Оқушыларға ана тілін оқыту, оларды тәрбиелеу және жан-жақты дамыту міндеттерінен келіп шығып, таным теориясына негізделіп, барлық ӛзара жуық, байланысты пәндердің ҧсыныстарына негізделіп, ана тілін оқыту әдістемесі ӛзінің қағидаттарын істеп шығады. Бҧл қағидаттар жалпыдидактикалық қағидаттардан ӛзгеше болып, оқытушы мен оқушы арасындағы оқу еңбегінің бағыттарын белгілеп береді.
Ана тілін оқытудың қағидаттары мыналар:
Тіл материалына, сӛйлеу аппараты мҥшелерінің дамуына, сӛйлеу іскерлігінің дҧрыс қалыптасуына мән беру қағидаты. Сӛйлеу, тіл заңдылықтарына, аз да болса мән бермеу практикалық сӛйлеу қызметін игеруге кері әсерін тигізеді. Мысалы, фонетикалық дағдыларға жеткілікті мән берілмесе, емле сауаттылығына кемшілік келеді. Бҧл білім беру қағидаты тіл жаттығуларында кӛру және есту нҧсқалылығын қамтамасыз
етуді және сӛйлеу аппараты мҥшелерін жаттықтыруды (сӛйлеп беруді, мәнерлеп оқуды, ішкі сӛйлеуді) талап етеді.
Тілдік мағыналарды (лексикалық, грамматикалық, морфемалық, синтаксистік) тҥсіну қағидаты. Сӛзді, морфеманы, сӛз тіркесін, сӛйлемді тҥсіну әлемдегі алуан тҥрлі оқиға-қҧбылыстар арасындағы байланысты анықтау деген сӛз. Тілдік мағыналарды тҥсіну қағидатына мойынсҧнудың шарты — тілдің барлық барлық жақтарын, тіл білімінің барлық саласын (грамматика, лексика, фонетика, орфография, стилистика) ӛзара байланыстыра ҥйрену. Мәселен, морфологияны синтаксиске сҥйеніп қана ҥйрену, игеруге болады. Ал синтаксисті ҥйренгенде морфологияға сҥйенеміз. Орфография фонетикаға, грамматикаға, сӛзжасамға, т.б. сҥйенеді. Сӛзді морфемалық талдау оның мағынасын тереңірек тҥсінуге кӛмектеседі. Тілдің барлық деңгейі бір-бірімен ӛзара байланысты болып, оқытуда мҧны әлбетте есепке алу керек.
Тілге сезімталдықты дамыту қағидаты. Тіл — ӛте кҥрделі қҧбылыс, оның қҧрылысын, бірізді жҥйесін байымдамай жатып оның заңдылықтары мен ҧқсастықтарын аз да болса игермей жатып есте сақтауға болмайды. Бала сӛйлесу, оқу, естумен тілдік материалдарды жинайды, оның заңдарын меңгереді. Нәтижеде адамда тілге сезімталдық (тіл қҧбылыстарын тҥсіну) ерекшелігі қалыптасады.
Сӛйлеудің мәнерлілігіне мән беру қағидаты. Бҧл қағидат тіл қҧбаластарын тҥсінбес бҧрын сауатты жазу, тіл мәдениеті қҧралдарының хабар беру міндетін тҥсінумен қатар оның мәнерлілігін (стиліне қатысты) тҥсінуді, мазмҧнын ғана емес, сӛз бен сӛйлеу бірліктерінің, тілдің басқа ӛркемдік-бейнелеу қҧралдарының әсерлілігін де тҥсінуді кӛздейді. Бҧл қағидатқа мойынсҧну ҥшін бірінші кезекте кӛркем әдебиеттерді, сондай-ақ тілдің стилдік ерекшеліктері нақты ӛрнектелген басқа да мәтндерді пайдалануды талап етіледі. Ал бҧл мәтн мазмҧны мен оның ӛзіндік «нәзік» қырларын да аңғаруға кӛмектеседі.
Ауызша сӛйлеуді жазбаша сӛйлеуден бҧрын меңгеру қағидаты. Бҧл қағидат та адам тілінің дамуына ықпал етеді және тілді оқыту әдістемесін қҧрастыруға қызмет етеді.
Әдістеме қағидаттары дидактика қағидаттары секілді оқытушы мен оқушының мақсатты қызметін белгілеуге, олардың біргеліктегі жҧмыстарында қолалы бағыттарды таңдауға септігін тигізеді, әдістеменің ғылым ретінде теориялық негіздеу элементтерінің бірі болып қызмет етеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
