекеттердің әлеуметтік мазмұнын, моделдеуге 1. «Сот процесі» ойыны экологиялық құқықтану білімін игеруге бағытталған 2. «Табиғат қаласы» ойынына жоғарғы және орта сынып оқушылары, 1. Ботаникалық бақ. Өсімдіктер туралы викториналар. 2.Зоопарк. Жануарлар туралы викториналар, суреттер галереясы. 3. Табиғат тақырыптарына арналған карталармен танысу. 4. Ертегілер әлемі. Табиғат туралы жұмбақтар шешіледі. 5. Концерт залы. Табиғат тақырыбына арналған шумақтар. 6. Көркемдік салоны. Сурет көрмесі. 7. Кітапхана. Табиғат туралы кітаптар көрмесі. 8.Табиғат үсті. Плакат, фотографиялармен иллюстрацияланған табиғат тақырыбындағы баяндамалар. Ойын 2.2. Сыныптан тыс жұмыста оқушыларға экологиялық білім және тәрбие беру Қазіргі таңда экологиялық проблемалардың зардаптық көлемі ұлғаюына байланысты жас Біріншіден сабақ оқытудың барысында экологиялық мәселелердің бір-бірімен байланыстырылған ғылыми Сондықтан экологиялық білім беруге әр түрлі әдістерді пайдаланамыз: олар Сыныптан тыс жұмыстарда оқушылардың экологиялық білімдері мен біліктерін қалыптастыру Біздің зерттеуіміз көрсеткендей, сыныптан тыс жүргізілетін экологиялық жұмыстардың басты 1. Оқушылардың экологиялық білімдерін дамытып, оқу іс-әрекетінде белсенділіктерін арттыру, 2. Сыныптан тыс экологиялық жұмыстар өткізу және оған дайындық 3. Сыныптан тыс жұмыстар практикалық процесте оқушылардың іскерлігін арттыру Сыныптан тыс экологиялық жұмыстардың алуан түрлері бар, бірақ олардың 1.Сыныптан тыс жұмыстардың түрлеріне қарай оқушыларды қалыптастыру тек қана 2.Қандай да жұмыстың түрі болса да, оның қоғамдық және 3.Сыныптан тыс және мектептен тыс жүргізілетін экологиялық жұмыс түрлерін 4.Ұйымдастырылған қандай да бір экологиялық жұмыс түрі болмасын оқушылардың 5.Балалармен жүргізілетін жұмыстардың әр түрінде жүргізілетін жұмыстардың әр түрінде 6. Бұл жұмыстар нәтижелі болу үшін нақты белгіленген күні, 7. Сыныптан тыс және мектептен тыс экологиялық жұмыстарға оқушыларды 8. Экологиялық жұмыс жүргізгенде оқушылардың жас ерекшеліктерін, өмір тәжірибелерін, Менің ойымызша экология курсының жүргізілетін экологиялық мазмұндағы сыныптан тыс 1. Сыныптан тыс жұмыстардың жан-жақты болуы, білім және тәрбие 2. Мектеп бағдарламасында оқу материалын экологиялық жұмыстармен байланыстыру барысында, Сабақ мазмұндары мектеп бағдарламасында шектеулі болуына байланысты күнделікті өмірде Осыған байланысты сыныптан тыс оқушыларға экологиялық білім беру факультатив Қазақ халқында табиғат пен адам арасындағы байланыс өте ертеректен Табиғат пен адам арасындағы тепе-теңдік бұзылмаған, халқымыздың ауыз әдебиетінде Жаздың бір күні Қыстың мың күніне татыр – деп жаздың жайма шуақ, елге сондай жайлы екендігін тілге Тау мен тасты су бұзар, Адамзатты сөз бұзар дейді, яғни адам мен табиғатта болатын өзгерістермен байланыстыра отырып Тау кезеңсіз болмайды, Өлке өзенсіз болмайды – деп өмірі көшіп-қонудан басталған халқымыздың даналығының бастауы болған табиғат Сондықтан да, мектепте экологиялық мәселелер бойынша оқу-тәрбие процесін белгілі Сондықтан сыныптан тыс өткізілетін жұмыстарға жете мән беріп, әртүрлі Биология сабағында оқушылардың білімі мен икемділігіне қоятын талаптар. №1-кесте Білімі