Қозғыш құрылымдардың физиологиясы

Тыныштық потенциалы

• Мембраналық потенциал – бұл жасуша мембрана беті мен оның протоплзамасы арасындағы потенциалдар айырмасы.
• Мембрананың сыртқы беті «+» зарядталған;
• Мембрананың ішкі беті «-» зарядталған.
• Бұлшықет талшығының мембраналық потенциал мөлшері: – 60 - – 90 мв.

• Иондар мөлшері

• Қозу кезінде натрий иондары үшін мембрананың өтімділігі күрт артады

• Тыныштық потенциал кезінде әр түрлі иондар үшін мембрананың өтімділік коэффициенттері:

• Қозу кезеңінде

• Тыныштық потенциалы мембрананың екі жағындағы концентрациялардың және мембрана арқылы өтетін иондардың әртүрлілігімен анықталады. Міне сондықтан мембрана арқылы иондар ағыны және жасушаның потенциалдар айырымы пайда болады. Мембраналық потенциалдың пайда болу себебі – жасушадан сыртқа қарайғы К+ иондарының диффузиясы.
• Иондар концентрациясының айырмасын ұстап тұру АТФ энергиясын пайдаланатын иондық арналардың көмегімен жүзеге асады. Бұдан басқа , К+, Na+ арналар жасушадан үш натрий ионын сыртқа шығарып, жасушаға екі калий ионын алып келетін болғандықтан, трансмембраналық потенциалдың өсуіне мүмкіндік жасайды, бұл жасуша аралық ортаның оң зарядын, сонымен қатар тыныштық потенциалын арттырады.

• Трансмембраналық потенциал айырмасының өсуін - гиперполяризация, ал кемуін – деполяризация деп атайды. Соңғы жағдайда жасуша ішілік потенциалдың таңбасы өзгеруі мүмкін.
• Жүрек уабаины гликозидінің әсерінен АТФ-азы жұмысының бұзылуы, тыныштық потенциалының кемуіне соқтырады. Мұндай эффектіге натрий иондары үшін жасуша мембранасының өтімділігін арттыратын, әртүрлі улардың әсері алып келеді. Жасушада АТФ синтезін қамтамасыз ететін үрдістердің тежелуі де, деполяризацияға алып келеді.

• Әрекет потенциалы

• Әрекет потенциалы – бұл қозу кезеңіндегі мембраналық потенциалдың тербелісі (мембрана зарядтары өзгереді).

• 1. Жергілікті жауап.
• 2. Деполяризация.
• 3. Реполяризация.
• 4. Теріс іздік потенциал.
• 5. Оң іздік потенциал.

• Әрекет потенциалы кезеңдері

• Деполяризация потенциалының табалдырық мәнінің болуы
• Егер деполяризация потенциалы табалдырық мәнінен үлкен болса, онда әрекет потенциал п.б.
• Егер деполяризация потенциалының амплитудасы қозу табалдырығынан кіші болса, онда әрекет потенциалы болмайды.

• Әрекет потенциалының максимал мәні 30-40 мВ – ге жетеді. Әрекет потенциалдың төмендеп, бастапқы қалпына келуін реполяризация кезеңі деп атайды.

• Деполяризация қисығы нолдік сызықтан өтіп, мембраналық потенциал оң болады. Осы оң фазан ӘП –ың инверсиясы д.а.

• Реполяризация фазасының соңғы бөлігі баяулай бастайды – потенциалдың баяу өзгерісін іздік потенциал деп атайды

• 1

• 2

• 3

• t

• V

• 0

• б

• 1

• 2

• 3

• t

• V

• 0

• a

• 1- деполяризация фазасы, 2- фаза реполяризация фазасы, 3- іздік потенциал: а – теріс, б - оң

• Әрекет потенциалы мен тін қозғыштығы кезеңдерінің ара қатынасы

• І - әрекет потенциалы.
• ІІ - тін қозғыштығы

• Б — натрий каналдарының қақпасы (m және h).
• В — калий каналдарының қақпасы және олардың ӘП әр кезеңіндегі болу шарттары