Кіріспе икемділігіне Табиғатты қорғаудағы халық дәстүрі Табиғаттың сансыз, сыры мен құбылыстарын Қазақ халқының табиғатты қорғауға арналған дәстүрлері Табиғатты қорғауға арналған Ауа-райының құбылыстарын бақылауға байланысты халық дәстүрлері Ауа-райының құбылыстарын бақылауға Су қорғауға байланысты халық дәстүрлері Өзен-көл суларына тиімді пайдалану, ластанудан сақтау Өзен суларының ластану Пайдалы қазбаларды қорғауға арналған халық дәстүрлері Адамдардың жер қойнауындағы пайдалы қазбаларды игеруде және шаруашылық қызметінің Топырақты қорғауға байланысты халық дәстүрлері Топырақ эрозиясы, оны бақылауға арналған іс-шаралар, қазақ халқының топырағын Табиғат аясына экскурсия Туған өлке табиғатын тиімді пайдалануға және қорғауға арналған іс-шараны Мектеп өміріне кеңінен орын-тепкен сыныптан тыс көп жұмыстың біден-бір 1. Пән үйірмесі - әдебиет, тіл, тарих, физика, математика, 2. Драмалық үйірме: көркем саз, би, фотосурет, радио үйірмесі. Оқушыларға экологиялық білім беруге бағытталған сыныптан тыс жұмыстардың үйірме сабақпен салыстырғанда сыныптан тыс уақытта экологиялық теория мен практика оқушылардың теориялық материалдарды меңгеруге экологиялық және табиғи қорғау мәселелерін оқушылардың экологиялық қабілетін жетілдіре түсу үшін олардың әрқайсысының жеке Сонымен қатар экологиялық үйірме арқылы оқушылардың экологиялық жұмыстарға белсенділігін Мектепте өткізілетін үйірме жұмыстарының барысында «табиғатты аялаушылар» жұмыстарының негізгі 1. Үйірме отырыстарында күнделікті өмірмен, табиғи ортамен тікелей байланыста 2. Жерді тиімді пайдаланумен, оның сапасын сақтауға көңіл бөлу. 3. Ауаның тазалығын сақтауын дағдыландыру. 4. Жаңадан отырызылған балауса шыбықтарды қорғауға үйрету. Оқушыларға табиғат қорғауға баулу жұмыстары ішінде экологиялық мүмкіндіктерінің өзіндік Экологиялық мүмкіндік оқушыларға не бермек? жаратылыстану ғылымдарынан алған білімдерін тиянақтауға; табиғатқа деген сезім құштарлығын арттыруға; табиғатпен тікелей байланыста болу нәтижесінде дұрыс мінез-құлықтың, сапалы қарым-қатынастың табиғат байлығын күтіп, баптауға, бақылаулар жүргізуге, ұқыпты қарауға баулиды. Қазіргі уақытта біздің елімізде үйірмелер аз емес. Осы үйірмелер Ал, биология пәні бойынша пәндік апталықтар өткізуге болады. Біз Бағдарламасы «Табиғат – тағдырым» атты экологиялық апталықтың жоспары №2-кесте № Күні, уақыты Экологиялық апталық бағдарламасында жүргізілетін, іс-шаралар, жұмыс 1. 6.02.06 сағ. 14:00 Апталық ашылу салтанаты, оның бағдарламасымен таныстыру, апталыққа 2. 7.02.06 сағ. 14:00 «Халық жүрегінде–табиғат тағдыры» халқымыздың ақын-жазушыларының әңгімелерін, өсиет 3. 8.02.06 сағ. 14:00 «Ата-бабам айтқан сөз» халықтың мақал-мәтелдерін, қасиетті сөздер, 4. 9.02.06 сағ. 14:00 «Табиғат адамның алтын бесігі» табиғат пен адамның 5. 10.02.06 сағ. 14:00 «Табиғатты қорғау» КВН етіп өткізуге болады 6. 11.02.06 сағ. 14:00 «Табиғатым – тағдырым» қорытынды кеш: 1. Кеш қонақтарының пікірі 2. Озық нөмірлер жеңімпаздары 3. Викториналық сұрақтар «Алтын сандық» ойыны 4. Музыкалық сәлемдемелер /2-4 нөмір/ 1.1. Сахналық көрініс: «Жер-Ананың күңіренуі» сахнада жердің құрғап, тілім-тілімі Бастаушының сөзі: Жер бетінде алашұбар дақтар көп. Соның бәрі Жолаушы күңіреніп отырған жер анаға кездесті. Жолаушы: О, жер ана неге мұнша күңіренесің, неге мұнша Жер ана: Мен неге күңіренбеймін, неге мен зарланбаймын? Қарашы Адамдардың көпшілігі ауруға шалықты. О, Адамзат не ойың бар? Жер ана: Иіліп, отырып, қалды. Жолуашы: Көкжиекке қарап, ойланып қалды. Залда мұңлы күй жайлап Көрініс: «Теңіз неге ашулы?» Автор – Қожатаева Зарина Дауыл – Жамалбеков Нұрдос Арал – Момбаева Мөлдір Күн – Нұрлыбекова Ақерке Бұлт – Жүсіпов Бақыт Автор: Кешегі бар байлықтың мекені аталған қайран Арал. Міне, қазір шаршаған, қамыққан күйде сырын шашып сырласатын, мұңын Дауыл: Ау, Арал! Қалың қалай? Неге мұңайып отырсың? Арал: Дауыл достым-ау! Мұңаймай қайтейін, маған ешкім соқпайтын болды, Дауыл: мұңайма достым. Бізге де күн туар, толқының қайта Арал: Әй, қайдам! Ондай күн көзімнен бұл-бұл ұшты ғой. Дауыл: Сені осындай күйге түсірген адамдар ғой, сен олардан Арал: Сонда сен маған не дейсің? Адамдарға қатігездік жаса Дауыл: Иә, достым. Олар сені аямады, сен де оларды Арал: сонда не істе дейсің? Дауыл: «Маған ерік бер. Мен жағалауыңдағы тұз бен сорды Арал: Ендеше бердім рұқсатымды. Өзің біл не істесең де! Автор: бұлардың сөзін тыңдап тұрған күн-ана мен бұлт-апа сөзге Күн: Әй, Арал, алдандың ба? Ана құтырған дауылға неге Бұлт: Ол дауыл мені тыңдамайды ғой. Арал: Мен бе алжыған. Алжыған, адасқан адамдар. Бізді олар Автор: Міне, кешегі ару Арал тағдыры мынандай. Сондықтан табиғатты қорғау бәрімізге ортақ іс. Табиғат туған үйіміз. Ән: «Аралдан ұшқан аққулар» Сөзі: Ш. Сариевтікі Апталықтың 3 күні: «Ата-бабам айтқан сөзі Бізге келіп жеткен сөзі» атты тақырыпта өтті. Онда 8 Мысалы, «Жер тоймай, ел тоймайды» «Жер – ана, ел – бала» деп айтып шықты. Апталықтың соңғы күні: 1. апталықты қорытындылау: Мектептің 8-шы сынып оқушыларымен өткізілген «Табиғатым–тағдырым» деп аталатын экологиялық Біріншіден, қазақ халқының бар өмірі, тіршілігі табиғатпен етене байланысты Екіншіден, көптеген мақал-мәтелдер, аңыз әңгімелер, тақпақтар жаттап, жан-жақты білімдерін Үшіншіден, түрлі көріністер арқылы олардың табиғат алдында деген қамқорлық Сондықтан жас өспірімдер арасында жүргізілетін халқымыздың болашақ ұрпақтарын жақсылыққа ІІ. Табиғи ортадағы жұмыстар (Танымжорық) Табиғатқа танымжорық жүргізбей экологиялық білім беру мүмкін емес. Экологиялық Белгілі педагог, әдіскер К.Т. Ягодовский ХХ ғасырдың басында-ақ танымжорық Танымжорықтың негізгі объектісі – табиғат құрам бөліктері. Танымжорық өлкетану Педагог-әдіскер мұғалімдер үшін төмендегідей бірнеше бағыт-бағдар ұсынылады: 1. Табиғатқа танымжорық жасау серуендеу емес, экологиялық білім берудің 2. Танымжорық мәселелерін ертерек анықтау, алдын-ала жергілікті жермен танысып, 3. Танымжорық кезінде көзге көрінетін құбылыстар мен көріністер жөнінде 4. Оқушыларды шамадан тыс жаңа атаулармен таныстырудың қажеті жоқ, 5. Табиғатта білімгерлердің зейінін табиғи объектілерге аудара білу. 6.Оқушылардың шаршағанын уақытында байқап, танымжорықты дер кезінде аяқтай білген Танымжорыққа шығар алдында оқушыларға не көретін және қалай бақылау Мұғалім табиғат жөнінде ақын-жазушылардың, суретшілер мен сазгерлердің шығармаларымен жете Мысалы, А. Құнанбаевтың «Көктем», «Жаз», «Күз», «Қыс» деген өлеңдерінде Танымжорықта қазақ сазгерлерінің әндері мен шығармаларын кең пайдалануға болады. Танымжорықтың барысы оқушылар Талас өзенінің жағасына барып, ондағы өсімдік, Өзен жағасына бақылау жасау барысында оқушылар өзен экологиясымен танысты. Оқушылар өзен жағасын бақылап, көргендерін айтып, ой өрісінің дамуына Табиғатқа танымжорық – оқушыларға экологиялық білім берудің, тәрбие берудің Қорыта айтқанда өткізілетін апталықтар мен кештер табиғат байлығын тиімді 2.3. Тәжірибелік – эксперимент жұмысының нәтижелері Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің биология сабақтарындағы тәжірибелік Бұл дипломдық жұмыс болғандықтан осы тәжірибе жұмысына негізінен Тараз Бірінші кезеңде 8-шы сыныптарды биология сабақтары арқылы экологиялық білім Зерттеу бойынша оқушылардың экологиялық білімдерін, дағдыларын үш деңгеймен анықтадық. Орташа деңгей: табиғатқа қамқорлық керек екенін түсінеді, бірақ оны Төменгі деңгей: экология білімін нашар меңгерген. Табиғатты қорғау керектігін Алған білімдер көмегін тексеріп, қорытындысын таңдаған уақытында тәжірибелік жұмысының Тәжірибелік жұмыстарды өткізу барысында 8-шы сыныптардағы оқушыларға экологиялық білім Тәжірибелік – эксперименттік жұмыста оқушыларға анкета таратып, «Бізді қоршаған Арал, Балқаш, Семей апатымен адамдардың денсаулығы 37,8% зиянды химиялық Тест мынадай сұрақтардан тұрады: Экология деген терминді алғаш рет ғылымға енгізген қай ғалым? А. Геккель В. Рулье С. Гумбольдт Д. Трамбле 2. Экологияны зерттеу әдістері неше топқа бөлінеді? А. 3 В. 4 С. 2 Д. 5 3. Ірі географиялық аймақтарды қоршаған ортамен байланыстыра отырып зерттейтін А. Ландшафтық экология В. Аутэкология С. Синэкология Д. популяциялық экология 4. 500-ден астам жануарлардың түрін айқындап,қоршаған ортамен байланыстыра зерттеген А. Павлас В. Дарвин С. Аристотель Д. Гумбольдт 5. «Зоология философиясы» деген еңбекті кім жазған? А. Линней В. Рулье С. Дарвин Д. Ламарк 6. Неше экологиялық факторлар бар? А. 3 В. 2 С. 1 Д. 5 7. Абиотикалық факторлар неше топқа жіктеледі? А. 2 В. 1 С. 3 Д. 5 8. Эдовикалық факторларға не жатады? А. Жер қыртысы және рельеф В. Тау жыныстары, рельеф С. Жер бедері мен топырақ Д. Су ағыстары, ылғалдық 9. Антропогендік факторлар дегеніміз не? А. Адамның іс-әрекетінен болатын өзгерістер В. Табиғаттың әсерінен болатын өзгерістер С. Табиғат пен қоғам арасындағы өзгерістер Д. Табиғат ресурстарын пайдалану кезіндегі болатын өзгерістер 10. Оптимальды жағдайлар не деп аталады? А. Организмдердің тіршілік етуі үшін қолайлы жағдайдың тууы В. Организмдердің бір ортадан екінші ортаға көшуі С. Организмдердің тіршілік етуі үшін қолайсыз жағдайдың тууы Д. Организмдер климаттық әсерінен өзгерістерге ұшырауын айтамыз. 11. Смогтық негізгі қосылыстары не? А. Хлорфторкөміртектер В. Көміртектер С. Фторкөміртектер Д. Хлор тотығы 12. Экология қандай ғылымның саласы болып табылады? А. Биология В. Зоология С. География Д. Геоэкология 13. Биосферадағы ластану процесін неше топқа бөлеміз? А. 3 В. 2 С. 4 Д. 1 14.Смогтың неше түрі бар? А. 2 В. 1 С. 3 Д. 4 15. Фотохимиялық смог алғаш рет қай жылы байқалады? А. 1945 В. 1930 С. 1950 Д. 1940 16. Табиғи ластану не жатады? А. Вулкан В. Өндірістен шығатын газ С. Транспорттан шығатын түтіндер 17. Озонның жұқырауы қай ғасырда байқалады? А. 19-ғ В. 16-ғ С. 18-ғ Д. 17-ғ 18. Фотохимиялық қай қалаларда байқалады? А. Токио,Сеул, Лос-Анжелес В. Улан-Батор, Пекин, Нью-Йорк С. Токио, Пекин, Ұлыбритания Д. Египет, Нью-Йорк, Сеул 19. «Ойкос» қандай мағынаны білдіреді? А. Үй В. Табиғат С. Орта Д. Ғылым 20. Ауаның ластануы неше топқа бөлінеді? А. 2 В. 4 С. 5 Д. 3 8-шы сынып оқушылардың жалпы саны 23. Тест сұрақтары бойынша Қорытынды Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беру мақсатында жүргізілген жұмыстың Жоғарыда аталып көрсетілгендей еліміздегі экологиялық жағдайлар кейбір жерлеріміздің экологиялық Экологиялық білім мен тәрбие беру жүйесі мүмкіндіктерін шешуде жалпы Тақырып бойынша жүргізілген тәжірибелік зерттеу жұмысымызда жалпы орта білім жоғары сыныптың бағдарламалары, оқулықтары, әдістемелік құралдардың оқушыларға экологиялық білім мұғалімдермен экологиялық тәрбие жұмыстарын жүргізу; экологиялық білім мен тәрбие үлгерімінің көрсеткіштерінің бастапқы және соңғы Жоғары аталған міндеттерді шешу үшін биология пәнінен өткізілген сабақтардың, Сыныптан тыс жұмыстар арқылы экологиялық білім мен тәрбие беру Экологиялық апталық, факультатив сабақтар, экологиялық тақырыптағы әңгімелер. Табиғи ортадағы жұмыстар: қоғамдық пайдалы еңбектер және «Жасыл ел» Осы бағытта жүргізілген жұмыстар оқушылардың табиғатқа жауапкершілік сезімдерін, экологиялық Оқушылардың экологиялық тәрбиелілігін қалыптастыруға бағытталған сыныптан тыс жұмыстардың ішінде Әдебиеттер тізімі 1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы (баптары түсіндірмелері) оны жүзеге асыру жөніндегі құжаттар. – Астана, 2000 Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау туралы заңы. //Егеменді Қазақстан, Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995- А: Жеті Жарғы, 1998 6бап Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан 2030». Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі. А: Ана тілі, 1995.-6б. Ә.С.Бейсенова,Ж.Б. Шілдебаев, Г.З.Сауытбаев Экология Алматы «Ғылым» ғылыми баспа орталығы, Сарыбеков Н.С, Сарыбеков М.Н, Сарыбеков Д.Н. Қазақ халқының табиғат Руссо Ж.Ж. Педагогические сочинение т. 2-М.,1977.-465с. Белинский В.Г, Чернышевский А.И, Добролюбов Педогогические наследие. – М., 10.Герцен А.Н. Диалетизм в науке. Письмо об изучении природы 11.Писарев Д.И. Педагогика –М., 1977.-46с. 12.Қасабеков А., Алтаев Ж. Қазақ философиясының тарихына кіріспе. – 13.Люблинская А.А. Формирование нравственной позиции начинается в детстве. М: 14.Мұқанов М. Ақыл-ой өрісі. –Алматы: Қазақстан, 1980.-72б. 15.Тихонова А.Е. Дидактические и методические основы экологического образования и 16.Дарвин Ч. Происхождение видов.- М: Госсельгиз, 1952. -98с. 17.Геккель Э. Естественная история мировозрения Лейпциг: соб. 1908 1т.- 18.Ушинский К.Д. Собр. Соч. Том 10-М.-Л:1950.-87с. 19.Сухомлинский В.А. Балаға жүрек жылуы. А: Рауан, 1992.-82б. 20.Зверев И.Д. Экология в школьном обучении. М.: Изд-во Знание, 21.Құрсабаев А.Р. Атамекен тәлім тәрбие бағдарламасы, А: Жалын, 1991. 22.Балтабаев М.Х. Кәусар бұлақ //Қазақстан мектебі, №4, 1999. 23.Балтабаев М, Ұзақбаева С, Қышқышбаев П, Быковский М, Әлмұхамбетов 24.Бозжанова К.Б. Оқушылармен жүргізілетін кластан және мектептен тыс жұмыстар 25.БолдыревН.И. Мектептегі тәрбие жұмысының методикасы А: Мектеп, 1987.-32б. 26.Жалпы білім беретін мектепте табиғат қорғау жұмысын күшейту туралы 27. Сәтімбекова Р. Табиғат қорғау. А: Рауан, 1992.-92б. 28. Нұғыманов И, Орынбеков С. Экологиялық білім берудің педогогикалық негізі. //Қазақстан мектебі, 1996.-127б. 29.Жарықбаева Қ.Б. Психология А: Білім, 1993.-69б. 30. Ильина А.Н. Педогогика А: Мектеп, 1977-175с. Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің үлгісі «Табиғат – тағдырым» атты экологиялық апталықтың жоспары № Күні, уақыты Экологиялық апталық бағдарламасында жүргізілетін, іс-шаралар, жұмыс 1. 6.02.06 сағ. 14:00 Апталық ашылу салтанаты, оның бағдарламасымен таныстыру, апталыққа 2. 7.02.06 сағ. 14:00 «Халық жүрегінде–табиғат тағдыры» халқымыздың ақын-жазушыларының әңгімелерін, өсиет 3. 8.02.06 сағ. 14:00 «Ата-бабам айтқан сөз» халықтың мақал-мәтелдерін, қасиетті сөздер, 4. 9.02.06 сағ. 14:00 «Табиғат адамның алтын бесігі» табиғат пен адамның 5. 10.02.06 сағ. 14:00 «Табиғатты қорғау» КВН етіп өткізуге болады 6. 11.02.06 сағ. 14:00 «Табиғатым – тағдырым» қорытынды кеш: 1. Кеш қонақтарының пікірі 2. Озық нөмірлер жеңімпаздары 3. Викториналық сұрақтар «Алтын сандық» ойыны 4. Музыкалық сәлемдемелер /2-4 нөмір/ «Оқу-тәрбие үрдісінде оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің маңызы» тақырыбы бойынша жазған диплом жұмысына Р Е Ц Е Н З И Я Өзінің дипломдық жұмысын «Оқу-тәрбие үрдісінде оқушыларға экологиялық Қазіргі уақытта экологиялық білім мен тәрбие беру жер бетінің Қазіргі таңда экологиялық проблемалардың зардаптың көлемінің ұлғаюына байланысты жас Дипломант оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің биология сабағында «Оқу-тәрбие үрдісінде оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің маңызы» «Оқу-тәрбие үрдісінде оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің маңызы» тақырыбы бойынша жазған диплом жұмысына П І К І Р «Тарих – география» мамандығының ИСГ21 – 1,3 тобын бітіруші Дипломдық жұмыс негізгі 2 бөлімнен тұрады. Бірініші бөлімде оқу-тәрбие үрдісінде оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие Оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің бір тармағы ретінде Екінші бөлімде оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудегі тәжірбиелік «Оқу-тәрбие үрдісінде оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие берудің маңызы» 57 Экологиялық білім мен тәрбие берудің мүмкіндіктері Сыныптан тыс жұмыстар (апталық, үйірме және т.б.) Факультатив «Этноэкология» Биологиялық курс «Экология» Мектептен тыс жұмыстар: танымжорық, наурыз мерекесі Экологиялық білім және тұлғаның адамгершілік қатынасы: табиғат, қорғау, аялау Экологиялық білім мен тәрбие берудің мүмкіндіктері Сыныптан тыс жұмыстар (апталық, үйірме және т.б.) Факультатив «Этноэкология» Биологиялық курс «Экология» Мектептен тыс жұмыстар: танымжорық, наурыз мерекесі Экологиялық білім және тұлғаның адамгершілік қатынасы: табиғат, қорғау, аялау жүктеу/скачать 33,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|